O’zbekiston respublikasi xalq ta`limi vazirligi
Asosiy darslik va oquv qollanmalar
Download 5.01 Kb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- Qoshimcha adabiyotlar
- Ma`ruza №7 . O`rta maxsus va kasb-hunar ta`limi mazmuni
- Tayanch tushunchalar
- Foydalaniladigan asosiy darslik va oquv qollanmalar royxati Asosiy darslik va wquv qwllanmalar
- Ma`ruza №8.Ta`lim metodlari va vositalari
- Foydalaniladigan asosiy darslik va oquv qollanmalar royxati
Asosiy darslik va oquv qollanmalar 1.Ozbekiston Respublikasining “Ta`lim twg’risidagi” Qonuni. – “Barkamol avlod – Ozbekiston taraqqiyotining poydevori” kitobida. – T.: Sharq, 1997. 2.Kadrlar tayyorlash milliy dasturi. – “Barkamol avlod – Ozbekiston taraqqiyotining poydevori” kitobida. – T.: Sharq, 1997. 3.Mavlonova R va boshq. Pedagogika. – T.: Oqituvchi, 2001. 4.Podlasiy I. P. Pedagogika. V 2-x kn. – M.: VLADOS, 2003. 5. Lixachev B. T. Pedagogika. - M.: Yurayt, 2003. 6.Slastenin V.A., Isaev I. F., Shiyanov E. N. Obshaya pedagogika. V 2-x kn. – M.: VLADOS, 2003. 7.Toxtaxodjaeva M., Nishonova S., Hasanboev J., Mad`yarova S., Kal`dibekova A va bosh. Pedagogika. – T.: Moliya, 2008. 8. Pedagogika. Q.Qosnazarov, A.Pazilov, A.Tilegenov Nukus, Bilim, 2009 yil. Qoshimcha adabiyotlar 1.Barkamol avlod orzusi / Tuzuvchilar: Sh. Qurbonov va b. T.,1999 2.Milliy istiqlol g’oyasi: asosiy tushuncha va tamoyillar. – T.:Ozbekiston, 2001. 3.Kaldibekova A.S., Xodjaev B.X. Oquvchilarning bilish faolligini oshirish yollari – T., 2006. 4.Munavvarov A.K. Oila pedagogikasi – T.: Oqituvchi, 1994. 5.Inomova M. Oilada bolalarning ma`naviy-axloqiy tarbiyasi. – T., 1999. 6.Axliddinov R.Sh. Ozbekiston Respublikasida maktab ta`limi tizimini boshqarish xususiyatlari. – T.: OzPFITI nashriyoti, 1997. 7.Djuraev R.X., Turg’unov S.T. Umumiy orta ta`lim muassasalarini boshqarishda menejmentning asosiy tushunchalri. – T.: «Fan» nashriyoti, 2006. 8.www. pedagog. uz. 43 Ma`ruza №7. O`rta maxsus va kasb-hunar ta`limi mazmuni REJA: 1.Ilmiy-texnik jaraen va ta`lim mazmuni. 2.Ta`lim mazmunini tashkil etish kontseptsiyasi. 3.Akademik litsey va kasb-hunar kollejining o`quv rejasi. 4 O`quv dasturlari, darslik va o`quv qo`llanmalari tavsifi. 5. Akademik litsey va kas-hunar kollejining davlat ta`lim standartlari. Tayanch tushunchalar: ta`lim tarbiya ta`lim mazmuni , oquv rejasi. oquv dasturi darslik DTS Ta`limning asosida jamiyat rivojlanishining ob`ektiv ixtiejlari turadi. Ta`lim insonning mehnat olamiga samaraliroq kirishni jamiyat xaetiga kushilishini ta`minlaydi. Mustaqillikka erishib, erkin bozori munosabatlari asosida demokratik huquqiy davlat sifatida qozirgi bosqichda xalq ta`limi tizimiga, pedagogika faniga, esh avlodda mustaqillik va faollikni, ishbilormanlik va tadbirkorlikni shaqllantirishga jiddiy e`tibor beilmoqda XX asr pedagoglari va psixologlarining diqqat markazida o`quvchilarning aqliy qobiliyatlarini shaqllantirish, ularni uqitish, tarbiyalash va kamol toptirish jarayonlarini uyg’unloshtirish, faoliyat va ongning uzarno bog’liqligshi nazariyasini ishlab chiqish, mustaqil uquv-bilish ishlari, uqishni faollishtirish, ta`lim jarayonlarini optimallashtirish, faol ta`limning shaql va metodlaridan foydalanish kabi muallimlar asosiy urin oldi. Ularni ishlab chiqish mamlakat pedagogika va psixologiya fanlarida jahon buyicha haqli ravishda e`tirof etilgan turli yunalishlar va maktablar vujudga kelishni oldindan bilish imkonini berdi. Ta`lim-jarayon bulib, u natija va tizimdir. Ta`lim jarayon sifatida bilimlar, kunikmalar va malakalarning ma`lum yig’indisini faoliyat va munosabatlarning tegishli tajribasini uzlashtirishga qaratilgan maxsus ishlarning tashkil qilinishidir. Ta`lim natija sifatida bilimlarni faoliyat va munosabatlar tajribasini uzlashtirishda erishilgan darajadir. Ta`lim tizimi sifatida- davlat muassasalari va boshkarish organlarining majmuasi bulib ular doyrasida insonni tarbiyalash jareni amalga oshiriladi. Shu tariqa ta`lim doimo bir yula tarbiyalash jarayonini ham, uqitish jarayonini ham ifodalaydi. Esh avlod haqida gap ketar ekan, shaxsning kamol topishi, uz mavqeini anglashi va uzini kursatish masalalari birinchi urinda turadi. Bu masalalar butun jamiyat va maxsus yaratilgan ijtimoiy institutlar va insonning uzi tamonidan tasodifiy ravishda ham, maqsadga muvofiq yusinda ham hal qilinishi mumkin. Ta`lim tizimida shaxsning ijtimoilashuvi, kasbkorlikni egallash va moslashuvi jarayonlarini maqsadga muvofiq tarzda boshqarishga ham da`vat etilgan. Ta`lim deganda shaxsning jismoniy va ma`naviy kamol topish jarayonini, uning ongli ravishda ayrim ibratli qiefalarga yunalishi va tarixan maydonga kelib, ijtimoiy ongda ma`lum darajada erkin iz qoldirgan ijtimoiy namuna bulishga, har tamonlama barkamollikka intilish jarayonini tushinish mumkin. Ana shu tushunchaga kura ta`lim butun jamiyat va shaxslar haetinig ajralmas jihati sifatida namoen buladi va suzning keng ma`nosidagi «tarbiya» tushunchasiga uxshaydi. Lekin kup ma`noliligi kursatilmasa «ta`lim» suzini tuliq anglab bulmaydi. Masalan ta`lim deganda ma`lum hajmdagi bilimlar, kunikma va malakalarnit uzlashtirish tushiniladi. 44 Ta`limga shaxsni uqitish va kamol toptirish jarayonining tegishli yusinda tashkil etish sifatida qarash ham mutloqa tug’ridir. Bulardan tashqari, shubhasiz ta`lim bilimlar kunikmalar hamda malakalarni berish va uzlashtirish bilan bog’liq faoliyat tizimi, shuningdek, ma`lum ijtimoiy institutidir. O`quv tarbiya jarayoni tizimining strukturasi, ana shu jarayonning mazmuni pedagoglar va o`quvchilarning faoliyati, shuningdek amalga oshirilgan ishlarning natijasi mazkur tizim jamiyatning qanday tarixiy tipiga mansubigiga bog’liqdir. Mana shularning hammasini hisobga olib kuyidagilarni aytish urinlidir. Ta`lim nisbatan mustaqil tizim bulib, uning vazifalari jamiyat a`zolarini muntazam ravishda uqitish va tarbiyalash orqali ularni ma`lum boyliklar, kunikma va malakalar hamda ahloq normalari bilan qurollantirishdir. 2. Har bir sinf yakunida o`quvchilar tamonidan egallanishi lozim bulgan bilim, kunikma va malakalar ta`lim (uquv) predmetlari buyicha ishlab chiqilgan uquv rejasi va dasturlarida uz ifodasini topadi. O`quv rejasi- barcha ta`lim muassasalarida suzsiz amal qilinishi lozim bulgan davlat hujjatidir. Unda sinflar buyicha urganilishi lozim bulgan uquv predmetlari, mazkur predmetlar uchun yaratilgan haftalik soatlar hajmi kursatiladi. Ta`lim muassasalari uchun muljallangan uquv rejasi DTS ning tarkibiy qismi bulgan tayanch uquv rejasi asosida ishlab chiqiladi va tegishli vazirlik tamonidan tasdiqlanadi (Res XT eki Oliy va Urta maxsus ta`lim vazirligi tamonidan). O`quv rejasi ta`lim muassasasi ma`muriyatiga yuboriladi hamda mazkur uquv jadvali asosida tuziladi.Uquv jadvalida hafta davomida uqitiladigan uquv predmetlarining nomi va ularga ajratilgan soatlar miqdori kursatilib, uquv predmetlarining nomi va ularga ajratilgan soatlar miqdori kursatilib, u uquv yurti direktorining uquv ishlari buyicha urinbosari tomonidan tasdiqlanadi. O`quv dasturi ham uquv rejasi kabi muhim davlat hujjati bulib, unda muayan uquv predmeti (Inson va jamiyat) ning mazmuni ochib beriladi va uquv yili davomida o`quvchilar tamonidan uzlashtirilishi zarur bulgan bilim, kunikma va malakalar hajmi kursatiladi. O`quv dasturlari tegishli ta`lim (umumiy urta, kasb-hunar eki oliy ta`lim) turidagi barcha ta`lim muassasalari uchun yagona uning talablari tula ravishda bajarilishi majburiy. Dastur tushuntirish xoti, bulim va mavzular buyicha ajratilgan soatlar hajmi, dastur materiali mazmuni hamda tavsiya etiladigan Adabiyotlar ruyxatidan iborat buladi. Tushuntirish xatida uquv predmetining ahamiyati, uning fanlar tizimida tutgan urni, ular urtasidagi aloqadorlik, materialni urganish jarayonida hal etilishi lozim bulgan vazifalar ochib beriladi. Ayrim bulim va mavzularning urganish xususiyatlari kursatiladi, uqitish (ta`lim) metodlari va vositalarini kullashga doir tavsiyalar beriladi. Soatlar hisobini asosli urinlarda uzlashtirilishga yul quyiladi. Dastur materiali bulimlar va mavzular buyicha taqsimlangan bulib har bir mavzuning urganish uchun uzlashtirilishi majburiy bulgan tushunchalar tizimini shuningdek kunikma va malakalarning aniq kursatkichi beriladi, nihoyat o`quvchilarga kuyiladigan yakuniy talablar baen etiladi. Dasturdagi material ta`lim va tarbiya maqsadlari, didaktik tamoiyillar, uzviylik va izchillikka muvofiq ravishda tanglanadi va taqsimlanadi.Uquv dasturlari kuyidagi tamoyillar asosida tuziladi: 1. Dastur mazmunining ilmiy xususiyatga egaligi 45 2. dastur mazmunining ijtimoiy g’oyaviy xususiyatga egaligi 3. nazariy g’oyalarning amaliet bilan birligi 4. dastur mazmunining ijtimoiy tarixiy xususiyati egaligi 5. dastur mazmunining muayan tizimiga ega bulishi 6. uquv predmetlari urtasidagi uzaro aloqadorlik, bog’lanishning mavjudligi 7. dasturni tayyorlashda o`quvchilarning psixologik va ruhiy xususiyatlarini inobatga olish. O`quv rejasi va dasturi ta`lim muassasi ma`muriyati, o`quvchilar jamoalarining suzsiz amal qilishlari bulgan davlat hujjatidir. Darslik-muayan uquv predmeti uquv dasturida kursatilgan hajmida didaktik talablarga muvofiq ravishda batafsil baen qilib beradigan uquv kitobi sonaladi. Darslikning xarakterli xususiyati bu uning mazmunining uquv dasturi mazmuniga mos kelishidir. Darslikda material bulimlar buyicha taqsimlanadi. Har bir mavzu muayan bob, uning tarkibida bulgan bandlar asosida ochib beriladi. Uquv djarsiga bir qator talablarga muvofiq yaratiladi. Ushbu talablar kuyidagilardan iboratdir. 1. O`quv darsligida ilmiy bilimlar tizimi va hajmi uquv dasturri talablariga hamda tegishli sinf o`quvchilarning esh va psixologik xususiyatlariga mos bulishi kerak. 2. Darslikda baen qilingan ilmiy bilimlarning nazoriy asoslari hamda g’oyaviy yunalish tizimli va izchil bulishi, keltirilgan ma`lumiyat va dolillarning asosli, ishonchli bulishi, ular tug’ri tahlil, aniq ta`rif etilishi, tegishli xulosalar chiqarilishi lozim. 3. darslik fanda isbot qilinmagan, ma`lum ta`rif va qoydalarga ega bulmagan, muammoli masalalardan holi bulishi kerak. 4. Bayon qilinaetgan material o`quvchilarga tushunarli pishiq-puxta va ixchom jumlalardan iborat bulishi lozim. 5. darslikning tashqi kurinishi, bezogi muayan sinf o`quvchilarining estetik didlariga mos keladigan bulishi kerak. 6. darslik muayan sinf o`quvchilari uchun joriy qilingan gigiena qoydalariga muvofiq bulishi kerak. Darsliklar uquv materiallarini tularoq va chuqurroq egallab olishga erdam beruvchi uquvqullanmalari bilan tuldirilishi lozim. Yunalish va hol qiladigan vazifalarga kura uquv kullanmalarni kuyidagilarga bulish mumkin: A) o`quv materiallarini chuqurlashtiruvchi va uni eslab qolishga erdam beruvchi qullanmalar-xrestomatiya mashqlar tuplami, kartalar B) kunikma va malakalarni qilishga erdam beruvchi qullanmalar-topchiriqlar kartochkasi V) ma`lum tushunishni engillashtiruvchi kullanmlug’atlar, ma`lumaotnamalar G) kup maqsadga xizmat qiluvchi kullanmalar-kinofil`mlar, entsiklopediyalar va boshkalar. 3. Davlat ta`lim standarti umumiy urta ta`lim, kasb hunar ta`limi hamda oliy ta`lim uchun alohida ishlab chiqariladi. Umumiy urta ta`limning davlat ta`lim standarti o`quvchilar umumta`l tayergarligiga, saviyasiga quyiladigan majburiy minimal darajani belgilab beradi. DTS ta`lim mazmuni, shaqllari vositalari, usullari va ularning sifatini baholash tartibini belgilaydi. Ta`lim mazmunining uzaki hisoblangan standart vositasida mamlakat xududida faoliyat kursmataetgan turli ta`lim muassasalarida (davlat va nodavlat ta`limning barqaror darajasini ta`minlash 46 sharti omalga oshiriladi. DTS uz mohiyatiga kura uquv dasturlari darsliklar kullanmalar, nizomlar uquv rejasi va boshka me`eriy hujjatlarni yaratish uchun asos bulib xizmat qiladi. Umumiy urta (kasb huunar, oliy) ta`limning DTS uzining tuzilishi va mazmuniga kura davlat, xudud ta`lim muassasalari manfaatlari va vositalari muvozanatini aks ettiradi hamda eng muhim o`quvchi shaxsi uning intilishlari qobiliyatlari va qiziqishlari ustivorligidan kelib chiqadi. DTS ni, uning talablarini bajarish O`zbekistan Respublikasi xududilari faoliyat kursataetgan mulkchilik shaqli va qiziqishustivorligidan kelib chiqadi. Umumiy urta (kasb hunar va oliy) ta`limning DTS kuyidagi tamoyillarga tayangan holda ishlab chiqiladi. -DTS ni davlat va jamiyat talablari va shaxs extiejiga mosligi -o`quv dasturlari mazmunining jamiyat ijtimoiy tarakkieti hamda fan texnika rivojlanish bilan bog’liqligi -umumiy urta (kasb hunar va oliy) ta`limning boshka ta`lim turlari va bosqichlari bilan uzluksizligi va ta`lim mazmunining uzviyligi -umumiy urta (kasb hunar va oliy) ta`lim mazmunining insonparvarligi -umumiy urta (kasb hunar va oliy) ta`limning mazmuni shaqli, vositalari va usullarini tanlashda innovatsiya texnologiya yutuqlariga tayanish. -ta`lim mazmunining respublikadagi barcha xududlardagi birligi -pedagogik tafakkurda qaror topgan an`anaviy qarashlar bilan «Ta`lim tug’risidagi» qonun va «Kadrlar tayyorlashning milliy dasturi» mazmunida ifodalangan zamonaviy talablarning uzviyligi ilg’or demokratik qonuniy mamlakatlarning ta`lim sohasida me`erlarni belgilash tajribalaridan milliy xususiyatlarni hisobga olgan holda foydalanish. SAVOLLAR 1.Akademik litsey va kasb-xunar maktablarining maqsadini ayting?. 2. Uzluksiz ta`lim deganimiz nima? 3. Davlat ta`lim standartlarini izoxlab bering?. Foydalaniladigan asosiy darslik va oquv qollanmalar royxati Asosiy darslik va wquv qwllanmalar 1.Ozbekiston Respublikasining “Ta`lim twg’risidagi” Qonuni. – “Barkamol avlod – Ozbekiston taraqqiyotining poydevori” kitobida. – T.: Sharq, 1997. 2.Kadrlar tayyorlash milliy dasturi. – “Barkamol avlod – Ozbekiston taraqqiyotining poydevori” kitobida. – T.: Sharq, 1997. 3.Mavlonova R va boshq. Pedagogika. – T.: Oqituvchi, 2001. 4.Podlasiy I. P. Pedagogika. V 2-x kn. – M.: VLADOS, 2003. 5. Lixachev B. T. Pedagogika. - M.: Yurayt, 2003. 6.Slastenin V.A., Isaev I. F., Shiyanov E. N. Obshaya pedagogika. V 2-x kn. – M.: VLADOS, 2003. 7.Toxtaxodjaeva M., Nishonova S., Hasanboev J., Mad`yarova S., Kal`dibekova A va bosh. Pedagogika. – T.: Moliya, 2008. 8. Pedagogika. Q.Qosnazarov, A.Pazilov, A.Tilegenov Nukus, Bilim, 2009 yil. 47 Qoshimcha adabiyotlar 1.Barkamol avlod orzusi / Tuzuvchilar: Sh. Qurbonov va b. T.,1999 2.Milliy istiqlol g’oyasi: asosiy tushuncha va tamoyillar. – T.:Ozbekiston, 2001. 3.Kaldibekova A.S., Xodjaev B.X. Oquvchilarning bilish faolligini oshirish yollari – T., 2006. 4.Munavvarov A.K. Oila pedagogikasi – T.: Oqituvchi, 1994. 5.Inomova M. Oilada bolalarning ma`naviy-axloqiy tarbiyasi. – T., 1999. 6.Axliddinov R.Sh. Ozbekiston Respublikasida maktab ta`limi tizimini boshqarish xususiyatlari. – T.: OzPFITI nashriyoti, 1997. 7.Djuraev R.X., Turg’unov S.T. Umumiy orta ta`lim muassasalarini boshqarishda menejmentning asosiy tushunchalri. – T.: «Fan» nashriyoti, 2006. 8.www. pedagog. uz. 48 Ma`ruza №8.Ta`lim metodlari va vositalari REJA: 1.Ta`lim metodlari va usullari tushunchalari. 2. Zamonaviy didaktikada ta`lim metodlari tasnifiga turlicha endashuvlar. 3. Sharq mutafakkirlari ta`lim metodlari haqida. 4.Ta`lim metodlari samaradorligini oshirish yоllari. Tayanch tushunchalar. Ta`lim metodlari, ta`lim vositalari, didaktika, samaradorlik,usullar Ta`lim jarayonining muvaffakiyati uning shaqlligini emas, balki kullanilaetgan metodlar samoradarligiga ham bog’liqdir. Ta`lim nazariyasida uqitish (ta`lim) metodlari markaziy urin egallaydi. «metod» yunoncha suz bulib «yul» ma`nosini anglatadi. Pedagogika amalietida uqitish usullari va metodlarining juda katta boyligi tuplangan. Ularni tonlashda turli sharoitlar uqitilaetgan esh xususiyatlari oldingi tayergarligi darajasi va xokaza xisobga olinadi. Farabiy uzining uqitish metodlari haqidagi tushuntirishlarida o`quvchilarga turli bilimlar berish bilan birga mustakil xolda bilim olish yullarini kursatish,ularni bilimlarining zarurligiga shok shubxasiz ishontirish keraqligini uktirgan. 1 Ta`lim metodlari ukitishning uz oldiga kuygan maksadlariga erishish usullarini hamda ukuv materiallarini nazariy va amaliy iunaltirish yullarini anglatadi. O`kitish metodlari ta`lim jarayonida O`qituvchi va o`quvchi faoliyatining qanday bulishi uqitish jarayonini qanday tashkil va olib borish keraqligini hamda shu jarayonda o`quvchilar qanday ish harakatlarini bajarishlari keraqligini belgilab beradi. 2. Metodlar birqancha asosiy guruhlardan iborat bulib ularning har biri uz navbatida kichik guruhlar va ularga kiruvchi alohida metodlarga bulinadi. uquv bilish faoliyatini tashkil qilish va amalga oshirish jarayonini uzi uzatish . qabul qilish, anglash, uquv axborotlarini esda saqlashni hamda olinadigan bilim va kunikmalarni amalietda kullay olishni nazarda tutishni hisobga olsak, birinchi guruh metodlariga suz orqali uzatish va axborotni (informatsiya) eshitish orqali qabul qilish metodlari (og’zaki metodlar hikoya, ma`ruza, suhbat va boshkalar) uquv axborotini kurgazmali metodlar tasviriy, namoyish qilish va boshkalar uquv axborotini amaliy mehnat harakatlari orqali berish (amaliy metodlar. Mashklar. Laboratoriya tajribalari, mehnat harakatlari va boshkalar) kiradiyu Yuqorida baen qilingan fikrlardan kelib chiqqan holda amalietda keng qullanilaetgan metodlarni uch guruhga ajratish mumkin. 1. rasm 1 Farabi matematicheskie traktat . Alma-ata 19u2 god. Ta`lim metodlari оkuv materialini ogzaki bayon kilish metodi 2. Kurgazmalilik metodi 3.Amaliy mashgulotlar metodi 49 O`quv materialini ogzaki baen qilish metodi maktab ta`lim tizimida eng kup kullaniladigan metodlardan biri bulib mazkur metodga barcha uquv predmetlari buyicha barcha sinflarda murojaat qilish mumkin. Ushbu metod baen qilinaetgan ma`lumotlarning tug’ridan tug’ri O`qituvchining jonli nutqi orqali idrok qilinishi bilan tavsiyalanadi va ana shu xususiyatga kura ta`limning boshqa metodlaridan farq qiladi. O`quv materialini ogzaki baen qilish metodi kuyidagi besh turda qullaniladi: Hikoya-o`qituvchi tamonidan yangi utilaetgan mavzuga oid fakt, hodisa va vokealarning usliklarga bulib, obrazli tasvirlash yuli bilan ixcham qisqa va izchil baen qilinishi dir. (I-IV sinf 10-12 min, V-VIII sinf 15-20 min bulishi mumkin) hikoya qilish gumanitar predmetlar uqitishda keng qullaniladi. Maktab mavzusi- utilaetgan mavzuning haqiqiy mohiyatini ochib berish, ulardan ilmiy xulosalar chiqarish va umumlashtirish yuli bilan, bir saotlik mashg’ulot davomida bilimlarni izchillik bilan sidirg’asiga baen etishdir. Maktab ma`ruzasi asosan yuqori sinflarda qullaniladi. Maktab ma`ruzasi kuyidagi talablar asosida tashkil etiladi. 1.Materialning ta`lim tizimi oldida turgan umumiy talablarni amalga oshirishga xizmat qilishga erishish 2. materialning tarbiyaviy ahamiyatini tug’ri belgilash 3. ma`ruza jarayonida o`quvchilarni mavzuga oid fan etilishlari kashfietlar bilan tanishtirib borish 4. baen qilishda o`qituvchi nutqi yagona bilim manbai sanaladi, shu bois u ravon, tushunarli, ifodaviy bulishi lozim. Ma`ruza jarayonida o`quvchi uchun notanish suzlar va iboralarga izoh berish, qoida va qonunlarning ta`rifi sodda, ixcham va tushunarli bulishi kerak. 5. o`quvchilar o`qituvchi tomonidan berilgan ta`riflarni ezib borishlari kerak. O`qituvchi muayan bir predmetning u eki bu mavzusiga oid qoida, qoidalar qanchalik asosli ekanligini dalillar misollar keltirish yullari bilan isbotlab beradi. Suhbat metodi kupincha savol javob metodi deb ham yuritiladi. Chunki bu metodta dars utilsa, u asosan savol-javob yusinda olib boriladi. Suxbat metodi bilan ish olib borganda mashg’ulotlarni tashkil qilish va uni olib borishda o`qituvchi kuyidagilarga amal qilishlari kerak. 1. O`qituvchining tayerlagan savollari o`quvchilarning hammasiga ta`luqli bulib, suroq urtaga tashlanishi kerak. 2. o`quvchilardan biri javob berish uchun chaqiriladi 3. o`quvchilar hammosi kunt bilan tinglab. Uning javobini tuldirishi, tuzatishi, oydinlashtirishi kerak. Ta`lim metodlari Ogzaki baen kilish metodi A) xikoya kilish B) ukuv materialini tushuntirish V) maktab ma`ruzasi G) suxbat D) darslik va kitob bilan ishlash. 50 Ekskursiya metodi-hamma urganilaetgan narsa va hodisalarni tabiy sharoitda eki maxsus kuzatadi. Amaliy mashg’ulotlar metodi kuyidagi metodlardan iboratdir. A) mashq qildirish metodi asosan uzlashtirilgan ilmiy bilimlarni mustahkamlash va uni amalda kullay olish, tegishli kunikma va malakalarga ega bulishni ta`minlashga xizmat qiladi.. mashq qildirish metodi uquv predmetlarining mazmuni va xarakteriga qarab turlicha olib borilishi mumkin. Mashq qildirish metodida o`quvchilarning ezma ijodiy mashqlari alohida urin egallaydi.shuningdek, ma`lum mavzularda ma`ruza tayyorlash grafik ishlari ham muhim ahamiyat kasb etadi. B) laboratoriya metodi- ta`lim jarayonida o`quvchilarga atrofni urab olgan ob`ektiv borlikdagi narsa va hodisalar, ularning shaqli, hajmi, tarkibi, tuzilishi, uzgarish va rivojlanish qonuniyatlari haqida yangi yangi bilimlar berish, uzlashtirilaetgan ilmiy bilimlarni mustahkamlash hamda tegishli kunikma va malakalar bilan qurollantirishda muhim ahamiyatga ega. Laboratoriya metodi asosan fizika kime, biologiya va fizik-geografiya kabi predmetlarni urganishda qullaniladi va u maxsus jihozlangan laboratoriya xonada tegishli asboblar erdamida olib boriladi. Laboratoriya metodi xususiyatiga qarab quyidagi tipda tashkil qilinadi. 1. Ommaviy mashg’ulotlar 2. guruhli mashg’ulotlar 3. yakka tartibdagi mashg’ulotlar. Asliga kursatilishi mumkin bulgan narsa, buyum, usimliklar, ularning kismlari, xayvonlar, kollektsiyalar, asboblar mashinalar Kurgazmalilik metodi Tasviriy kurgazmalar materiallari A) buyum narsa, xodisa va vokealarning tasvirini ifodolovchi materiallar rasm, fotosurat, diafil`m, kinofil`m va boshkalar Buyum narsalarni, vokea xodisalarni shartli belgi orkali ifodalangan ramziy va sxematik tasviriy materiallar (kartalar, diagrammalar) Amaliy mashgulotlar metodi A) mashk kildirish metodi Laboratoriya mashгulotlari metodi V) amaliy mashklar metodi Laboratoriya mashgulotlari kuzatish Tajriba eki sinov utkazish Tegishli asbob va kurol arkali ma`lum ob`ektni ulchab kurish. 51 3. Ta`lim jarayonida qullaniladigan vositalar. Ta`lim standartini ta`minlashga xizmat qiladi. Vosita muayan uqitish metodi eki metodik usullari muvafaqqiyatli omalga oshirish uchun zarur bulgan erdamchi materiallaridir. Ta`lim vositalari asbob uskunalar. Laboratoriya jihozlari , axborot va texnik vositalar (kurilmalar) kursatmali qurollar, ramziy belgilar, darslik uquv qullanmalari, radio televidenie va komp`yuter va xokazolardan iborat buladi. Ta`lim jarayonida uqitish vositalaridan foydalanish-dars jarayonida tabiy eki tasviriy kurgazma materiallar (predmet, sxema, diagramma surat va boshkalar) laboratoriya eki demonstratsiya mashg’ulotlarida qullaniladigan asbob uskunalar, uquv qurollari mikroskop va boshka apparatlar, shuningdek mavzuga oid dalillar (tsitatalar ta`rif, koida, formula va boshkalar) ning ishlatilishini anglatadi. Ta`lim jarayonida ta`lim shaqli metod va vositalari muhim urin tutadi, mazkur holat tasvirda kuyidagicha ifodalanadi. Darslik va kitob bilan ishlash-materialni ogzaki baen qilish metodining asosiy turi bulib, maktab amalietida muhim urin tutadi. Uquv Adabiyotlari bilan ishlash murakkab psixologik jarayonni uz ichiga oladi. U ta`lim jarayonida O`qituvchi tamonidan baen qilinaetgan bilimlarni, uquv materiallarini kitob matnidan kurib, ongli idrok qilish faoliyatini rimvojlantirish ham nazarda tutadi. Darslik va kitob bilan ishlash ikki yunalishda olib boriladi. Umumiy urta ta`lim maktablarining yuqori sinf o`quvchilarini darslik va boshka uquv materiallari bilan birga xilma-xil qushimcha adabiet, ilmiy va ilmiy ammobop maqolalar, shuningdek gazeta jurnal materiallaridan foydalanishga urganib borish lozim. Kursatmalilik metodi A) namoyish etish B) tasvirlash V) ekskursiya Namoyish etish Boshka mustakil ta`lim metodlari bilan olib borilaetgan darsga namoyish etiladigan materiallardan foydalonish Dars eki dars mashguloti- ning asosiy kismida utilaetgan mavzuning mazmunini namoen kilish Darslik va kitob bilan ishlash Dars jarayonida darslik va ukuv Adabiyotlari bilan ishlash Dars mavzusiga boglik xolda sinf va sinfdan tashkari vaktlarda darslik va ukuv Adabiyotlari bilan mustakil ishlash 52 SAVOLLAR 1.Ta`lim metodlarining klassifikatsiyasini ta`riflab bering?. 2. Metod degnanimiz nima? 3. Pedagogik tushunchalar, ularning mohiyati nimada. 4. Pedagogik tadqiqotning asosiy metodlarini aytib bering. 5. Pedagogikaga doir adabietlar royxatini tuzing. Foydalaniladigan asosiy darslik va oquv qollanmalar royxati Download 5.01 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling