Uzoq davom etgan kelishmovchilik, uzluksiz yoqimsizlikni his qilish
holatida “kuyish” (“ishdan chiqish”) shaxsiy xavfli chegaraga o'tadi - asosiy
ijtimoiy qadriyatlar tizimida individning buzilishi (dezoriyentatsiyasi) ro'y
beradi. Odam go'yo “kuyib bo'lgan” bo'lib qoladi. Bunda dahshatli yovuzliklarni
qilishga bir qadam qoladi xolos. Buning uchun arzimagan bahona, turtki bo'lsa bas.
Bu holatdagi odamlardan komikadze sifatida foydalanish, yovuz niyatli kuchlar
uchun hech qanday qiyinchilik tug'dirmaydi. Chunki, bunday holatni boshdan
kechirayotgan odamlar, bunday mudhish xatti-harakatlarni bajarishga psixologik
tayyor bo'ladi.
Jinoyatchilikni oldini olish (profilaktikasi), yuqorida ko'rsatib o'tilgan odam
qalbining “kuyishi”ni bartaraf etishning keng ijtimoiy tizimini ishlab chiqishdan
boshlanishi kerak. Individlar xulqining insoniyligi jamiyat hayotiy faoliyatining
barcha jabhalarida inson omilini hisobga olish va optimizatsiyalashtirishga bog'liq
bo'ladi. Jamiyatga ommaviy stresslarni profilaktika qiluvchi maxsus ijtimoiy -
psixologik xizmat zarur bo'ladi. Har bir rahbar, o'z muassasasida, odamlar
qalbini “kuyishini” bartaraf etuvchi psixologik iqlimni yaratish uchun maxsus
shug'ullanishga majbur.
Odamlarning stressogen ko'tarinki zerikkanligi. Zerikishli sharoitlarda
odam o'zining shaxsiy makonini yaratishga, boshqalardan ajralib turuvchi ma'lum
bir shaxsiy masofani saqlab qolishga intiladi. Jamoatchilik joylarida, binolarida
odamlar odatda devor, derazalarga yaqin oxirgi qatorlardagi joylarni, o'rinlarni
egallashga harakat qiladilar. Shuning uchun ham majlis, ma'ruzalar o'tkaziladigan
xonalarda ko'pincha oldingi qatorlar bo'sh qoladi.
Odamlar zich joylashgan makonda uzoq muddat bo'lib qolishida, siqilishib
turgan sharoitda psixik zo'riqish yuzaga keladi. Erkaklarda tajavuzkorlik
alomatlari, ayollarda esa nervozlik namoyon bo'ladi. Shaxslilikning yo'qolishi,
Do'stlaringiz bilan baham: |
