O'zbekiston tarixi

' 0‘zR. MDA, 17-fond, 1-ro‘yxat, 45-ish, 367-varaq. 
322

---

byurosi boshlig„i To'rabekov va militsiya boshlig„i Yoidoshev
1
, Samarqand 
viloyatidagi harbiy otryadlar
2
o„z ixtiyorlari bilan vatanparvarlar tomoniga 
o„tgan edilar. Ba‟zi bir yurt va millat fidoyilari Sho„ro va Kompartiya 
idoralarida, Qizil qo„shinlar safida turib milliy-ozodlik jangchilariga 
yashirincha moddiy, harbiy va ma‟naviy yordamlar ko„rsatganlar. 
T.Risqulov, T.Norbo„tabekov, F.Xo„jayev, A.Fitrat, Ota Xo'jayev, 
Usmonxo„ja Po„latxo„jayev, Mirza Abdulqodir Muhitdinov, Abdulhamid 
Orifov, Sa‟dulla Tursunxo„jayev, Bobooxun Salimov, Polvonniyoz hoji 
Yusupov va boshqalar shular jumlasidandir. 1921-yilda Kattaqo„rg„on 
bozorida qoiga olingan Hamdam Qo„rboshini Kattaqo„rg„on uyezd Ijroiya 
Qo„mitasi raisi lavozimida ishlab turgan Bahriddin Sharipovning o„zi ozod 
qilgan
3
. 
8. Sho„ro bosqiniga qarshi kurashda istiqlolchilar magiubiya- tining 
tashqi sabablari ham bor. Avvalo Turkiston oikasi xalqlarining Rossiyadek 
ulkan mustamlakachi davlatga qarshi kurashiga bevosita yordam 
ko„rsatadigan va joni achiydigan qudratli bir musulmon davlati boimadi. 
Afg„oniston biroz madad ko„rsatgan boisa-da, sezilarli yordam bera olmadi. 
Chunki uning o„zi nochor edi. 0„z ichki va tashqi muammolari bilan band 
boigan Turkiya ham bu masalaga e‟tiborsiz qaradi. 
Birinchi jahon urushi muammolaridan o„zini hali o„nglab ololmagan 
Yevropaning rivojlangan mamlakatlari ham Turkiston masalasi bilan 
unchalik qiziqmadilar. Faqat Buyuk Britaniya 1918- yil 13-avgust kuni o„z 
armiyasini Xazar viloyatiga kiritadi. Ammo 
1919- 
yil 5-aprelda uning Ashxobod shahridagi idorasi bu yemi tark etdi 
va ish shu bilan yakun topdi. Natijada Sho„ro qizil askarlari Turkiston 
aholisini shafqatsiz va ayovsiz qirgin qildilar. Jami boiib Vatan istiqloli 
uchun kurashda 5 million 600 ming kishi shahid boidi, chet ellarda 
muhojirlik azobini tortdi, Sibir surgunlarida halok boidi va mayib-majruh 
boiib qoldi
4
. 
Shoir Tohir Qahhor maiumotlariga qaraganda, 1918-yildan 1939-yilga 
qadar Sho„ro mustamlakachilari Turkistonda jami boiib turli yoilar bilan olti 
million turkistonliklar yostigini quritdilar
5
.