O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta‘lim vazirligi tosnkent moliya instituti

BPM (Business Process Management)
tizimlari - bu tashkilotning biznes-
jarayonlarini boshqarish samadorligini oshirishga yordam beradigan dasturiy 
mahsulotlar guruhidir. BPM tizimlaridan foydalanish kompaniya biznes-
jarayonlarini aniqlash va to‗g‗ri yo‗lga qo‗yish, jarayonlarni grafik ko‗rinishdagi 
chizmalarini taqdim etish, biznes-jarayonlarini boshqarish, tahlil qilish va 
takomillashtirishga imkon beradi. 
BPM (Business Process Management) sistemы ili sistemы upravleniya 
biznes-protsessami — eto klass korporativnыx informatsionnыx sistem, 
pozvolyayuщix avtomatizirovat protsess upravleniya kompaniey i effektivnostyu 
biznesa. BPM-sistemы osuщestvlyayut monitoring, poisk nesootvetstviy i 
vozmojnostey uluchsheniya protsessov, proisxodyaщix v kompanii. Pri pomoщi 
BPM-sistem otdel informatsionnыx texnologiy kompanii mojet modelirovat 
suщestvuyuщie biznes-protsessы i vvodit v deystvie novыe. BPM pozvolyaet 
kompanii bыt gibkoy i bыstro podstraivatsya pod izmeneniya okrujayuщey biznes-
sredы. Imenno poetomu krupnыe igroki na vsex rыnkax nachali aktivno vnedryat 

---

227 
BPM-sistemы. Organizatsiya avtomatizatsii biznes-protsessov takje vozmojna na 
baze 
ECM/BPM platformы Docsvision
. 
BPM tizimlarini joriy etishning asosiy maqsadi tashkilotdagi ishlar 
samaradorligini oshirish, ishlab chiqarilayotgan mahsulot yoki xizmatlar tannarxini 
tushirish va boshqaruv faoliyatini takomillashtirish bilan bog‗liq. Bu dasturiy 
ta‘minot guruhi 
kompaniyadagi 
faoliyatning 
umumiy 
samaradorligini 
kamaytirayotgan bo‗g‗inlari va jarayonlarning zaif tomonlarini tezda aniqlash 
imkonini beradigan tarzda yaratiladi. 
Biznes-jarayonlar va BPM tizimlaridan foydalanish 
4.2.4-rasm. BPM tizimining ishlash texnologiyasi 
 
BPM samaradorligini sezilarli darajada oshirish imkonini beradigan 
tarmoqlarda joriy etiladi. Ba‘zi bir jarayonlar bir nechta tashkiliy birliklarni o‗z 
ichiga olishi mumkin, ba‘zilari esa kompaniyaning etkazib beruvchilar, biznes 
hamkorlar, mijozlar bilan o‗zaro munosabatlari natijasida paydo bo‗ladi. 
BPM standarti an‘anaviy elementlarning tarkibiy qismini o‗z ichiga oladi: 
dizayn, ijro va monitoring.
Dizayn biznes-jarayonlar sxemasining batafsil ishlab chiqilishini o‗z ichiga 
oladi. Tizimning "qidiruvi" deb nomlangan BPM Engine ijrosi uchun mas‘uldir, u 
jarayonlarni boshlaydi, o‗zgarishlarni kuzatadi, rekvizitlarni saqlaydi va 
belgilangan qoidalarni bajaradi. 

---

228 
BPMdan samarali foydalanish uchun korxonalar jarayondagi natijalarini va 
ishlab chiqarish oqimlariga e‘tibor qaratishlishi kerak. Xodimlar va kompyuterlar 
tomonidan bajariladigan vazifalar aynin bir xil bo‗lishi keraks. BPM ob‘ektlar, 
vazifalar va joylar o‗rtasidagi o‗zaro aloqani tan oladi va ularni texnologik 
jarayonga moslashtiradi. 
BPM-tizimlaridan foydalanish biznes-jarayonlarni rejalashtirish va amalga 
oshirishda ko‗pgina afzalliklarga ega bo‗lish, ya‘ni, jarayonlar tezligini oshirish, 
ularning sifatini yaxshilash va muayyan biznes-jarayonlarini tahlil qilish hamda 
takomillashtirishga sezilarli ta‘sir ko‗rsatadigan ko‗rsatkichlarga asoslangan 
boshqaruvni tashkil etish imkonini beradi. Bu esa o‗z navbatida, modellashtirish va 
qayta qurish orqali kompaniyani o‗zgaruvchan sharoitlarda turli vaziyatlarga 
tezkor moslashish darajasini oshirishga imkon beradi. Aynan shunday 
imkoniyatlarni taqdim eta olishi BPM tizimlarini yirik tashkilotlarda ustuvorlik 
bilan joriy etilishiga olib keldi. 
BPM-tizimlarini bosqichma-bosqich amalga oshirish texnologiyasidan 
foydalanish butun dunyoda qabul qilinadi. 
Bu muammoni hal etish uchun BPM-tizimi maxsus dasturiy ta‘minot sinfiga 
ajratildi. Piramida darajalari operatsion biznes-jarayonlarini avtomatlashtirishdan 
biznesni boshqarish strategiyasini avtomatlashtirishga bosqichma-bosqich o‗tishni 
aks ettiradi. Piramida yuqori darajasidagi jarayonlar past darajadagi jarayonlarni 
nazorat qiladi. 
BPM tizimi kompaniyani boshqarishni to‗liq qo‗llab-quvvatlash uchun 
ishlab chiqilganligi sababli BPM vositalari o‗zaro bog‗liq bo‗lib, biznesni 
boshqarishning to‗rtta asosiy bosqichini bajarishga imkon beradi: