O'zbekiston respublikasi profi universitety

Umumlashtirish. Yuqorida ko'rib o'tganimiz, tafakkurning umumlash-
ganligi, tafakkurning muhim umumiy xususiyatidir. Shu o'rinda umumlashtirishni 
markaziy fikrlash operatsiyasi deb aytish mumkin. Umumlashtirish ikki darajada 
amalga oshishi mumkin. Umumlashtirishning elementar darajasi - tashqi belgilarga 
ko'ra o'xshash predmetlarni birlashtirish - generalizatsiya deyiladi. Lekin to'la 
bilish qimmatiga umumlashtirishning ikkinchi, yanada yuqoriroq darajasi ega 
bo'ladi, unda predmetlar va hodisalar guruhidan muhim umumiy belgilar ajratib 
olinadi. 
Odam tafakkuri faktdan umumlashtirishga va umumlashtirishdan faktga 
tomon harakatlanadi. Umumlashtirish tufayli odam kelajakni oldindan ko'ra biladi, 
konkret 
narsalarga 
oriyentatsiya 
qiladi. 
Umumlashtirish 
tasavvurlarning 
shakllanishidayoq yuzaga kela boshlaydi, lekin to'la shaklga u tushunchalar orqali 
erishadi. Tushunchalarga ega bo'lishda biz ob'ektlarning barcha tasodifiy belgilari 
va xususiyatlaridan chalg'iymiz va mazkur guruh uchun muhim bo'lgan 
xususiyatlarni farqlab olamiz. 
Umumlashtirish - hodisalarning mohiyatini ochib beradigan asosiy fikrlash 
operatsiyasidir. Umumlashtirish tufayli voqelik barcha tasodiflardan holi, sof holda 
aks ettiriladi. To'g'ri umumlashtirish hodisalarning tushunishga olib keladi, u 
bizning bilimlarimizni chegaralangan hissiy konkretlikdan qutqaradi va ulardan 
yangi vaziyatlarda foydalanish imkoniyatini yaratadi. 
Umumlashtirish muhim jihatlarni boshqa barcha tasodifiy, ikkinchi darajali 
jihatlarga qarshi qo'yish, taqqoslashga asoslanadi. Umumlashtirish faqat 
abstraktsiyalash, muhimlarini ajratib olish (mavhumlashtirish) tufayligina amalga 
oshishi mumkin. 

---

148 
Abstraktsiya
1
- ob'ektlarni qismlarga bo'lish va undan qandaydir