O„zbekiston Respublikasi Sog„liqni Saqlash Vazirligi Toshkent farmatsevtika instituti Psixologiya Farmatsiya va sanoat farmatsiyasi fakulteti barcha yo„nalishlari talabalari uchun o„quv-uslubiy qo„llanma Toshkent-2018

Shaxslararo nizolarning kelib chiqishi quyidagi holatlarga bog`liq bo`ladi: 

mehnat jarayonlari va ishlab chiqarish vaziyatlariga;


jamoa a‟zolarining shaxsiy xususiyatlariga;


turli vaziyatlarga shaxsning subyektiv munosabatiga;

shaxslararo munosabatlarning turli vaziyatlardagi turlicha namoyon
bo`lishiga.
Bundan tashqari, nizolar quyidagicha toifalanadi:

128

7-shakl
a) 
gorizontal 
bir-biriga bo`ysunmaydigan, tobe bo`lmagan oddiy xodimlar
o`rtasida
b) 
vertikal 
o`zaro bir-biridan amal pog`onasi bo`yicha farq qiluvchilar,
masalan, rahbar bilan xodim o`rtasida
v) 
aralash 
shaxslararo munosabatlarda u va bu holat uyg`un kelganda

Odatda ishlab chiqarish faoliyatida eng ko`p tarqalgan nizo turi vertikal va

aralash bo`lib, ular jami nizolarning 70-80 foizini tashkil etadi.
Nizolarning oldini olish yoki u paydo bo`lgan bo`lsa, bartaraf etish uchun uning
kelib chiqish sababini, asosiy aybdorlarni yoki obyektiv sabablarni aniqlash lozim.
Mutaxassislar tomonidan nizolarni bartarf etishning ko`plab usullari va yo`llari
borasida tavsiyalar ishlab chiqilgan. Shulardan biri nizoni xal qilish uchun nizo
xaritasini tuzish taklif etiladi.
Turli nizolarni bartaraf etishga imkon beruvchi ikki guruh usullari taklif etiladi.
8-shakl 

Nizolarni xal qilishga bog`liq bo`lgan tizimiy usullar:

1) ishga nisbatan qo`llaniladigan talablarni tushuntirish. Masalan, ishchi yoki
xodim o`z xizmat vazifasini to`laqonli ado etolmaganligi sababli u bilan rahbar
o`rtasida nizo kelib chiqqan bo`lsa, nizoni barataraf etishga axd qilgan kimsa shu
xizmat lavozimiga qo`yiladigan talablar, xodimning mehnat huquqlari bilan qatorda
uning burch va mashuliyatini ham yana bir marotaba uqtirib qo`yadi;
2) muvofiqlashtiruvchi va birlashtirish usullari. Odatda bir xodimning ish
samarasi boshqa bir xodimga yoki xodimlarga, qolaversa, boshqa tuzilmalarning aniq
va yaxshi ishlashiga bog`liq bo`ladi. Shuning uchun bir xodim yoki xodimlar guruhida
nizoli vaziyatning paydo bo`lishiga boshqa bir tuzilma ishidagi nomuvofiqliklar sabab
bo`lishi mumkin.
Bunday sharoitda rahbar nizoni barataraf etish uchun o`sha boshqa aybdor
tuzilmaning faoliyatini aniq yo`lga qo`yishi, yoki xodimlar o`rtasida murosa bo`lishi
uchun boshqa bir qo`shimcha muvofiqlashtiruvchi bir bo`g`inni ishlab chiqarishda
joriy etishi mumkin. Masalan, ishlab chiqarish nizosining sababi – xom ashyoning
vaqtida
yetkazib
berilmayotganligi
bo`lsa,
rahbar
tahminotchilar
ishini
muvofiqlashtiradi, ular faoliyati bilan ishlab chiqaruvchilar o`rtasida birlik va
hamjihatlik bo`lishiga erishish yo`lida aniq yo`nalishlarni belgilaydi;