O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti qalandar abduraxmonov, Samandar qurbonov

 
 
 
3.1-rasm. Inson taraqqiyoti indeksi
12
 
 
12
Kalandar Abdurakmanov, Nodira Zokirova. Human Development. Textbook. – Norderstedt, 
Books on Demand, 2014.
Mеzonlar 
Umr 
davomiyligi va 
sog‘liq 
Bilimlar 
Munosib 
turmush darajasi 
Ko‘rsatkichlar 
Tug
‘
ilgan 
paytda 
kutilayotgan 
umr dapomiyligi 
Ta
’li
mni
ng 
o
‘rta
ch
a 
da
vomi
yli
gi
Ta
’lim
ning kut
il
ayotgan 
da
vomi
yli
gi
Aholi jon 
boshiga yalpi 
milliy daromad 
(YaMD) 
Ko‘rsatkich 
indеksi 
Umr 
davomiyligi 
indеksi 
Ta’lim indеksi 
YaMD indеksi 
Inson salohiyatini rivojlantirish indеksi (ISRI) 

---

34 
3.2. Inson taraqqiyotining uchta o‘lchami: uzoq yashash,
ziyolilik va moddiy farovonlik 
Inson taraqqiyoti indeksi insonni rivojlantirishining integral jam-
lanma ko‘rsatkichidir. U yuqorida qayd qilingan uchta asosiy ko‘rsat-
kich bo‘yicha mamlakatda erishilgan o‘rtacha darajani ifoda etadi.
Mazkur uch mezon bo‘yicha integral indeksni aniqlash uchun 
dastavval har bir mezonning indeksi hisoblab chiqilishi kerak. 
Ko‘rsatkichlarni 0 dan 1,0 gacha bo‘lgan miqdorini indekslarga 
aylantirish uchun mezonlarning eng kam va eng ko‘p miqdorlarini 
o‘rnatish talab qilinadi. 
Eng ko‘p miqdor mamlakatlarning amalda kuzatilayotgan oliy 
darajalariga vaqt qatori bo‘yicha belgilanadi. Masalan, BMT 
Rivojlanish dasturining 2010-yilgi Insonni rivojlantirish global 
ma’ruzasida 1980 ‒ 2010-yillardagi ko‘rsatkichlardan foydalanilgan
(1-jadval).