O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus ta‘lim vazirligi toshkent moliya instituti xasanov boxodir akramovich

Chiziqli boshqarish deganda ―vertikal bo‘yicha‖ boshqarish tushuniladi, 
bunda quyida bo‘g‘inlar yuqori bo‘g‘inlarga bevosita bo‘ysunadi.
Chiziqli boshqarishda har bir rahbar o‘zi ma‘sul bo‘lgan bo‘linmalarni 
mustaqil boshqaradi va barcha zarur boshqaruv qarorlarini mustaqil qabul 
qiladi. Bu tizimning o‘ziga xos ijobiy va salbiy jihatlari mavjud. Jumladan, 
uning ijobiy jihatlari: 

xodimlarning o‘z vazifalarini bajarilishiga shaxsiy javobgarligini yuzaga 
keltiradi va mustahkamlaydi; 

asoslanmagan va samarasiz topshiriqlar berilish hollarini bartaraf etishga 
imkon beradi; 

belgilangan vazifalarni tezda bajarish va ularning natijalarini tahlil qilib 
borish mumkin; 

bo‘linmalar xodimlari faqat o‘z rahbarlariga hisobot berishlari sababli 
korxonada ijrochilik va intizom darajasi yaxshilanadi.
Mazkur tizimning salbiy tomonlari esa ko‘proq unda oddiy va qisqa 
muddatli vazifalarni bajarishga e‘tibor qaratilishi sababli, kompleks hamda 

---

40 
istiqbolli masalalarni hal qilish ancha qiyinlashishi bilan ifodalanadi. 
Shuningdek, bunday sharoitda buyruqbozlik va rasmiyatchilik muhiti yuzaga 
kelishi mumkin. 
Odatda, bu tizim ishlab chiqarish tsexlari va korxona bo‘linmalarini 
boshqarishda yuqori samara beradi. 
Funktsional boshqarish korxonani moliya, ta‘minot, sotish, kadrlar, 
loyiha-konstruktorlik va texnologik ishlovlar, ish yuritish, tashqi iqtisodiy 
aloo‘alar va hokazolar kabi alohida funktsiyalar bo‘yicha boshqarishdir. Bu 
tizim korxona rahbari va alohida funktsiyalar menejerlarining faoliyatini 
ixtisoslashtirishga mo‘ljallangan. Bunda menejerlarning o‘z bo‘linmalari 
faoliyatini chuqur va puxta bilishi, sodir bo‘layotgan jarayonlarni istiqbolli 
tahlil qilish va baholash qobiliyatiga ega bo‘lishi talab etiladi. 
Funktsional boshqarish tizimining afzalligi korxonada boshqaruv 
faoliyatini 
ixtisoslashtirilishi 
bilan 
belgilanadi. 
Bu 
holat 
boshqaruv 
samaradorligini oshiriga xizmat qiladi. 
Korxonalar faoliyatida boshqarishning chiziqli-funktsional tuzilmasidan 
keng foydalaniladi. Bunday tuzilma doirasida chiziqli bo‘linmalar mahsulot 
ishlab chiqarish bo‘yicha asosiy faoliyat bilan shug‘ullanadi, ixtisoslashgan 
funktsional bo‘linmalar esa (marketing bo‘limi, reja-moliya bo‘limlari, kadrlar 
bo‘limi) asosiy bo‘linmalarga xizmat qiladi. Bu holda boshqaruvning 
ixtisoslashuvi, uning tamoyillari birgalikda to‘laroq amalga oshiriladi hamda 
tayyorlanadigan qarorlarning yuksak darajaliligi va har bir ishlab chiqarish 
bo‘g‘iniga yoppasiga rahbarlik qilish ta‘minlanadi.