O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti qalandar abduraxmonov, Samandar qurbonov

 

---

25 
2.1-jadval 
Inson taraqqiyoti konsepsiyasining asosiy «savatlari» va 
komponentlari
9
 
Iqtisodiyot 
Demografiya 
Aholi daromadlari 
YaIM darajasi va 
o‘sish sur’atlari 
Aholi ko‘payishi, uning 
tuzilmasi 
Aholining real 
daromadlari 
Aholi jon boshiga 
YaIM 
Tug‘ilish va o‘lim 
miqdori 
Daromadlar tuzilmasi 
Xarid qobiliyati 
pariteti bo‘yicha YaIM 
Oila hajmi 
Daromadning o‘rtacha 
jon boshiga miqdori 
YaIMning tarmoq 
tuzilmasi 
Qaramoqlik yuki 
koeffitsiyenti 
Jamiyatda daromadlar 
taqsimlanishi 
Davlat byudjetining 
tuzilmasi 
Nikohdan o‘tish va 
ajrimlar soni 
Uy xo‘jaliklarining sarf-
xarajatlari 
Inflyastiya darajasi va 
sur’atlari 
Migratsiyaviy jarayonlar 
Mehnat resurslari va 
bandlik 
Kambag‘allik 
Sog‘liq 
Ovqatlanish 
Iste’mol savati 
Sog‘liqni saqlashga 
sarflanadigan davlat va 
shaxsiy xarajatlari 
Iste’mol qilish tuzilmasi 
(natural ko‘rsatkichlar) 
Mutlaq kambag‘allik 
chizig‘i 
Tibbiy infratuzilma 
bilan ta’minlanganlik 
Iste’mol qilish tuzilmasi 
(kaloriyalar bo‘yicha 
ko‘rsatkichlar) 
Kambag‘allik 
chizig‘idan quyida 
bo‘lgan aholi ulushi va 
tuzilmasi 
Immunizatsiya va 
vaksinatsiya; 
kontratsepsiya va 
tug‘uruqgacha parvarish 
Bolalar ozuqasi; kam 
vaznli bolalar ulushi 
Umr davomiyligi; onalar 
va bolalar o‘limi 
Kamqonlik darajasi 
Turar-joy va 
kommunal xizmatlar 
 
Ta’lim va madaniyat 
Jinoyatchilik 
9
Manba: Inson taraqqiyoti. Darslik. i.f.d., prof. Q.X. Abdurahmonov tahriri ostida. – T.: Fan 
va texnologiya, 2013

---

26 
Turar-joy bilan 
ta’minlanganlik, uning 
texnik holati 
Ta’lim va madaniyatga 
sarflanadigan xarajatlar 
Jinoyatchilik dinamikasi 
Yangi turar-joy 
qurilishi 
O‘quvchiga 
sarflanadigan xarajatlar 
Giyohvandlik bilan 
bog‘liq jinoyatlar 
Turar-joy narxi 
Savodxonlik darajasi 
Korrupsiya 
Kommunal xizmatlar 
bilan ta’minlanganlik 
va uning narxi 
Ta’lim turlari bilan 
qamrab olinganlik 
Mulkka qarshi jinoyatlar 
Uzoq muddat 
davomida 
foydalaniladigan 
buyumlar bilan 
ta’minlanganlik 
O‘qituvchilar ish haqi; 
o‘qituvchi/o‘quvchi 
koeffitsiyenti 
Bolalar jinoyatchiligi 
Atrof-muhit holati 
Davlat boshqaruvini takomillashtirish, 
demokratiya va fuqarolik jamiyati institutlarini 
rivojlantirish 
Iqtisodiyot va 
jamiyatning energiya 
manbalari bilan 
ta’minlanganligi 
Ma’muriy islohot va davlat boshqaruvini 
markazdan chetlashuvi 
Qishloq xo‘jaligi 
ishlab chiqarishida 
o‘g‘itlar va pestistidlar 
Siyosiy institutlarning rivojlanganligi 
Havodagi 
ifloslantiruvchi 
moddalarning 
konstentratsiyasi 
Ular faoliyatining samaradorligi, transparentligi va 
hisobdorligi 
Suvning ifloslanish 
darajasi 
Aholining fuqarolik va siyosiy huquqlarini 
huquqiy va institutsional jihatdan ta’minlash 
Tuproq holati; 
bioxilma-xillikning 
yo‘qolishi 
Dinga e’tiqod qilish erkinligi 

---

27 
Daromad eng so‘nggi maqsad emas, balki iqtisodiyot, ijtimoiy 
faoliyat, ta’lim, sog‘liqni saqlash va boshqa sohalarda odamlar 
imkoniyatlarini kengaytirish vositasi hisoblanadi. 
Inson rivojlanishi konsepsiyasi to‘rtta asosiy unsurni o‘z ichiga 
oladi: 
1. Unumdorlik. Odamlar daromadlarni shakllantirish jarayonida 
to‘liq ishtirok etib, o‘z hayoti va faoliyati mahsuldorligini oshirish 
imkoniyatiga ega bo‘lishi lozim. Shu sababli iqtisodiy o‘sish inson 
salohiyatining tarkibiy qismlaridan biri sanaladi. 
2. Tenglik. Barcha odamlar avval-boshdan iqtisodiy hayotda teng 
imkoniyatlarga ega bo‘lishi kerak va shu bois bunday imkoniyatlarni 
berishga to‘sqinlik qiladigan g‘ovlar bartaraf etilishi darkor. 
3. Barqarorlik. Imkoniyatlardan foydalanish nafaqat bugungi, 
balki kelajak avlod uchun ham ta’minlanishi lozim. Inson 
rivojlanishini barqaror ta’minlash maqsadida kelajak avlod to‘lashiga 
to‘g‘ri keladigan qarzlarni vujudga keltirmasdan, barcha turdagi — 
jismoniy, insoniy va tabiiy kapitalning bajarilishi mumkinligini 
ta’minlash lozim. 
4. Imkoniyatlarni kengaytirish. Rivojlanish fuqarolar manfaatlari 
uchun va ularning sa’y­harakati bilan amalga oshirilishi kerak. 
Odamlar ularning hayotini belgilaydigan qarorlarni qabul qilish
jarayonida har tomonlama ishtirok etishi shart. Ular muayyan 
yashirin qobiliyat bilan dunyoga keladi.
Inson rivojlanishining vazifasi har bir inson o‘z qobiliyatini
rivojlantira oladigan muhitni yaratishdan iborat va bunday rivojlanish 
imkoniyatlari yanada kengaytirilishi lozim. Shu tariqa inson 
rivojlanishining asosiy maqsadi odamlarni moddiy farovonlik bilan 
ta’minlash, sog‘lom va bunyodkorlik hayotidan yetarlicha bahra olish
imkoniyatini beradigan siyosiy, iqtisodiy, ijtimoiy, madaniy hamda 
ekologik muhitni yaratishdan iborat.