O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent kimyo-texnologiya instituti shahrisabz filiali «oziq-ovqat va funksional oziq-ovqat mahsulotlarini ishlab chiqarishda mahalliy xom ashyo resurslaridan foydalanish

Foydalanilgan adabiyotlar 
 
1) https://www.healthline.com/nutrition/legumes-good-or-bad 
2) https://www.healthlene.com/nutrition/benefits-of-walnuts
3) G. Shayxova “ovqatlanish gigiyenasi” 2012-yil 166-bet 
4) https://www.healthline.com/nutrition/15-ways-to-lower-blood-sugar 
5) https://www.healthline.com/nutrition/13-anti-inflammatory-foods 
6) https://www.healthline.com/nutrition/heard-healthy-foods 
 
 

---

“Oziq-ovqat va funksional oziq-ovqat mahsulotlarini ishlab chiqarishda mahalliy xom ashyo resurslaridan foydalanish 
muammolari” ilmiy-amaliy anjumani Shahrisabz-2022 yil 22-23 aprel 
248 
FUNKSIONAL MAHSULOTLARINING VA ULARNING INSON 
OVQATLANISHIDAGI RO’LINING JAHON TAJRIBASI 
Bak: Ibrohimova Munisa, bak: Suyunova Nilufar, ass:Ibragimov Anvar 
 
Bugungi kunda Yevropa mamlakatlarida va Rossiyada funksional mahsulotlarni tanlashda sut, 
nordon sutli kompozit mahsulotlar vanon mahsulotlariga ustunlik beriladi. Ularning tarkibi oziq-ovqat 
dizaynining asosiy talab va tamoyillariga muvofiq tanlanadi. Funksional oziq-ovqat mahsulotlari-bu 
ta’mi va ozuqaviy qiymatidan tashqari, inson tanasiga fiziologik ta’sir ko’rsatadigan mahsulotlardir. 
Bunday oziq-ovqat mahsulotlari aholining barcha toifalari tomonidan oddiy kundalik ratsionining bir 
qismi sifatida iste’mol qilinadi[2]. 
Funksional oziq-ovqat mahsulotlari: Kasallikni oldini olish, salomatlikni mustahkamlash va faol 
uzoq umr ko’rish uchun asos hisoblanadi. To’liq va sog’lom ovqatlanish xalq hayoti va sog’ligini 
saqlashning eng muhim va zarur shartlaridan biridir. So’nggi yillarda ovqatlanish bo’yicha yangi 
yo’nalish” Funksional ovqatlanish“ rivojlandi[4]. 
Zamonaviy terminologik rejada sog’lom ovqatlanish sohasida mustaqil ilmiy va amaliy yo’nalish 
sifatida “Funksional ovqatlanish “ tushunchasi 90 –yillarda Yaponiyada shakllangan. Zamonaviy nuqtai 
nazardan” funksional oziq-ovqat” (FOO) atamasi sog’lom aholining barcha yosh guruhlari tomonidan 
dietaning bir qismi sifatida tizimli ravishda foydalanish uchun mo’ljallangan oziq-ovqat mahsulotlari 
tushuniladi, bu bilan bog’liq kasalliklarning rivojlanishini oldini olish uchun ularning tarkibida 
fiziologik funksional oziq-ovqat tarkibiy qismlari mavjudligi sababli ovqatlanish salomatlikni saqlash 
va yaxshilash zarur[1]. 
Oziq-ovqat mahsulotlari va ularning alohida komponentlarini farmaseftika sifatida taklif qilgan 
olimlardan biri bu ikki karra Nobel mukofoti sovrindori Linus Pauling bo’lib, u 60-80-yillarda 
isbotlagan. O’tgan asrning nazariyasi va amaliyoti “Ortomolekular tibbiyot”, unga ko’ra jismoniy 
kasallik va ruhiy kasalliklarning dori vositalari yordamida emas, balki ma’lum makro va mikro 
elementlarning maqbul miqdorini diqqat bilan tanlash va qo’llash orqali davolash mumkin. Muayyan 
iste’molchlar guruhlari uchun mahsus mo’ljallangan funksional oziq-ovqat mahsulotlarining retsepti va 
texnologiyasini ishlab chiqish mamlakatimizda edilikda kirib kelmoqda, xorijda esa ma’lum. Ushbu 
ilmiy yo’nalish terapevtik , profilaktik va parhez ovqatlanish amaliyotida ishlab chiqilgan va joriy etilgan 
muvozanatli ovqatlanish konsepsiyasiga asoslanadi[4]. 
Pokrovskiy va Rossiya tibbiyot fanlari akademiyasining akademiklari V.A.Tutelyan, 
M.G.Gaparov, M.A.Samsonov va boshqalar ovqatning kimyoviy tuzulishi va energiya qiymati tananing 
turli moddalar va energiyaga bo’lgan ehtiyojiga qarab oziq-ovqat mahsulotlari assimilatsiya qilish uchun 
javob beradigan ferment tizimlarining to’plami va faolligiga mos kelishi kerak.Bu nazariya insonning 
energiya plastmassa va oziq-ovatning boshqa tarkibiy qismlariga bo’lgan ehtiyojini turli sharoitlarda 
aniqlash uchun asos bo’lib hisoblangan , shu bilan birga ovqatlanishning mohiyati to’g’risida bilimlar 
to’planganligi sababli, ovqatlanish amalyoti nazariyadan ancha orqada qolayotgani va ayniqsa, tartibga 
solishning supraorganizm darajasiga, endogen mikrobiotsinozga asoslangan ishlanmalar bilan sezirarali 
darajada to’ldirishi kerakligi ayon bo’ldi. Boshqa ozuqaviy tarkibiy qismlarini hisobga olgan holda 
(oziq-ovqatning ozuqaviy xususiyatlaridan tashqari) ovqatlanishning nafaqat shifokorlar balki boshqa 
fanlar vakillari shuningdek din uchun ham e’tibor obyektiga aylantiradigan bir qator boshqa omillar, 
san’at, adabiyot va davlat siyosati belgilangan maqsad uchun funksional oziq-ovqat mahsulotlarini 
ishlab chiqarish uchun bu tabiydir[3]. 
Tadqiqotlar ovqatlanish va yurak-qon tomir kasalliklari malign neoplazmalar, ikkinchi toifa 
diabet, semizlik, va osteoporoz rivojlanishi o’rtasidagi bog’liqlikni mutloq ishonch bilan isbotladi. Bir 
tomondan yurak-qon tomir kasalliklarining asosiy xavf omili bo’lgan ortiqcha vazn va semirib ketgan, 
ikkikchi tomonidan imunoreaktivlik va radiotsiya va kimyoviy ifloslantiruvchi moddalarga chidamliligi 
pasaygan odamlar soni ortib bormoqda. Disbaktryoz-bu aholining deyarli 2/3 qismiga ayniqsa bolalarga 
ta’sir qiluvchi daxshatli kasallik bo’lib turli sabablar ta’sirida asosan antbiyotiklar bilan davolash 
natijasida ichak mikroflorasining miqdoriy va sifat tarkibining o’zgarishi natijasida yuzaga keladi [3]. 
Oziqlanish va salomatlik o’rtasidagi bog’liqlikning ishonchli dalillari sharqiy Finlandiyadagi 
loyihadan olingan. Hukumat va oziq-ovqat ishlab chiqaruvchilar tomonidan diatologlarning faol 

---