O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi termiz davlat universiteti geografiya kafedrasi

Markaziy tekislik: Avstraliya materigining bu eng past qismi juda katta 
poleozoy sinklizasi hamda kembriy davrigacha bo'lgan strukturalarining cho'kkan 
qismiga to'g'ri keladi. O'lka Avstraliyaning yosh va qadimiy platformalari
chegarasida joylashgan bo'lib dengiz transgressyasidan so'ng materikning boshqa 
qismlaridan keyin bo'shagan va antropogen davrining g'ovak jinslari qoplashlari 
bilan qoplangan. Eyr ko'li soyligi avstraliyaning eng past yeri bo'lib, u 12 m ga 
yetadi.. Markaziy tekislik iqlim kontinental va quruq qurg'oqchilik g'arbga tomon 
ortib boradi. Eyr ko'li sohillarida yog'in ayniqsa kam yog'adi,u yerda yillik yog'in 
miqdori 1200 mm dan oshmaydigan qurg'oqchilik davr 250 kundan ham ko'p
davom etadigan joylar bor. Sharq va janubga tomon yog'in miqdori 500 mm ga
ortadi,shimolda yog'in yozda,janubda bahor va kuzda yog'adi. Shimolda va janubda

---

80 
haroratidagi farqlar yozdagiga nisbatan qishda kattaroq bo'ladi. Qishda shimolda 
harorat Q18Q200 janubda Q8Q100 bo'lgani holda yozda hamma joyda bir hil 
taxminan Q28Q29 
0
bo'ladi. Shimoldagi dounslarning g'arbiy yon bag'irlaridagi
subtropik tuproqlarda siyrak evkalipt o'rmonlari o'sadi. Ular tipik savannalar bilan 
almashib keladi. Janubga tomon bu o'simliklar turli tipdagi skreb chakalakzorlari va
chalachullarning qizil qo'ng'ir tuproqlardagi spifeks bilan qoplangan yerlar bilan 
almashadi. Eyr ko'li sohillari va undan shimol va g'arbdagi yerlar dyuna Relyef 
cho'llardan iborat. O'lkada ayniqsa uning eng kam o'zlashtirilgan shimoliy qismida 
yovvoyi hayvonlar saqlanib qolgan. Bundan tashqari tekisliklarda vombat va 
yehidna yashaydi, keng yalangliklarda emu tulqush uchraydi evkalipt 
chakalakzorlarida to'tilar uchraydi juda ko'p.
G'arbiy Avstraliya yassi tog'lari: Bu o'lka Avstraliyaning eng katta o'lkasi, u 
shimolda shimoliy Avstraliya sharqda markaziy tekislik bilan chegaralanadi. 
Shimoliy g'arb va janubda Xind okeani g'irg'oqlariga tutashgan. O'lkaning katta 
qismi g'arbiy Avstraliya plitasi egallagan. Yassi tog'lik g'arbda Xind okeani
tomonida kambar past tekislik bilan janubda Nollimbor tekisligi bilan
chegaralangan. Nollimbor tekislik yer yuzida ohaktoshlardan tuzilgan bo'lib, dengiz 
balandligi 100-150 m keladigan jarlik hosil qilib tushadi. Tepalikda qarst xodisasi
keng tarqalgan uning toshloq chuqurliklari o'nqir-cho'nqir qilib yuborgan,yuzasi 
deyarli butunlay ko'p quruq cho'ldan iborat. G'arbiy Avstraliya yassi juda keng 
maydonni egallagan. O'lkaning butun g'arbiy yarmida oltin koni bor o'lka
teritoriyasining katta qismida iqlim keskin kontinental faqat g'arb sohilida
okeanning yaqinligi tufayli kontinentallik biroz yumshayadi. Qishda o'lkaning 
markaziy qismlarida o'rtacha harorat Q12Q180 bo'lgan holda harorati sutkalik
amplitutadi -30-400 ga yetishi mumkin. Yoz issiq Q500 , markaziy qismiga 
yomg'ir deyarli yog'maydi. Teritoriyasining katta qismida 150 mm dan kam va 
o'lkaning chekka qismlarida yomg'ir suvi bilan to'yinadigan o'zanlar ko'p. O'lkaning 
katta qismi ayniqsa chekka qismi eskirib chakalakzorlari va spinifena o'tloqlari 
bo'lgan chala cho'l landshaftiga ega o'lkada evkolitlar bor.