O’zbekiston respublikasi xalq ta`limi vazirligi
Maktab ish rejasining turlari
Download 5.01 Kb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- Foydalaniladigan asosiy darslik va oquv qollanmalar royxati Asosiy darslik va oquv qollanmalar
- Qoshimcha adabiyotlar
- Ma`ruza №25. Korrektsion pedagogika asoslari REJA
2. Maktab ish rejasining turlari. Umumiy ta`lim maktablari uchun shartli ravishda qabul qilingan ish rejalari mavjud. Ular kuyidagi rejalardir: maktabning ma`lum davrga moljallab (bir eki bir besh yillik uchun) tuziladigan ish rejasi . buni maktabning istiqbol rejasi deb ataladi. Bu ish rejasi umummaktab xalq xojalik reja korsatkichlari asosida tuziladi. Bunda maktabning ma`lum davrga rivoji (oquv moddiy va texnika bazasi, maktab qurilishi, sinflar soni, oquvchilar va oqituvchilar soni, maktabni bitiruvchilar soni, oquv xonalarining soni kabilar turli raqamlar asosida korsatiladi. Maktabning bir oquv yiliga moljallangan ish rejasi maktab ish turlari asosida tuzitladi. Maktabning mazkur ish rejasining mazmuni va mundarijasi xususida biz keyinroq tuxtaymiz. Maktabning joriy ish rejasi. Mazkur ish reja maktabning bir oquv yiliga moljallab tozilgan ish rejasi asosida ishlanadi. Bu reja turkumiga: maktab direktori va uning orinbosarlarining bir oquv yiliga moljallab tuzadigan ish rejalari -maktabda fanlar boyicha tashkil etilgan metodik birlashmalarning ish rejalari. -sinf rahbarlarining ish rejalari, -fan togaraklari va kuni uzaytirilgan guruh rahbarlarining ish rejalari, -maktab kutubxonasinig ish rejasi -maktab ustaxonasining ish rejasi -maktab ota-onalar komitetining ish rejasi -maktab vrachi va hamshirasining ish rejasi 146 -har bir boshlang’ish va fan oqituvchisining kalendar va kundalik darsni otkazish rejasi kabi rejalar kiradi. Shuni aloxida oqtirish lozimki, rejani tog’ri tuzish bilan ish bitmaydi. Ishning muvofaqiyati shu rejani qanday usulda, qanday shaklda amalga oshirishga unda belgilangan tadbirlarni haetga tadbiq etish mahoratiga kop jihatdan bog’liq. Maktab rejasini amalga oshirishda quyidagilar muhim pedagogik ahamiyat kasb etadi. 1). Maorifning yuqori tashkilotlari, xalq ta`limi bolimlari va maktabga yaqin bolgan turli muassasalar bilan mustahkam aloqa ornatilganligi, 2). boshqarish va rahbarlik ishiga bilimdon, ota halol, ishbilarmon va yaxshi ma`muriy qobiliyatga ega bolgan pedagog xodimlar jalb etilganligi 3). xodimlar ortasida ish taqsimotining tog’ri tashkil etilganligi 4). rahbar xodimlardan tortib eng kuyi ijrochigacha umumiy rejadan kelib chiqadigan shaxsiy (joriy) ish rejasini tuzib, shu asosda ish yuritishi 5). rahbarning maktab ish rejalarining bajarilishi yuzasidan samarali hamda uzluksiz nazoratni ornatganligi Shuni alohida ta`kidlash lozimki, Ozbekiston Respublikasi Xalq ta`limi vazirligining maktablar faoliyatini tekshirish yakunlari buyicha tozgan akt-spravka va axboratlarni organish nomunalari hamda Respublika maktablarida tuzilaetgan ish rejalarining (ayniqsa 1 oquv yiliga tozilgan rejalarning) mazmuni va mundarijasini organish bu sohada hali jiddiy kamchiliklarga yul qoyilaetgani korsatmoqda. qator maktablarning ish rejalari buyruqbozlik asosida tuzilgan. Bunda direktor ishini nazorat qiluvchi tashkilotlarga eqishi muhim mezonga aylanib qolgan. Maktab rejasi ustida ishlash jaraenida osib kelaetgan esh avlod taqdiri haqida, ularni axloq va jismonan kamol toptirish haqida, maktab ishini rejalashtirishda oqituvchilar jamoasining ijodiy taqdiri haqida, ziekorlarni ma`naviy jihatdan ostirish va ularning ilmiy metodik va umumpedagogik mahoratini oshirish haqida oylash lozim.zero, maktabda oquv dasturlarining bajarilishi, oquvchilar bilimining sifati, ularning tarbiyalanganlik darajasi, umuman olganda oquv tarbiya ishining hamma jihatlari oqituvchilar, uning halol mehnatiga bog’liq. Maktabning ish rejasida oqituvchilar jamoasidagi kuchlarni shunday taqsimlash kerakki, ularning har bir topshiriqlarni bajarishga butun kuch va g’ayratini safarbor etish imkoniyatiga ega bolsin. Shunday ekan, maktabning oquv tarbiya ishlarini rejalashtirishda kuyidagi uchta shartga rioya qilish maqsadga muvofiqdir. 1). Ishning boshlang’ich ahvolini chuqur pedagogik tahlil qilish yuli bilan, ya`ni ish rejalashtirilaetgan paytda pedagogik jara en tavsifini aniq bilish 2). Ishning rejalashtirilishi oxirida maktab jamoasi oquvchilarga bergan ta`lim va tarbiyaning darajasini aniq tasavvur qilish 3) maktab ishini hozirgi kun talablari darajasiga kotarmoq uchun, shunga imkon beradigan pedagogik vositalarning eng ma`qulini tonlash Rejalashtirish oz shakliga kora ezma, grafik va aralash (ezma va grafik) bolishi mumkin. Reja qisqa, aniq va tushunarli, pedagogik maqsadlarga muvofiq tozilib, yagona yunalishlarni, quyilgan masalalarni bajarish tadbirlari tizimini oz ichiga olgan bolishi kerak.rejaning sifati rejalashtirish qanchaliq oqilana va tog’ri quyilishiga 147 bog’liqdir. Odatda maktab ishi rejalashtirilaetganda uning tuzilishini ikki qismdan iborat deb tozish tavsiya etiladi. 1-qism-anatomik bolib, unda maktab ishining otgan oquv yilidagi yakunlarining taxlili va yangi oquv yilidagi vazifalari oz aksini topadi. 2.-qism esa amaliy xususiyat kasb etib unda bu vazifalarni bajarish tadbirlari rejalashtiriladi. Ana shundan kelib chiqib, biz kuyida maktabning bir oquv yili uchun ish rejasining namunasini tavsiya etamiz. 1.-qism. Maktab ishi yakuni va uning yangi oquv yilidagi vazifalari. 1. Mikrorayonning oziga xos xususiyati va maktab ish sharoitlari.bu erda mikrorayon uning aholisi, mavjud madaniyat muassasalari, maktab ishini qiyinlashtiruvchi noqulay sharoitlar haqida qisqacha tavsif beriladi. 2. Oquv yili ish yakunlari haqida qisqacha tahlil. Bu buyicha rejaning barcha bolimlari doirasidagi ish yakunlari beriladi hamda tahlil qilinadi. Bunda otgan oquv yili rejasi qanday bajarilganligi, vazifalar qanchalar omalga oshirilgani, jamoa,p edagoglar, sinflar va boshqalarning raqam kursatkichlari keltiriladi, oquvchilarning bilim va tarbiyalanganlik darajasi baholanadi, maktab jamoasi ish usullari tahlil qilinadi. Kamchiliklar korsatiladi. 3. yangi oquv yili vazifalari hukumatimizning maktab islohoti haqidagi qarorlaridan kelib chiqib, ta`lim tarbiya sohasida maktab oldiga kuygan vazifalaridan kelib chiqqan holda, maktabning asosiy vazifalari shakllanib boriladi. aniqlangan vazifalar orasida aniq tadbirlarni belgilash rejaning ikkinchi qismi bolib hisoblanadi. Uning mundarijasi (namunaviy tuzilishi) kuyidagicha bolishi mumkin. 1. Tashkiliy pedagogik ishlar 2. maktabning oquv moddiy va texnikaviy bazasini mustahkamlash 3. maktab faoliyatida tayanch va orta umumiy ta`limni omalga oshirish 4. maktabni oqituvchi xodimlar bilan ta`minlash 5. maktabning oquv-tarbiya ishlarini yulga quyish 6. maktabning sinfdan va maktabdan tashkari tarbiyaviy ishlarini tashkil etish 7. ota-onalar va jamoatchilik bilan hamkorlikda olib boriladigan ishlar 8. maktabning otalik, sog’liqni soqlash va savdo tashkilotlari bilan hamkorlikda olib boradigan ishlari 9. maktab kengashi va maktab direktori olib boradigan ishlari 10. Maktab ichki nazorati va uni amalga oshirish 11. maktabning moliya xojolik ishlari 12. Maktabning metodik ishlari 3. Maktabda ichki nazorat yuritish. Ichki nazorat-maktab ichki boshqaruvining ajralmas qismi bolib, mazkur boshqaruv tizimida muhim urinni egallaydi. Chunki har bir maktab rahbari rahbarlar ortasidagi ish taqsimotiga kora biriktirilgan ishlarning maktabdagi koyilish holati va uning natijalariga tegishli bolgan axborotlar bilan muntazam ravishda qurollanish, toplangan axborotlarni uzluksiz pedagogik jihatdan tahlil qilish va yanada yaxshilashga qarata tadbirlarni (ilmiy-metodik va pedagogik jihatdan) belgilab borishi muhim ahamiyatga egadir. Maktab ishidagi nazorat moayan maqsad va aniq mavzu asosida reja bilan, oqitish jaraenining hamma tomonlarini hamrab olishi shart. Maktab ichki nazorati boyicha ishlangan rejani bir chorakka, yarim yillik va bir oquv 148 yiliga moljallab tuzish mumkin. Lekin rejani bir oquv yiliga moljallab tuzish maqsadga muvofiqdir. Maktab rahbarlari tomonidan amalga oshiriladigan maktab ichki nazoratining rejasi kuyidagi masalalarni oz ichiga olishi mumkin: 1. Maktabning hamma kursatkichlari boyicha xalq xujalik rejasining bajarilishi 2. Oquv tarbiya ishlarining axvoli 3. sinfdan va maktabdan tashqari olib boriladigan tarbiyaviy ishlar 4. maktabdagi jamoatchilik hamda otalik tashkilotlari va ba`zi korxonalari bilan olib boriladigan ishlar 5. Maktabda pedagog xodimlar bilan ishlash (oqituvchilarning siyasiy, ilmiy metodik va pedagogik saviyalarini oshirish) masalasi 6. maktab hujjatlarini yuritish holati 7. maktab oquvchi eshlar tashkilotining ishlari 8. maktabningxojalik ishlari 9. maktab oila va jamoatchilik hamkorligi 10. Sinf rahbarlarining ishlari va hokazo masalalar. Sxema Qa’ Bir oquv yiliga moljallab tozilgan maktab ichki nazoratining mavzu rejasini oquv yilidagi pedagoglarning bugungi yig’ilishida tasdiqlash va uni maktab oqituvchilar jamoasiga ma`lum qilish maqsadga muvofiqdir. Shuni aloqida ta`qidlash lozimki, maktab ichki nazoratining shakl va ususllari turlichadir. Buni qay darajada, qanday qilib amalga oshirish maktab rahbarlarining ilmiy metodik , siyasiy va pedagogik saviyalarini hamda mazkur masalaga nisbatan qunt bilan izlanishlariga bog’lqdir. Maktab ichki nazoratini organiladigan masalaga qarab asosan ikki guruhga bolish mumkin: a) maktab ishlarini tematik nazorat qilish, b) maktab ishlarini kompleks (frontal) nazorat qilish Temtik nazorat qilish kuyidagi masalalarni oz ichiga aladi. 1. Maktabda gumanitar fanlar boyicha davlat oquv dasturining bajarilishi ahvoli 2. fan asoslarini oqitish jaraenida oquvchilarning mantiqiy fikrlash qobiliyatlarini ostirish. 3. maktabda fizika fani darslarida ta`limni tarbiyaga bog’lash tajribasidan 4. ona tili va adabiet fanlarini oqitishda oquvchilarning nutq madaniyatini ostirish 5. tarix gegrafiya darslarida amaliy ishlarning kuyilish holati 6. ximiya-biologiya darslarida oquvchilarni ilmiy duneqarash ruxida tarbiyalash kabilar. Bundan tashkari har xil mutaxassislikdagi 2-3 oqituvchining ishini organish, sinf rahbari tarix geografiya, til adabiet oqituvchilarning metod birlashma ishlarini organish holi tematik nazoratga kiradi. Maktab ishini kompleks usulda nazorat qilish talim tarbiya va xujalik ishlarini kengsh kamrab olgan, toliq pedagogik ma`nodagi masalalarni organishni maqsad qilib qoyadi. masalan 1. masalan faoliyatida aniq fanlarning oqitilish holati va uni yanada yaxshilash choralari. 2. maktabdan sinfdan va maktabdan tashqari ishlarning amalga oshirilish holati va uni yanada takomillashtirish yullari. 149 3. maktab faoliyatida oqituvchilar malakasini oshirishning holati va uning samoradorligi 4. oquvchilarning darslik va oquv anjomlari bilan ta`minlanganlik holati va bu masalani yanada yaxshilash choralari. 5. maktabning ta`lim tarbiya ishlari tizimida xalq pedagogikasidan foydalanishning ahvoli va bu ishni yanada takomillashtirish yullari. 6. maktabda gumanitar fanlarning oqitilish xolati va oquvchilarnin bilim darajasi 7. maktab faoliyatida umumiy reja ta`limni hozirgi davr talablari asosida amalga oshirishning ahvoli va shu kabilar. Bunday masalalarni tekshirish yakunini maktab pedagoglar kengashida eki ochiq majlisda muhokama qilish maqsadga muvofiqdir. Maktab ichki nazorati xilma -xil shakl va usullarda olib borilsa hali uning asosiy vazifalari oquv rejasi va dasturning bajarilish sifatini, oqitishning g’oyaviy siesiy darajasini. Ta`limning dars jaraenida tarbiya bilan bog’lanishni, oqituvchilarning darsga har tamonlama puxta. Ilmiy metodik va umumpedagogik jihatdan taerlanib kelishi dars berishda qanday samarali usullarni qullaetganini, oquvchilarning bilimlarini qanchalik mustahkam chuqur va ongli egallaganligini aniqlashdir. SAVOLLAR 1.Ta`lim menedjmenti deganimiz nima? 2. Ta`lim-tarbiya jarayonini tashkil etishning maqsad va vazifalarini sharhlab bering? 3. Malaka oshirish deganda nimani tushunamiz? Foydalaniladigan asosiy darslik va oquv qollanmalar royxati Asosiy darslik va oquv qollanmalar 1.Ozbekiston Respublikasining “Ta`lim tog’risidagi” Qonuni. – “Barkamol avlod – Ozbekiston taraqqiyotining poydevori” kitobida. – T.: Sharq, 1997. 2.Kadrlar tayyorlash milliy dasturi. – “Barkamol avlod – Ozbekiston taraqqiyotining poydevori” kitobida. – T.: Sharq, 1997. 3.Mavlonova R va boshq. Pedagogika. – T.: Oqituvchi, 2001. 4.Podlasiy I. P. Pedagogika. V 2-x kn. – M.: VLADOS, 2003. 5. Lixachev B. T. Pedagogika. - M.: Yurayt, 2003. 6.Slastenin V.A., Isaev I. F., Shiyanov E. N. Obshaya pedagogika. V 2-x kn. – M.: VLADOS, 2003. 7.Toxtaxodjaeva M., Nishonova S., Hasanboev J., Mad`yarova S., Kal`dibekova A va bosh. Pedagogika. – T.: Moliya, 2008. 8. Pedagogika. Q.Qosnazarov, A.Pazilov, A.Tilegenov Nukus, Bilim, 2009 yil. Qoshimcha adabiyotlar 1.Barkamol avlod orzusi / Tuzuvchilar: Sh. Qurbonov va b. T.,1999 2.Milliy istiqlol g’oyasi: asosiy tushuncha va tamoyillar. – T.:Ozbekiston, 2001. 3.Kaldibekova A.S., Xodjaev B.X. Oquvchilarning bilish faolligini oshirish yollari – T., 2006. 4.Munavvarov A.K. Oila pedagogikasi – T.: Oqituvchi, 1994. 5.Inomova M. Oilada bolalarning ma`naviy-axloqiy tarbiyasi. – T., 1999. 150 6.Axliddinov R.Sh. Ozbekiston Respublikasida maktab ta`limi tizimini boshqarish xususiyatlari. – T.: OzPFITI nashriyoti, 1997. 7.Djuraev R.X., Turg’unov S.T. Umumiy orta ta`lim muassasalarini boshqarishda menejmentning asosiy tushunchalri. – T.: «Fan» nashriyoti, 2006. 8.www. pedagog. uz. 151 Ma`ruza №25. Korrektsion pedagogika asoslari REJA: 1.Korrektsion pedagogika pedagogik fanlarning tarmog:i sifatida. Korrektsion (maxsus) pedagogikaning asosiy vazifalari, tamoyillari va metodlari. 2.Anomal bolalar va ularning umumiy tavsifi. Aqliy rivojlanishida nuqsoni bor bolalar. Boshqa kamchiliklar(eshitish, korish, nut1). 3.O`zbekiston Respublikasida anomal bolalarning ijtimoiy holati. Tayanch tushunchalari: Korrektsion pedagogika, Korrektsion (maxsus) pedagogikaning asosiy vazifalari, tamoyillari va metodlari, O`zbekiston Respublikasida anomal bolalarning ijtimoiy holati Bala o‘yin bilan jiddiy ish o‘rtasidagi farqni tushunib oladi, qachon ha’m qayerda o‘ynash, jiddiy ish bilan shug‘ullanish kerakligini bilib olgan bo‘ladi. U oilasida ha’m balalar bog‘chasida o‘ziga topshirilgan muayyan oazipalardi bajaradi. Bunda katta jasdagi kishilardin’ balalar mexnati natijalariga, bu mexnatnin’ tevarak- a’tirapdagi kishilar ushin bo‘lgan axamiyatiga tegishli baxo berisleri, balanin’ o‘z tashabbusi bilan biron ishni boshlab yuborish istagini maqullashlari muximdir. Balanin’ bilish faoliyati murakkabroq tus ola boshlaydi, idrok qilishi muayan maqsadga yo‘nala boshlaydi. Turli narsalar yoki olardin’ tasvirlari bilan muntazam ravishda tanishib borish natijasida balanin’ muayyan oazipaga bo‘ysundirilgan kuzatuvchan’ligi oshib boradi. Idroknin’ o‘sishiga raxbarlik qilinsa, mektepke shekemgi ta’rbiya jasi oxirida balada muxim sensor qobiliyatlar: ko‘z bilan aniq chamalab bilish, proporsiyalarga ko‘rib turib baxo berio, fonematik uquvlari ha’m musiqa tovushlarini to‘g‘ri idrok etish ha’m ayta bilish qobiliyatlari paydo bo‘lib boradi. Bala kuynin’ harakatini, tovushlardin’ pasayishi ha’m yuqorilanishini, balandligi ha’m uzunligi har xil bo‘lgan tovushlardi, ashula aytish ha’m taqmaq o‘qish tempinin’ o‘zgarib turishini farq qilish ha’m buni o‘zi amalda ifodalab berioi mumkin. Muayyan maqsadga qaratilgan ta’lim natijasida balanin’ ixtiyoriy ravishda esda saqlab qalio ha’m ifodalab berio qobiliyati o‘sadi. Bala esda saqlab qalionin’ har xil usullarini qo‘llay boshlaydi: materialni ma’nosiga qarab guruxlarga bo‘ladi, esda saqlab qolmoqchi bo‘lgan narsasini ko‘p martda takrorlaydi ha’m x.k. Balalar en’ oddiy mantiqiy pikirlashni o‘rgana boshlaydilar. olar nutqnin’ tovush tuzilishini taxlil qila oladigan bo‘lib qoladilar: bala so‘zdagi tovushlardi aloxida o‘zini talaffuz qilishi, so‘z qaysi tovushlardan tuzilganligini aytib bershi mumkin. Unin’ muayyan voqealardi tegishlicha izchillikda ravon ha’m batavsil gu’rrin’ qilib berio ko‘nikmasi oshib boradi. Tayanch dasturida balalr nutqi ha’m tafakkurini raoajlandirio isleriga katta e’tibor berilgan bo‘lib, olardi didaktik o‘yinlar orqali amalga oshirish talap etilgen. Shunday qilib, tayyorlov guruxi tarbiyalanuvchilari o‘quv yilinin’ oxirida murakkab ha’m katta xajmdagi bilim, ko‘nikma ha’m malakalardi egallab olisleri lozim. Biroq barcha balalar barovariga dastur talap etgan bilimlardi o‘zlashtira olmaydilar. Xar qanday jamiyat uz farzandlarini har tomonlama yetuk , komil inson bo‘lib voyaga yetishni, munosib fo‘karolar bo‘lib, ma’mleket tarraqiyotiga, gullab yashnashiga o‘z ulushlarini qo‘shisleriga harakat qiladi umid bog‘laydilar. 152 Afsuski, dunyonin’ ko‘pgina mamlakatlarida balalar hali ham huquqlaridan mahrum etilgenlar, ya’ni olardin’ sog‘-salomat hamma qatori to‘laqonli rivojlanisleri ha’m jamiyat hayotida faol ishtirok etisleri ushin kerakli imkoniyatlar yaratilmagan.. Mektepga qabul qilin’an ayrim balalar uni to‘liq bitira olmayaptilar, jismoniy yoki ruhiy rivojlanishida nuqsoni bor balalar uyda o‘tiribdi ta’lim aliodan mahrum, ayrimlarinin’ ta’lim alioi chegaralan’an. Kasallikni oldini alio mumkin bo‘lgan joylarda hali ham juda ko‘p balalar xastaliklardan nobud bo‘lmoqdalar, to‘yib ovqat yeyish, toza ichimlik suvidan bahramand bo‘lish ko‘p mamlakatlarda hali ham to‘liq tashkil etilmagan. Bundan tashqari, jahonnin’ ba’zi bir qit’alarida Mektep jasidagi balalar ham qurolli kuchlar safiga chaqirilmoqda, olar zo‘ravonliklarga, qiynoqlarga duchor bo‘lmoqdalar, jismoniy jazolanmoqda, kerak bo‘lsa, ozodlikdan, kafolatlan’an huquqlaridan mahrum qilinmoqdalar. Tiykarg’i ehtiyojlari ha’m huquqlari qo‘pol buzilgan balar hech qachon boshqalardin’ huquqlarini hurmat qila olmaydilar hamda odil ha’m g‘amho‘r bo‘la omaydilar. ¥uquqnin’ buzilishi faqat shaxsnin’ azob-uqubatlanishini yuzaga keltirishiga sabab bo‘libgina qolmay, balki olardin’ on’ida siyosiy barqarorlik urug‘larini ekilishiga ha’m qurolli nizolarga sabab bo‘lmoqda. Huquq muammolari har bir inson’a to‘g‘ridan – to‘g‘ri yoki bevosita tegishlidir. 1 dekabr 1993 yilda 153 mamlakat bala huquqlari haqidagi konvensiyani ratifikatsiya qilish yo‘li bilan, o‘zlarinin’ balalar kelajagini muxofaza qilishga tayyor ekanligini namoish etdilar. Bala huquqlari haqidagi Konvensiya – bu butun jahon balalariga xos bo‘lgan balar huquqlari haqidagi Birlashgan Millatlar Tashkilotinin’ shartnomasidir. Konvensiya - bala huquqlari haqidagi universal su’oretiy Kodeksdir. Konvensiyada balalar huquqlari to‘rt toifaga ajratib berilgan bo‘lib, olar 54 moddani o‘z ichiga qamrab olgan. 1. yashay alio huquqi: bala talaplarini qondirish ha’m hayotiy huqulardi o‘zida mujassam etish kabi tiykarg’i shartlardi hamda tibbiy hizmatdan foydalana alio, ovqatlanish, boshpanaga ega bo‘lish kabi adolatli, hayotiy me’yorlardi o‘z ichiga oladi. 2. rivojlana alio huquqi: balardin’ o‘z qobiliyatlarini ken’nroq raoajlandirioga erishisleri ushin zarurdir. Bun’a misol qilib, bilim alio, o‘yin, xordiq chiqarish, madaniy faoliyatlar, axborot alio ha’m vijdoniy poklik kabi huquqlarini alio mumkin . 3. balalar zo‘ravonlik ha’m ekspulatatsiya qilinishdan ximoyalan’an bo‘lisleri shart. Bu borada quyidagi muammolarga ya’ni: qochoq balalar muammosi, adliya tizimidagi zo‘ravonliklar, balalardi qurolli nizolarga jalb etish muammolariga, balalalar mehnatiga; balog‘at jasiga yetmaganlardi seksual ekspluatatsiya qilish ha’m o‘smirlardin’ giyohvand moddalardi iste’mol qilish muammolariga alohida e’tibor bo‘lishi kerak. 4. Ishtirok etish huquqi: balani jamiyat ha’m mamlakat hayotida faol ishtirok etishga chorlaydi. Bu toifa balalardin’ hayotiga taalluqli bo‘lgan muammolar bo‘yinsha jahonshimul yig‘ilish ha’m tadbirlarda ishtirok etish huquqini ha’m o‘z pikir-mulohazalarini aytishda erkin bo‘lish kabi huquqlardi belgilaydi. Balalar ulg‘ayib borisleri davomida jamiyat hayotida faol ishtirok etisleri ushin barcha 153 paydo bo‘luvchi imkoniyatlardin’ xammasiga ega bo‘lib borisleri , hamda hayotity muhim yechimlardin’ mas’uliyatini his qilgan holda olardi o‘z zimmalariga alioga tayyor bo‘lisleri kerak. Butun jahon balalariga xos bo‘lgan balalar huquqi haqidagi Konvensiya, O‘zbekstan Respublikasi “Ta’lim to‘g‘risida”gi qonuni, “O‘zbekstanda kadrlardi tayyorlash milliy dasturi” kabi ha’m boshqa me’yoriy hujjatlarda ko‘rsatilishicha , barcha balalar , shu jumladan, jismoniy yoki ruhiy rivojlanishida nuqsoni bor balalar ham mehnat qilish, ta’lim alio, hayotda o‘z o‘rnini topib ketish huquqlariga egadirlar. . Bala huquqlari haqidagi Konvensiyanin’ 19 moddasiga ko‘ra “ Bala ota-ona yoki har qalday boshqa shaxs tomonidan haqoratlanishi, qo‘pol muomilada bo‘lishdan himoyalanishi huquqiga egaligini inobatga olib, ayrim mamlakatlarda ilgarilari ishlatiladigan atamalardan “Pedagogikaliq korreksiya”, “anomal balalar ”, “aqlan zaif” kabi ha’m boshqklardan voz kechmoqdalar. XIX asrnin’ 20 yillaridan beri Defektologiya pa’ni – jismoniy yoki ruhiy rivojlanishida nuqsoni bor balalar talim tarbiyasi bilan shug‘ullanadigan fan sifatida o‘rganilib kelmoqda. Xozirgi kunda bu fan «Pedagogikaliq korreksiya» dep ham yuritilmoqda. Inson xuquqlari dekloratsiyasi, balalar konvensiyasi talaplaridan kelib chiqqan xolda jismoniy yoki ruhiy rivojlanishida nuqsoni bor kishilardi kamsitmaslik, xaqoratlamaslik ushin masalan, Moskva shahrindagi Defektologiya ilmiy-tadqiqot instituti “Korreksion pedogogika ilmiy tadqiqot instituti” dep nomlanmoqda. Defektologiya pa’ni ko‘p mamlakatlarda Pedagogikaliq korreksiya dep yuritilmoqda. Pedagogikaliq korreksiya pa’ninin’ predmeti - anomal balalar , ya’ani jismoniy yoki ruhiy rivojlanishida nuqsoni bor balalar ( yunoncha anomalos - odatdan tashqari ), norasao degan ma’noni bildiruvchi so‘zi bilan yuritiladi. Xozirgi kunda O‘zbekstanda Download 5.01 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling