O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus ta‘lim vazirligi toshkent moliya instituti xasanov boxodir akramovich

Sotish markazi javobgarlik markazining bir turi hisoblanib, bu 
bo‘linmada rahbar faqat tushumga javob beradi. Shu sababli, unda sotishdan 
olinadigan tushum va uni belgilovchi ko‘rsatkichlar: sotish hajmi va baho asosiy 
nazorat qilinadigan ko‘rsatkichlar hisoblanadi. 
Javobgarlik markazlari bo‘yicha boshqaruv hisobini tashkil etish shuni 
ko‘rsatadiki, har bir bo‘linma faoliyati natijalarini baholash uchun muayyan 
javobgarlik markazining olishi kutilayotgan foydasi hajmini belgilash zarur. 
Bunday sharoitda javobgarlik markazlari doirasida foyda markazlari tuzish 
alohida ahamiyatga ega.
Foyda markazi - bu bo‘linma rahbari xarajatlar va foyda uchun javob 
beradigan markazdir. Bunday markazlarda xarajat va daromadlar - ishlab 
chiqarilgan mahsulotning puldagi ifodasi bo‘lib, foyda esa ular o‘rtasidagi farq 
hisoblanadi. Foyda markazi menejeri sotish hajmi va bahoni, shuningdek, 
xarajatlarni nazorat qiladi. 
Foyda markazi - bu kichik ko‘rinishdagi korxona iqtisodidir. Foyda 
markazi bo‘yicha boshqaruv modelidan foydalanish ko‘pgina korxonalarda 
foyda uchun javobgarlikni nomarkazlashtirishga imkon beradi. 
Foyda markazi, o‘z navbatida, bir qancha xarajatlar markazlaridan tashkil 
topish mumkin (2.1-rasm).

---

43 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
2.1-rasm. Funktsional javobgarlik markazlari bo‘yicha 
analitik hisob rasmsi 
Foyda markazini moliyaviy natijalar to‘g‘risidagi hisobot, shuningdek, 
rejalashtirilgan foyda olish jadvali (operatsion byudjet) yordamida boshqarish 
mumkin.