O'zbekiston tarixi

8- 
§. O‘zbekistonga deportatsiya qilingan 
xalqlaming taqdiri 
Kommunistik partiya va sovet hukumati boshlanib ketgan ikkinchi 
jahon umshi bahonasida juda ko„plab kichik millat va xalqlami tarixan 
yashab kelgan joylaridan Ittifoqning boshqa hududlariga, shu jumladan, 
0„zbekistonga deportatsiya (majburan ko„chirish) qilib, ular boshiga 
kulfatlar soldi. Hali umsh bosh- lanmasdan turib SSSRning Uzoq Sharq 
hududida yashab kelayotgan sovet koreyslari 0„zbekistonga deportatsiya 
qilingan edilar. 
0„zbekiston SSR XKK va 0„zbekiston Kompartiyasi MQsining 1937-yil 
25-noyabrdagi «Koreyslami 0„zbekiston SSRga ko„chirish rejasining 
bajarilishi to„g„risida»gi 1813/278 s qo„shma qarorida qayd etilishicha, 
1937-yil 10-noyabrga qadar SSSRning Uzoq Sharq o„lkasidan 74500 
kishidan iborat 16307 koreys oilasi 0„zbekistonga ko„chirilgan„ edi. 
Bu deportatsiya uchun koreyslar SSSRga qarshi muxolifatda bo„lgan 
Yaponiya davlati bilan aloqa o„matishlari mumkin, degan taxmin asos qilib 
olingan edi. 
0„zbekiston SSR XKKning 1938-yil 11-martdagi 420/135s sonli 
«0„zbekiston SSRga ko„chirilgan koreys jamoa xo„jaliklarini xo„jalik-
tashkiliy jihatdan mustahkamlash tadbirlari to„g„risida»gi qarorida 16307 
koreys xo„jaliklaridan 5749 tasi 14909 ga yerga ega boigan 47 jamoa 
xo„jaligiga uyushganligi qayd etiladi. 4058 xo„jalik esa harakatda boigan 
117 jamoa xo„jaligiga a‟zo boigan, 700 baliqchilik xo„jaligi QQASSR ga 
ko„chirilgan va qolgan 5800 xo„jalik qishloq xo„jaligidan boshqa ishlarga 
joylashtirilganlar
2
. 
1
 0‘zRMDA, 837-fond, 27-ro‘yxat, 39-ish, 11-varaq.
2
0‘zR MDA, 837-fond, 27-ro‘yxat, 71-ish, 26-varaq.
508

---

0„zbekistonga ko„chirib keltirilganlarga o„zbek xalqi katta mehr-shafqat 
ko„rsatdi. 1938-yilning o„zidayoq: 1. Har bir oilaga 3 sentner hisobidan jami 
3 ming tonna un va krupani ikki yil muddat bilan qarzga berdi. 2.Chorva 
mollariga yem-xashak uchun 108 tonna suli va 270 tonna beda ajratildi; 3. 
Ko„chirib keltirilganlarga uy-joy posyolkalari qurish uchun 1000 nafar 
ishchi va 100 ta avtomashina berildi. 4. 1938-yilning birinchi yarmi uchun 
respublika fondidan Koreys jamoa xo„jaliklarining 350 ta avtomashinasini 
benzin bilan ta‟minlash va bahorgi ekin mavsumi davrida qurilish 
ehtiyojlarini qondirish uchun 1000 tonna benzin ajratildi. 5. Irrigasiya -
meliora- tsiya va yer qurilishi ishlari uchun 2450 ming so in' berildi va 
boshqa yordamlar ko„rsatildi. Bundan tashqari koreys oilalaridagi bolalami 
maktablar, oliy o„quv yurtlarida o„qitish tadbirlari ham belgilandi
2
. 
0„zbekiston hukumati maxsus ko„chirilgan koreyslaming salo- matligi 
to„g„risida katta g„amxo„rlik qildi, ularga tibbiy-sanitariya xizmati 
ko„rsatish, dori-darmonlar bilan ta‟minlash masalalariga alohida e‟tibor 
berdi. 0„zbekiston SSR XKK 1938-yil 28-yanvarda 164/72s sonli maxsus 
qaror qabul qilib, deportatsiya qilingan koreyslar uchun 18 ta hammom 
qurishni
3
rejalashtirdi. 
0„zbekiston SSR XKK 1938-yil 4-avgustda 2-yil davomida to„lash 
sharti bilan ko„chirib keltirilgan koreys xo„jaliklariga qo„shimcha yana 5334 
sentner oziq-ovqat mahsulotlari ajratishga qaror qildi
4
. 
Umsh boshlanib ketgach, Volga daryosi bo„ylarida Yekaterina 
II davridan beri yashab kelayotgan nemis millatiga mansub xalqlar 
respublikamizga deportatsiya qilindilar. Ulami o„z vaqtida Yekaterina 
ikkinchi 
Rossiyaga 
mohir 
va 
ishbilarmon 
ustalar, 
mexaniklar, 
tuproqshunoslar, harbiy gamizonlaming tashkilotchilari, qumvchilar, 
tilshunos o„qituvchilar sifatida olib kelgan edi. 
Umsh tamom boiish bosqichida esa deportatsiya kulfati Qrim tatarlari, 
greklar, Guijistonda qadim-qadimdan istiqomat qilib kelgan Mesxeti 
turklari, Shimoliy Kavkazdagi chechenlar, ingushlar, qalmiqlar, lezginlar va 
boshqa xalqlar boshiga ham tushdi. 
SSSR Oliy Soveti Prezidiumining 1944-yil 20 martdagi 539-s buyrugi 
bilan chechen-ingushlar
5
, 1944-yil 18 apreldagi 725 к