O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent kimyo-texnologiya instituti shahrisabz filiali «oziq-ovqat va funksional oziq-ovqat mahsulotlarini ishlab chiqarishda mahalliy xom ashyo resurslaridan foydalanish

“Oziq-ovqat va funksional oziq-ovqat mahsulotlarini ishlab chiqarishda mahalliy xom ashyo resurslaridan foydalanish 
muammolari” ilmiy-amaliy anjumani Shahrisabz-2022 yil 22-23 aprel 
245 
sifatli mahsulotlarni loyihalash imkonini beradi. Funksional mahsulotlar ishlab chiqaradigan 
korxonalarni loyihalashda ishlab chiqarishning ikki turini birlashtirish kerak: 
1- 
Asosiy va ikkilamchi xom ashyoning tarkibiy qismlarga, ajratilgan oqsillar, uglevodlar, 
oziq-ovqat tolalari, quyuqlashtiruvchi moddalar, bo’yoqlar va boshqalarga fraksiyalash. 
2- 
Berilgan tarkibi va xossalari, yuqori organoleptik va biologik ko’rsatkichlarga ega 
bo’lgan yangi oziq–ovqat mahsulotlarini loyihalash bo’yicha[4]. 
Zamonaviy qayta ishlash sanoati jarayonlar va uskunalarning ko’p qirraliligi tufayli bir xil 
texnologik liniyalarda turli xil mahsulotlarni qayta ishlash imkonini beradi.Funksional mahsulotlar 
sifatini tavsiflovchi ko’rsatkichlar majmuasi quyidagi ma’lumotlarni o’z ichiga olishi kerak: 
➢ namlik, oqsil, lipidlar, uglevodlar va kulning massa ulushlari bilan tavsiflangan umumiy 
kimyiviy tarkibi; 
➢ oqsillarning aminokislotalar tarkibi; 
➢ lipidlarning yog’ kislotalar tarkibi; 
➢ strukturaviy va mexanik xususiyatlar; 
➢ xavfsizlik ko’rsatgichlari; nisbiy biologik qiymat; 
➢ organoliptik baholash[1]. 
Inson ovqatlanishi uchun funksional oziq–ovqat– bu ishlab chiqaruvchilar tomonidan sog’lom 
aholining barcha yosh guruhlari uchun dietaning bir qismi sifatida tizimli foydalanish uchun 
joylashtirilgan maxsus oziq–ovqat mahsulotlari. Bunday mahsulotlar turli kasalliklar xavfini 
kamaytirishi yoki an’anaviy mahsulotlarga nisbatan qo’shimcha fiziologik foyda keltirishi mumkin. 
Ba’zi ma’lumotlarga ko’ra,”Funksional mahsulotlar” atamasining ixtirochisi va ularning agressiv 
marketingi bir qator kompaniyalar uchun sezirarli daromad o’sishiga olib keldi[2]. 
Insonning ovqatlanishi uchun fiziologik funksional oziq-ovqatlar kontsepsiyasining kelib chiqishi 
Yaponiya bo’lib, u 1989-yilda ovqatlanishni yaxshilash bo’yicha qonun qabul qildi. Yangi tizim jiddiy 
sog’liq muammolarini hal qilishga qaratilgan oziq-ovqat mahsulotlarini ishlab chiqarishni 
rivojlantirishga yordam berishga qaratilgan edi. Yaponiya hukumati funksional ovqatlanishni tibbiy 
terapiyaga alternativa sifatida tan oladi va uni maxsus sog’liq uchun oziq-ovqat deb belgilaydi. 
Yaponiyadagi oziqlantirishni yaxshilash to’g’risidagi qonun beshta toifani o’z ichiga oladi “Inson tanasi 
uchun maxsus parxez foydalanish oziq-ovqatlar “: homilador va emizikli ayollar uchun quruq sut; 
chaynash va yutish qiyin bo’lgan keksalar uchun ovqat; chaqaloqlar uchun maxsus retsept bo’yicha 
kukunli sut; kasallar uchun yagona oziq-ovqat( ya’ni, natriy, kaloriya, oqsil, laktoza va antiallergik 
bo’lgan ovqatlar) va natriy miqdori past dietalar uchun oziq–ovqat guruhlari, diabetga chalinganlar, jigar 
kasalliklari va keksalik semizligi bilan og’rigan odamlar uchun; maxsus sog’liq uchun oziq-ovqat 
mahsulotlari. 
Insonning salomatligi, ishlashi va uzoq umr ko’rishini saqlab qolish uchun ratsional 
ovqatlanishning uchta asosiy tamoyiliga rioya qilish kerak : energiya muvozanatini saqlash; 
organizmning oziq moddalarga bo’lgan ehtiyojini qondirish; To’g’ri ovqatlanishdir[1] .