O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta'lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti sh. S. Sayfutdinov, F. N. Xalimova mehmonxona xo‘jaligi infratuzilmasi

12.4. O‘zbekiston mehmonxonalarini rivojlantirishda sarmoyalar va 
ularning roli 
Iqtisodiyotni bozor munosabatlariga bosqichma-bosqich o‘tkazish va tarmoqlar 
iqtisodini jadal rivojlantirish sarmoyalardan foydalanish samaradorligini oshirishga 
bevosita bog‘liqdir. Bugungi kunda sarmoyalarni bozor iqtisodiyotiga moslashtirish 
161 
va investitsiya faoliyatini boshqarish o‘zgacha yondoshishlarni talab etmoqda. 
Chunki xo‘jalik yuritishning zamonaviy yo‘lini tanlash investitsiya siyosatni ham 
tubdan o‘zgartirishni talab qiladi. Investitsiya siyosatni amalga oshirishda bozor 
munosabatlariga mos dastaklardan foydalanish, ya‘ni investitsiya jara 
topshirishgailarining huquq va majburiyatlarini belgilab berish, mamlakatda 
investorlar uchun to‘laqonli raqobatni ta‘minlash, moliyaviy, moddiy va aqliy 
boyliklarni boshqarishda batamom erkin harakat qilish va shunga tenglashtirilgan
tadbirlarni amalga oshirishni talab qiladi.
Bugungi kunda sarmoya va investitsiya jarayoniga turli olim va amaliyotchilar 
har xil nuqtai nazardan qaraydilar, ayrim olimlar sarmoyani hali «kapital
quyulmalar», «kapital qurilish», kategoriyalariga tenglashtirib keladilar. Aslini 
olganda, sarmoya hajmi jihatidan ham hozir aytilgan kategoriyalardan ustun turadi. 
Bozor iqtisodiyotida ushbu katigoriyalar sarmoyalarningn tarkibiy qismidir. 
Sarmoyaning mehmonxona menejmentini rivojlantirishdagi iqtisodiy ahamiyati 
to‘g‘risida fikr yuritiladigan bo‘lsa, bu o‘rinda sarmoya tushunchasining moliyaviy, 
mulkiy va intelektual qadriyatlarini takror ishlab chiqarishni unutmaslik kerak. 
Ko‘pgina mehmonxona menejmentidagi iqtisodchi olimlar va amaliyotchilarning 
asarlarida mehmonxona menejmentiga qo‘yilgan sarmoyalar va ular bilan bog‘liq 
bo‘lgan boshqa muammolar to‘g‘risida fikrlar mavjud. 
Mehmonxonalarda 
va turistik 
majmualarda xizmat ko‘rsatish — inson faoliyatining sohasi bo‘lib, insonning dam 
olish, turizm, ish safarlari bilan bog‘liq bo‘lgan ijtimoiy-madaniy, informasion, 
sog‘lomlashtiruvchi va boshqa extiyojlarini ta’minlash bilan shug‘ullanadi. 
Mehmonxona servisi mutahassisi iste’molchilarga yuqori samarali xizmat 
ko‘rsatadi, ularning mehmonxonalarda va turistik majmualarda yashashlari uchun 
qulay shart-sharoit yaratadi, xodimlarning ishini nazorat qiladi, mehmonxonalar va 
turistik majmualardagi xonalarda tozalik va tartibning ta’minlanishini kuzatadi, ya’ni 
mehmonxona servisi sohasida barcha tashkiliy-koordinasion vazifalarni bajaradi. 
Bundan tashqari, u mehmonxona biznesining marketing faoliyatini boshqarish, 
valyuta va to‘lov hujjatlari bilan muomala qilish, hamda horijiy tilde muloqot qilish 
ko‘nikmalariga ega bo‘lishi kerak. 
@TDIU_ARM

---

162 
Ushbu mutahassislik talabalari quyidagilarni o‘rganadilar: 
x 
tarix, falsafa asoslari, horijiy til; 
x 
informatika, ahborot-kommunikasion tehnologiyalar; 
x 
menedjment, buhgalterlik hisobi, hayot faoliyati xavfsizligi, professional 
faoliyatning huquqiy va hujjatli ta’minlanishi; 
x 
mehmonxonalar binolari va muhandislik tizimlar, mehmonxona xizmatlarini 
bronlash xizmatlarining faoliyatini tashkil etish, mehmonlarni qabul qilish, 
joylashtirish va ro‘yhatdan chiqarish xizmati, mehmonlarga yashash mobaynida 
xizmat ko‘rsatish, mehmonxona mahsulotlarining sotilishini tashkillashtirish. 
Katta ahamiyat quyidagi masalalarga beriladi: turistlarga mehmonxonalarda, 
turistik majmualarda xizmat ko‘rsatishni tashkillashtirish, mehmonxona mahsuloti 
iste’molchilarining talablarini o‘rganish, taqdim etilayotgan xizmatlarning hilma 
hilligi masalasi, huquqiy, me’yoriy va hisob hujjatlarini olib borish. 
Ushbu yo‘nalish bitiruvchilari professional faoliyatning quyidagi turlariga 
tayyorlangan: 
x 
mehmonxona xizmatlarini bronlash; 
x 
mehmonlarni qabul qilish, joylashtirish va ro‘yhatdan chiqarish; 
x 
mehmonlarga yashash mobaynida xizmat ko‘rsatilishini tashkillashtirish; 
x 
mehmonxona mahsuloti va xizmatini sotish; 
x 
mehmonxona hodimlarini boshqarish. 
Ishga joylashish 
O‘qish jarayoni nihoyasiga yetgach bitiruvchilar muvaffaqiyatli tarzda 
quyidagi yo‘nalishlarda ish olib boradilar: 
x 
mehmonxonalarda, turistik va mehmonxona majmualarida, sanatoriylarda, 
pansionatlarda, dam olish uylarida.