O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi termiz davlat universiteti geografiya kafedrasi

Janubiy g'arbiy Osiyo 
Hindiston yarim oroli yevropaning janubiy g'arbiy chekkasida joylashgan 
yarim orol qirg'oq chizig'ining egri bugriligi tuzilishining murakkabligi va rel'fning 
hilma-hilligi jihatidan janubdagi boshqa yarim orollardan farq qiladi. Hindi Xitoy
o'rtalikdagi Hind-Sina massif va uni sharqdan o'rab olgan mezazoy va g'arbdan
o'ragan karanazoy tog'lardan tuzilgan chekka g'arbda Birmada Arakan (Arakan-
Yoma) tog'lari sistemasi cho'zilgan ular so'ngra Andaman va Nikobar orollarida 
keyin esa Sumatra hamda Yava orollarida davom etadi. Arakan Yoma tog'lari ko'p
qismi komogen jinslaridan tuzilgan paralel tizimlardan iborat bo'lib sharq
tomondan Irodavi past tekisligi tutashgan past tekisligi joylashgan. Sharqda 
shimoldan janubga tomon shan tog'laridan malakka yarim orolining janubiy 
chekkasigacha Hindi Xitoyning markaziy zonasi tog'lari cho'zilgan. Shimoliy 
qismida Vatnam sosiyalistik respublikasi territoriyasida Bakbo juda parchalanib 
ketgan baland tog'lik ko'tarilgan. Hindi Xitoyning markaziy tog'ligi va sharqiy 
sistemasi shimolda shan tog'i rayonida bir-biriga yaqinlashib janubda
yelpig'ichsimon taralgan va Xindi Xitoy qadimgi Massifini o'rab olgan. Yarim
oroldagi foydali qazilmalarning katta qismi yer yuzasiga chiqib qolgan turli
yoshdagi burmali hosillar bilan bog'liqdir. Tog'larning markaziy zonasi turli hil 
metal rudalarga juda boydir. Shuningdek qalay va volfram rudalari ham uchraydi
yarim orolga shimoldan kontinental havo massalari kirib keladi. Hindi Xitoyning 
katta qismiga namning asosiy sharqiy sohilda eng ko'p yog'in ko'z bilan qish 
oylarida to'g'ri keladi. Yomg'irlarning dengiz ustiga namga to'yinadigan 
qishkimusson pasat shamollarini keltiradi. Yarim oroldagi yirik daryolar Irovada
Samumin Meshan Qizil daryo Mekong va boshqalar Xindi Xitoyda turli o'rmon 
tiplari daraxtlar shakarqamish bilan sholi poya kakos palyuzorlari choy qoramuruch 
va boshqalar yetishtiradi. Malayziya arxipalagi yer eng katta orollar o'lkasi katta va 
kichik Zond Molukk va sernam orollari ana shu arxipalag orollari jumlasiga kiradi 
arxipalagidagi quruqlikning maydoni 2 mm km2 ga teng. Malayziya arxipalagi 
tabiiy sharoitiga ko'ra yer sharining eng murakkab va rang barang o'lkalaridan 
biridir. Uning o'ziga hos hususiyati yoki strukturalar bilan birga qadimgi
quruqlikning chuqur tutib ketgan va saqlanib qolgan qismlarining biriga uchrash 
rel'fning juda parchalanib ketganligi xozirgi vulkan hamda seysmik faoliyatining 
intensivligi yil bo'yi harorat yuqoriligi namning mo'lligi sernam tropiklarning
hukumronligi hayvonot dunyosining o'ziga hosligi hamda boyligidir. Malayziya 
arxipalagi zonasida Osiyoning yosh burmalanish zonalari mavjud Malayziya
arxipalagidagi barcha orollar hosil bo'lishiga ko'ra materik orollardir. Ular orasida
vulkan va marison orollari ham bor. Arxipalagning maydoniga ko'ra ikkinchi
o'rnidagi oroli Sumatraning g'arbiy chekkasini tog'lar va yassi tog'liklar band
qilgan. Sumatraning janubidagi eng baland va aktiv harakatdagi vulkan bu
birinchi (3805 m) vulkanidir. Uzun cho'zilgan kambar Yava orollari yosh cho'kindi 
jinslar va vulkan otilishi maxsulotlaridan hosil bo'lgan Yavaning eng baland
vulkaniklari 3000 m dan oshadi Semeru 3676. 

---

33 
Shimoliy qismida Sertepa qambar yerlar mavjud yirik shaxarlar shu yerda
joylashgan. Malayziya arxipalagidagi eng yirik va yahlit orol kalimantan yer 
sharining eng katta orollaridan biridir. (734 ming km2 ) o'lkada qalay marganiz 
Boksit volfram slyuda temir rudasi ko'plab uchraydi o'lkaning katta qismi ekvatorial 
hamda dengiz tropik havosining hukumronligiga haroratning bir hil turishiga
namlikning doim kattaligiga yog'inning mo'l-ko'l yog'ishiga sabab bo'ladi.
Malayziya arxipalagi uchun temperaturaning ko'pchiligi katta daryolaridir eng katta
daryo Karuasning uzunligi 1400 km. Orollarda turli o'rmon mintaqalari joylashgan 
o'rmonlarda Orongutan gibbon va mayin junli maymunlar ko'plab uchraydi.