O„zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi toshkent viloyati chirchiq davlat pedagogika instituti t. S. Achilov

 
2.16 Chaqqonlikni tarbiyalash metodikasi. 
 
Sportchi qanchalik yoshlikdan jismoniy mashqlar bilan mashg‗ulotni 
boshlasa, mashg‗ulotlar doirasi qanchalik mazmunli bo`lsa, u shunchalik 
chaqqonlik talab qiladigan harakatini ko‗proq rivojlantirishi mumkin. 
Chaqqonlikni rivojlantirishda kurashchi mushak tarangligi va bushashtirishni
boshqarishi, boshqacha qilib aytganda, ishlayotgan mushaklarning tarang tortish 
va bushashtirishni almashtirish katta ahamiyatga ega.
Chaqqonlikni rivojlantirish maqsadida jismoniy tayyorgarlik manbalaridan 
foydalanishda quyidagilarni ko‗zda tutish kerak: 
-muayyan sifatlarni rivojlantirish ( kuchlilik, chidamlilik, tezkorlik) 
uchun qo‗llanilgan har bir mashq bir vaqtning o‗zida chaqqonlikni ham 
rivojlantirishga xizmat qilishi mumkin. Shu maqsadda maxsus mashqlarni 
o‗zlashtirishda bo‗lganidek ongli ravishda har bir mashqni bajarish texnikasini
o`rganish kerak. Faqat shundan keyingina bu mashqlarni bajarish shiddatini 
oshirish mumkin. 
-chaqqonlik yangi harakatlarni o‗zlashtirish jarayoni, yangi sharoitda 
harakatni bajarish, shuningdek kutilmaganda yuzaga keluvchi yangi harakatlarni 
murakkab vaziyatlarda bajarganda muvaffaqiyatli rivojlanadi. 
-chaqqonlikni rivojlantirish uchun avval o‗zlashtirilgan mashqlarni 
murakkablashtirish usulidan foydalanish kerak. Buning uchun harakatning 
tuzilishiga yoki uni bajarish texnikasiga ayrim o‗zgarishlar kiritish, shuningdek
mashqlarni bajarish uchun shart-sharoitni o‗zgartirish mumkin. 
-harakat chaqqonligini rivojlantirish uchun ikki tomonlama mashqni 
o‗zlashtirish (o‗ng va chap tomonga ) metodik usullardan foydalanish kerak 
Chaqqonlikni rivojlantirish uchun mashqlar 
 
Umumrivojlantirish mashqlari sport o‗yinlari, gimnastika, akrobatika (umbaloq 
oshish, aylanish) shtanga bilan mashq og‗irlashtirilgan to‗p bilan mashqlar «Xuro

---

46 
jangi», «Chavandozlar jangi» harakatli o‗yinlardan, batut va boshqalardan
foydalaniladi. 
Maxsus mashqlar: o‗yin va musobaqa shaklida qo‗llanilgan oddiy kurash 
turlari, o‗quv mashg‗uloti, mashg‗ulotdagi o‗quv va musobaqa bellashuvlari.