O‘zbekiston tarixi
Download 2.25 Mb. Pdf ko'rish
|
@Kutubxona Elektron-O zbekiston tarixi maruzalar matni
|
Dovon yoki Parkana nomi bilan mashhur bo‘lgan davlat Vatanimiz hududidagi qadimgi
davlatlardan sanalsa-da, biroq uning haqqoniy tarixi xususida hozirgacha to‘la ma’lumotlar topilmagan. Faqat Xitoy yozma manbalarida ko‘rsatilishicha bu davlat mil. av. III-II asrlarda mavjud bo‘lgan. Vaholanki Farg‘ona vodiysi ham ajdodlarimizning madaniy, o‘troq hayoti kechgan, o‘z davlatchiligiga ega mustaqil hudud sifatida Xorazm, Baqtriya, Sug‘diyona, Marg‘iyona singari qadimgi davlatlar bilan tenglasha olishiga hech bir shubha yo‘q. Buni mil. av. II asr boshlarida bu o‘lkaga tashrif buyurgan Xitoy elchisi Chjan Tsyan yozib qoldirgan esdaliklar ham isbot etadi. Manbalarda aytilishicha, bu davrda Farg‘onada 300 ming nafar aholi yashagan. Uning 70dan ziyod katta-kichik shaharlari bo‘lib, ularda savdo-sotiq, hunarmandchilik yuksak darajada rivojlangan. Mamlakat poytaxti Ershi (hozirgi Andijon viloyatning Marhamat tumanida joylashgan) o‘z davrining obod, ko‘rkam va aholisi gavjum shaharlaridan sanalgan. Qadimgi O‘zgan, Koson ham Dovonning eng mashhur shaharlari sirasiga kirgan. Dovon hududida 10 dan ortiq yirik dehqonchilik manzilgohlari mavjud bo‘lib, ularda erli mirishkor aholi sholi, bug‘doy, paxta va boshqa dehqonchilik ekinlari etishtirish bilan shug‘ullangan. Bularga Aravonsay, Oqbo‘ra, Sultonobod, Qo‘rg‘ontepa, Andijonsoy, Moylisoy, Ulug‘nor, Yilg‘insoy, Shahrixonsoy kabi dehqonchilik makonlarini nisbat berish mumkin. Xitoy sayyohi vodiyda uzumchilik nihoyatda rivojlanganiga, shu bilan birga undan noyob sharbat va uzoq muddat saqlanadigan, quvvati o‘tkir vinolar tayyorlash yuksak darajada yo‘lga qo‘yilganligiga alohida urg‘u beradi. Dovondagi ijtimoiy-siyosiy hayotning yana bir muhim jihati - bu ayollarning jamiyatda tutgan mavqeining alohidaligidir. Chjan Tsyanning e’tiroficha, bu erning erkaklari ayollarga alohida hurmat ko‘rsatganlar. Boshqacha qilib aytganda, xotin- qizlarning har qanday topshirig‘i erlar tomonidan bajarilishi shart hisoblangan. Davlat hukmdori mamlakat hayotiga oid har qanday ichki va tashqi masalalarni hal etishda Oqsoqollar kengashiga, uning maslahatlari va yo‘l-yo‘riqlariga suyangan. Ayniqsa urush va tinchlik, elchilik aloqalari masalasida Oqsoqollardan iborat Oliy kengash alohida vakolatlarga ega bo‘lgan. Hukmdor buni e’tirof etishga majbur bo‘lgan. Xitoy Farg‘ona davlatining boy-badavlat turmushiga, uning boyliklariga ko‘z olaytirib, unga qarshi bir necha bor katta qo‘shin tortib bostirib kelgan. Chunonchi, mil. av. II asr oxirlarida (104 yilda) va milodiy 1 asrning 80-yillarida xitoyliklar Dovon davlatini o‘zlariga bo‘ysundirish uchun u bilan shiddatli urushlar olib borganlar. Dovonliklar o‘z qo‘shnilari- Qang‘a va Kushon davlatlarining harbiy yordami bilan yurt mustaqilligini saqlab qolishga muvaffaq bo‘ladilar. O‘rta Osiyo hududlarini kuch bilan egallash mumkin emasligini tushungan Xitoy tomoni shundan so‘ng Dovon davlati bilan shartnoma tuzadi. Bunga ko‘ra ikkala davlat o‘rtasida diplomatik va savdo-sotiq munosabatlarini yo‘lga qo‘yish, jumladan, Farg‘onaning uchqur arg‘umoqlarini Xitoyga sotishga kelishib olinadi. Farg‘ona hududi O‘rta Osiyo ijtimoiy siyosiy hayotida sodir etilgan keyingi muhim o‘zgarishlar jarayonida ham o‘zining nisbiy mustaqilligini bir muncha saqlab qolishga muvaffaq bo‘lgan. Download 2.25 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|