Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta

1.2-rasm. Marketing konsepsiyasining ta'rifi¹

1.3-rasm. Marketing konsepsiyalari

Marketing va tadbirkorlik sohasida dunyo ilmi va amaliyoti marketing evolyusiyasida quyidagi konsepsiyalarni asosladi va tavsiya etdi:

• 
  ishlab chiqarishni takomillashtirish konsepsiyasi;
  
• 
  tovar yoki xizmatni takomillashtirish konsepsiyasi;
  
• 
  sotishni (tijoratni) faollashtirish konsepsiyasi;
  

¹ Yusupov M.A., Abduraxmonova M.M. Marketing. – T.: Iqtisodiyot, 2012.-190 b.

• 
  sof marketing konsepsiyasi;
  
• 
  ijtimoiy yoʻnaltirilgan marketing konsepsiyasi;
  
• 
  oʻzaro aloqaviy marketing konsepsiyasi.
  

Marketing konsepsiyasi evolyusiyasi

1.2-jadval

Yillar	Konsepsiya	Asosiy gʻoya	Asosiy vosita	Asosiy maqsadi
1860-1920	Ishlab chiqarishni takomillasht irish	Imkoniyati boricha ishlab chiqarish	Tannarx, mehnat unumdorligi	Ishlab chiqarishni takomillashtirish, sotish hajmini ustirish
1920-1930	Tovarni takomillasht irish konsepsiyasi	Sifatli tovarlarni ishlab chiqarish	Tovar siyosati	Iste'mol tovarlari xossalarini takomillashtirish
1930-1950	Sotishni (tijoratni) takomillasht irish konsepsiyasi	Sotish tarmoqlari va kanalini rivojlantirish	Sotish siyosati	Tovarlar sotish intensifikasiyasi
1960-1980	Sof marketing konsepsiyasi	Iste'molchiga nima kerak boʻlsa oʻshani ishlab chiqarish	Marketing miks kompleksi, iste'molchini tadqiq qilish	Maqsadli bozorni xohish- ehtiyojlarini tadqiq etish
1980-1995	Ijtimoiy yoʻnaltirilga n marketing konsepsiyasi	Jamiyat talablarini hisobga olgan holda iste'molchiga kerak boʻlgan tavrlarni ishlab chiqarish	Marketing miks kompleksi, ishlab chiqariladigan tovar va xizmat ishlab chiqarish, iste'molchi bilan bogʻliq bulgan ijtimoiy va ekologik oqibatlarni tadqiq etish	Maqsadli bozorni xohish-ehtiyojlari- ni qondirish
1995 yildan shu davrgacha	Marketingni oʻzaro alokaviy konsepsiyasi	Biznes boʻyicha sheriklar va iste'molchilarni kondiradigan tovarlar ishlab chiqarish	Marketing miks kompleksi, integrasiya va tarmoqli taxlil, koordinasiya uslubi	Maqsadli bozorni xohish- ehtiyojlarini qondirish

Koʻrsatib oʻtilgan marketing konsepsiyalari har bir mamlakat uchun standart, norma yoki qoida sifatida koʻrilmasligi kerak. Marketing evolyusiyasi har qaysi mamlakatda oʻzini xususiyatlari va bozor munosabatlari rivojlanish darajasiga bogʻliq boʻladi. Biroq marketingni paydo boʻlishi bilan bogʻliq jahon tajribasi hamda bozor munosabatlarini rivojlanishi aniq mamlakatlarda tadbirkorlik faoliyatini tatbiq etish bozor munosabatlarini shakllantirishga ishlatilishi mumkin ekanligi foydali hisoblanadi. Bundan tashqari marketingni rivojlanishida mashhur

umumiy tendensiya – e'tiborni tovar ishlab chiqarishdan iste'molchiga, uning xohish va ehtiyojlariga qaratish talab etiladi.