O`zbekstan Respublikasû Joqari ha`m Orta Arnawli bilimlendiriw Ministrligi Berdaq atindag`
Download 5.01 Kb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- Mineral zatlardin soriliui.
- Ionlardin biologiyalik membranadan otiu usillari.
- Passiv xam aktiv membranalik tasiliu. Zatlardin kontsentratsiyalik xam eektrlik gradientleri arkali aralasiui passiv transport dep ataladi.
- Tamirdin mineral zatlardi daslepki assimilyatsiyalauina baylanisli metabolizmi. Tamirdin zat almasiniu ozgesheligi onin xam uliuma osimliktin roline baylanisli.
Molibden. Molibden sobikli osimliklerde kop toplanadi. 1kg kurgak massaga ,5-20 0mg. Danli osimlikler bolsa 1 kg kurgak massaga 0,2 den 2,0 mg ga shekem. Ol osimlikke MoO 4- anioni retinde kiredi xam jas organlarda toplanadi. Molibden tamirga xam pakalga karaganda japiraklarda kop toplanadi xam ol tiykarinan xloroplastlarga jiynaladi. Molibden nitratlardi kalpine keltiriude nitrareduktaza kuramina katnasadi. Ol sobiklilarda, tuyneklerde bolatugin bakteriyalardin nitrogenaza fermentlerinin aktiv kompanenti esaplanadi. Molibden jetispese kop mugdarda nitrat toplanip tamirda tuynek rauajlanbay osimliktin osiui toktaydi, japirak plastinkalari deformatsiyalanadi. Molibden legoglobinnin (leggemoglobin) biosintezine temirge uksaui kerek boladi. Molibden jetispese tuynek sari yamasa sur renge donedi. Tuyneklerdin normal reni kizil boladi. Molibden xar turli aminleniu, kayta aminleniu reaktsiyalarina fotosintez turinde katnasadi. Ol askorbin kislotasinin toplaniu darejesine tasir jasaydi. Molibden jetispese tokimalarda vitaminnin mugdari keskin tomenleydi. Molibdenge sobikli eginler xam paliz eginleri talapshan. Onin osimliklerge jetispeui kishkil topiraklarda koriledi. Molibden jetispese xlorofill sintezinin buziliuinan osimliktin osiui toktaydi. Osimlik azot jetispegendegidey ak-jasil renge enedi. Bul elementtin jokari dozasi osimlik ushin zaxarli. Auil-xojalik onimlerinde molibdennin mugdari kobeyse mallar ushin xam adamlar ushin ziyanli boladi. Eger onin mugdari osimliklerde 1 kg kurgak massaga 20 mg nan artip ketse xayuanatlarda molibdennen zaxerleniu, al adamlarda endemikalik podagra keselligi kelip shigadi. Kobal`t. Kobal`ttin osimlikte ortasha mugdari 1 kg kurgak massada 0,02 mg kuraydi. Kobal`t sobikli osimliklerge tuynek bakteriyalarinin kobeyiui ushin kerek. Osimlikte kobal`t kop turinde vitamin V 12 de parfirin birikpeler turinde boladi. Osimlik xayuanatlarga uksap vitamin V 12 ni sintezlemeydi. Ol tuynek bakteriyalarinda islenip shigiladi. Tuynekler kartayganda xam azotti ozlestiriu toktaganda V 12 -koenzim tuynek kletkalarinda tsitoplazmaga shigadi. Kobal`t magniy xam marganets penen birgelikte fosfoglyukomutaza xam arginaza fermentlerinin jumisin aktivlestiredi. Kobal`t sobikli osimliklerge jetispese azot ashligina ushiragan belgidey belgi beredi. Mis. Osimlikte mistin ortasha mugdari 1 kg kurgak massaga 0,2 mg ga tuuri keledi. Mistin osimlikte toplaniu darejesi torirakka xam osimlik turinde baylanisli boladi. Osimlikke mis Su 2+ ioni turinde tusip otiradi. Miska osimliktin osiushi bolegi xam tuximi bay boladi. Osimliktegi mistin 70% ke jakini xloroplastlarda toplangan. Mis askorbatoksidaza, polifenoloksidaza, ortodifenoloksidaza xam tirozinaza fermentlerinin kuraminda boladi. Mistin eki atomi mitoxondriyadagi dem aliu (shinjiri) dizbeginin tsitoxromoksidaza kompleksinde boladi. Mis legoglabin sintezine xam atmosferadan molekulalik azotti ozlestiriude katnasatugin fermentlerge tasir etedi. Mis osimliklerdin kurgakshilikka, suuikka xam issiga shidamliligin arttiradi. Mis jetispese osimliktin osiui xam gulleui toktaydi, xloraz payda boladi, turgor jogaladi, osimlik soliydi. Danli osimliklerde mistin jetispeushiliginen japiraktin ushlari agarip masak bolmaydi. Tsink. Sobikli xam masakli osimliklerde 1 kg kurgak massasinda tsink 15-60 mg boladi. Tsink kop mugdarda tuximda, osiu konusinda, reproduktiv organlarda xam japiraklarda boladi. Osimlikke tsink Zn 2+ ioni turinde kiredi. Ol osimliktin zat almasiniuinda xar tarepleme tasir jasaydi. Ol kopgana glikoliz fermentleri-geksokinaza, enolaza, triozofosfatdegidrogenaxa, al`dolazalardin isleuine kerekli esaplanadi. Tsink karboangidrazani aktivlestiredi. N 2 SO 3 SO 2 +N 2 O sonin menen fotosintez protsessinde SO 2 din jumsaliuina jardem etedi. Tsink triptofon aminokislotasinin payda boliuinda axmiyetli roldi atkaradi. Tsink osimlikte jetispese fosfor aylanisi buziladi. Fosfor tamirda toplanip, onin jer ustingi organlarga koteriliui azayadi. Tsinktin jetispeushiliginen osimlikte sazarozanin, kraxmaldin mugdari azayadi, organikalik kislotalar mugdari kobeyedi. Kletkanin boliniui 2-3 esege tomenleydi xam sogan baylanisli osimlikte morfologiyalik ozgerisler payda boladi. Tsinkke miyue agashlari juda tasirshen boladi, asirese tsitrus osimlikleri. Tsink jetispegende en axmiyetli belgilerinen esaplanatugini osimliklerdin japiragi xam buuin araliginin osiuinin paseyiui, xlorazdin payda bolip, rozetka turinde kalip koyiui esaplanadi. Bor . Bor osimlik ushin en axmiyetli mikroelementlerdin biri. Osimlikte onin mugdari 1 kg kurgak massaga 0,1 mg. Borga eki ulesli osimlikler talapshan boladi. Gu dauirinde kerek boladi. Bor jetispese osiu konusi oledi. Mineral zatlardin soriliui. Osimliklerdin tamir sistemasi topiraktan suudi xam onda erigen mineral zatlardi soriydi. Bul eki protsess bir-birine baylanisli bolsada olar xar turli mexanizmler menen alip bariladi. Tamirlar mineral zatlardi topirak eritindilerinen tamir shashaklari tiyip turgan tamirdin soriu zapasi arkali kabillaydi. Kletka diyuali zatlardi soriuda xam mineral elementlerdi tkanlarga jetkeriude katnasadi. Tamirdin soriu aktivligi, uliuma kletkalardin soriu aktivliginin kozgaushi kushi membranalarda jaylaskan ion nasoslari (pompa) esaplanadi. Tamir betinen mineral zatlardin radial tasiliui tamirdin soriu zonasindagi barlik tkanlardin katnasinda boladi. Ol tkanlar belgili funktsiyalardi atkaradi. Radial transport zatlardin ksilema traydlerine xam tukshelerine kiriui menen talap boladi. Ksilemaga kirgen zatlar tamir basimi xam transkriptsiya arkali aralasadi xam kletkalarga jetkeriledi. Osimliklerdin mineral aziklaniui juda kuramali bioximiyalik, biofizikalik xam fiziologiyalik protsesslerdin regulyatsiya sistemalari arkali bolatugin dizbegi esaplaniladi. Osimlik kletkalarinda ionlardin soriliu mexanizmi. Tamirdin soriu aktivligi olardin soriliu aktivligine tiykarlangan. Osimliktin xar turli organlarinda zatlardin soriliui xar turli. Mineral zatlardin kletkadagi mugdari sirtki ortaligi mineral zatlardin mugdarina saykes kelmeydi. Maselen: kitay atiniydiyasinda fosfordin mugdari sirtki ortaliktan 1-10 min esege kop azot xam kaliydin mugdari birneshe onlagan esege kop. Bul narse kletkada zonalardin soriliu mexanizmi olardin kontsentratsiya gradientine karsi ekenligin xam olardin saylandi turde bolatuginin korsetedi. Bul protsess kletka kabiginda baslanip keyin membrana kospasinda dauam etedi. Osimlik kletkalarinin kabigi tsitoplazmadan, gemitsellyulozadan xam pektin zatlarinan turadi. Pektin zatlari ozinin kuraminda karboksil gruppalarin saklaganliktan kletka kabigi kation almasiniuina iye bolip on zaryadti toplaydi. Eger idiska kationli boyaui bar eritpesin kuyip ogan tamirdi jaylastirsak eki minuttin ishinde 50% boyaudin sorilganligi baykaladi. Keyingi 10-30 minut ishinde 70% soriladi, keyingi zatlardin tkanlar menen baylanisi juda aste bolip birneshe saatlar dauam etedi. Solay etip zatlardin soriliuinin eki fazasin ajratiuga boladi. Jokari tezlikte sorilatugin xam tomen tezlikte sorilatugin. Daslepki zatlardin tezlik penen soriliui kletka diyualinda otip almasiu adsorbtsiyasi dep ataladi. Tomen tezlikte soriliui plazmolemanin funktsiyanal aktivligine baylanisli. Ionlardin biologiyalik membranadan otiu usillari. Membrana transporti problemasi eki tusinikti oz ishine aladi. 1.Gidrofob kompanentlerinen turatugin xar kiyli zatlar membranadan kalay otedi. 2. Zatlardin membrana arkali kletkaga kiriui yamasa onnan shigiuin kanday kush alip baradi. Bul problemadagi soraular 19 asrdin ortalarinan uyrenile baslandi. J. Traube xar turli zatlardin tiri kletkaga otiuin uyrenip, zatlar lipid fazada eriui kerek yamasa molekulalik tesikler arkali otiui kerek degen juumakka keledi. 1895 jili E. Overton otiudin lipoid teoriyasin jaratti. Bul teoriya boyinsha zatlar lipidte kansha kop erise, ol jenil turde kletkaga ote aladi delingen. R. Kollander bul soraudi terenirek uyrenip, kletkaga otiu ushin lipidte eriushenlik axmiyeti xam molekula razmeri axmiyetke iye boladi degen juumakka iye boladi. Tomen molekulali zatlar tesikler arkali otedi xam onda zaryad belgili rol` oynaydi. Eger anion zaryadi kop bolsa, ol kletkaga kiyinshilik penen otedi, sebebi tsitoplazma teris zaryadlangan. Xazirgi uakitta ionlar xam xar turli birikpeler biologiyalik membrananin lipid fazasinan birneshe usillar arkali otetugini aniklangan. 1. Eger zat lipidte erise lipid fazadan appiuayi diffuziya joli. 2. Lipofil otkeriushileri jardeminde gidrofil zatlardin jenillengen diffuziyasi. 3. Gidrofil tesikleri arkali apiuayi diffuziya. 4. Zatlardin aktiv otkerriushiler (nasoslar) arkali otiui. 5. Zatlardin ekzotsitoz xam endotsitoz arkali otiui. Keyingi uakitlari membrananin lipid arkasinan zatlardin tasiliuin tezletetugin zatlar tabildi xam olar uyrenildi. Maselen antibiotik gramitsidin K + xam N + ionlarina kanal duzetuginligi aniklangan. Passiv xam aktiv membranalik tasiliu. Zatlardin kontsentratsiyalik xam eektrlik gradientleri arkali aralasiui passiv transport dep ataladi. Zatlardin metobolitikalik energiyani ATR formasinda jumsap elektroximiyalik gradientke karsi transmembranalik aralasiui aktiv transport dep ataladi. Aktiv transportka misal retinde ion nasoslari: N + -ATRaza, Na + , K + ATRaza, Sa 2+ ATRaza, anion ATRazalardi alsak boladi. Osimlik kletkasinin plozmalemasinda N + -nasos ayriksha roldi oynaydi. Plazmalemada kantti, aminokislotani alip otiushi beloklar tabilgan. N + nasos isley baslaganda plazmalemanin sirtki betinde N + ioni kontsentratsiyasi artadi xam alip otiushi beloklar protoplastti, kantti, aminokislotalardi baylanistiradi. Vodorod N + ioni az bolgan membrananin ishki tarepine kanttin alip otiliuinde kant xam N + kletkanin ishine kirip kant tsitoplazmaga aralasadi, al N + ioni kaytadan sirtka N + nasosi arkali shigariladi. Bunda (vodorod) N + katalizator rolin atkaradi. N + nasosinin kushli isleniuinen tsitoplazmanin membranaga jakin jerlerinde juda kop jaylaskan NSO -3 yamasa ON - anionlarida vodorod N + kationina uksagan funktsiyani atkaradi. Mineral aziklaniu elementlerinin radiallik xam ksilemalik tasiliui. Diffuziya joli menen rizodermanin kletka diyualinan otken ionlar kabik parenximasi arkali otkiziushi baylamlarga aralasadi. (Radial transport). Bul kozgalis kletka diyuali arkali apoplast xam simplast turinde otedi. Ionlardin apoplast aralasiui diffuziya arkali boladi. Mineral zatlardin simplast arkali kozgalisi tsitoplazmanin kozgalisi arkali boladi. Endoplazmatikalik tor kanallari arkali da boliui mumkin, al kletkalar arasinda plazmodesma arkali boladi. Ionlardin plaemanin tutikshelerine (oli kletkalarga) kalay otetuginligi elege shekem anik emes. Birak bir yamasa eki ion nasosi aktivligine baylanisli degen shamalaular bar. Solar tasirinde mineral duzlar xam daslepki assimliyatsiya tutikshelerge xam traxeydlerge otedi. Sonnan son osmos nizami boyinsha suu kiredi xam tamir basimi rauajlanadi. Transkriptsiya xam tamir basimi mineral aziklaniu elementlerinin ksilema xam osimliktin baska bolekleri arkali kozgalisin taminleydi. Tamirdin mineral zatlardi daslepki assimilyatsiyalauina baylanisli metabolizmi. Tamirdin zat almasiniu ozgesheligi onin xam uliuma osimliktin roline baylanisli. Birinshiden tamir topiraktan suudi xam mineral zatlardi soriu organi esaplanadi. Ekinshiden tamirda sorilgan ionlardin kayta isleui xam olardin transport formasina eniui boladi. Transport protsessi energetikalik jumsaliular menen alip bariladi. Ushinshiden tamirda fiziologiyalik aktiv zatlar- fitogorionlar xam gibberellikler osimliktin normal rauajlaniui xam osiui ushin kerekli bolgan fitogarmonlar xam gibberellinler sintezlenedi. Saxaroza tamirda barlik organikalik birikpelerdin sintezleniui ushin kerek. Tamir kletkalarinin metabolizmi ushin sirtki ortaliktan mineral zatlar (suu) baskada organikalik birikpeler, vitaminler, aminokislotalar kerek. Tamirga kelip tusken saxaroza invertaza tasirinde tkanlarda glyukoza xam fruktoza monosaxaridlerine tarkaladi. Osimlik baska turdegi monosaxaridlerdi yagni galaktozanida ozlestiriu ukibina iye. Birkansha monosaxaridler kletka diyualinin monosaxaridlerin duziude (tsellyuloza gemotsellyuloza, pektin zatlari) xam kraxmal sintezleude katnasadi. Organikalik kislotalardin anionlari kationlar menen birgelikte vakuolga tusedi. Kletkada organikalik kislotalar SO 2 karangilik fiksatsiyasinda toliktiriladi. Kopshilik organikalik kislotalar tamirda aktseptor sipatinda ammiaktan aminokislota payda etiude jumsaladi. Tamirdin belgili boleklerinde aminokislotalardin sintezleniui jakinda gana belgili boldi. Jokari mugdardagi aminokislotalar tamirdin tamir sabakshalari jaylaskan boliminde payda boladi. Az sandagi aminokislotalar tamirdin meristema zonasinda koriledi. Aminokislotalardin payda boliui osimliktin jasina baylanisli boladi, kop mugdarda gulleu fazasinda payda boladi. Kundiz zatlardin sintezi kop bolip tunde azottin beloksiz formalari payda boladi. Tamirda azot porfiringe iyye bolgan zatlar, V 1 , V 6 nikotin xam askarbin kislotalari, osiriushi zatlar (tsitokinin, ABK, gibberellin) alkaloidlar xam baskalar sintezlenedi. Olardin bir bolegi tamirdin xam uliuma osimliktin metabolizmine jumsaladi. Sul`fat turinde tamirga kirgen kukirt organikalik zatlar-tsisteyn, tsistin, metionin, glutation, koenzim A, tiamin, lipoevaya kislota kuramina otedi. Belgili bolegi jer ustingi organlarga kationlar menen birgelikte tasiladi. Osimliklerdin mineral aziklaniuina sirtki xam ishki ortaliktin tasiri. Mineral elementlerdin osimlikke otiuinde axmiyetli faktor topiraktin kislotaliligi esaplaniladi. Tamirdan shikkan suyiklik osimliktin osiu ortaligina tasir etedi. Olar topiraktin kislotaliligin xam ion kuramin ozgertedi. Osimliktin tamiri aytarliktay darejede organikalik birikpelerdi (kant, organikalik xam aminokislotalardi, vitaminlerdi) shigarip otiradi. Taza topirak ortaligina bir aylik makke 7% fotosintez produktin shigaradi xam rizosferada arnauli mikroflora payda etedi. Topirakta suudin mugdari tamirdin intensiv osiuine xam mineral elementlerdin taminleniuine kerekli faktorlardan esaplaniladi. Topirak aziklikka bay bolsa suu jeterli bolsa osimlik tarepinen sintezlengen plastik zatlar tamirdin rauajlaniuina jumsalmastan kerekli aziklik zat esabinda kobirek toplanadi. Osimliktin ontogenezinde mineral aziklaniu. Mineral zatlardin ontogenez dauaminda soriliui osimliktin biologiyalik ozgesheligi esaplaniladi. Jazlik osimlikler daslepki 1,5 ayda azot, fosfor xam kaliydi aktiv turde sorip aladi. Suli sol uakit araliginda 70% K, 58% Sa, sorip ulgeredi. Magniy bolsa tuxim piskenshe bir bapta soriladi. Goroxta ontogenez dauaminda mineral elementler birgelki sorilip otiradi. Kopshilik osimliklerde mineral elementlerdin ozlestiriliui gulleu-miyueleu dauirinde kusheyedi. Mineral toginlerdi paydalaniudin fiziologiyalik tiykarlari. Tabiygiy biotsenozda topiraktan sorilgan zatlar kaytaldan japiraklar menen, shakalar menen tusip otiradi. Auil xojalik osimliklerine sorilgan zatlar kaytip topirakka tuspey alip ketiledi. Ovosh osimlikleri danli osimliklerge karaganda azik elementlerin kop alip ketedi. Mis: 1t biyday 10 kg kal`tsiydi alip ketse, 1t kartofel`, lablebi 30 - 40 kg, kapusta - 60 kg kal`tsiydi alip ketedi. Topiraktin kunarsizlaniuinin aldin aliu ushin auil xojalik eginlerine togin beriledi. Bul boyinsha Yu. Libix “minimum” nixamdi payda etti. Aziklandiriu (togin beriu) sistemasi - bul topiraktin onimdarligin, klimat jagdaylardi, osimliktin biologiyalik ozgesheligin, sortin toginnin kasiyetin esapka algan jagdayda egiste togindi kollaniudin bagdarlamasi (programmasi). Aziklandiriu sistemasi zatlardin aylanisin xam olardin diykanshilikta balanisin esapka algan jagdayda duziledi. Azik elementlerinin balanisi birinshi martebe 1937 jili D. N. Priyanishnikov tarepinen duzildi. Aziklandiriu sistemasinin axmiyetli sharti topirakka beriletugin zatlar menen sirtki ortalikti pataslamau bolip esaplanadi. Osimliklerdin kerekli elementler menen taminlenip turiliui xam baskada maseleler vegetatsiyalik xam atiz metodlari jardeminde sheshiledi. Vegetatsiyalik metod jardeminde osimlik izertlenip atirgan mineral elementler eritpesi suyikligina yamasa sol eritpeler kuyilgan kumga egiledi. Osimlikke kerekli jaktilik, issilik, igallik xam baskada parametrler avtomat rejimde tartipke salinip turiladi. Mineral elementlerdin soriliu mexanizmin onin transportin vegetatsiyalik usilda uyreniude radioaktiv izotaplari kollaniladi: (fosfor 32 R, kukirt 35 S, auir azot N xam t. b. ). Toginlerdin klassifikatsiyasi. Toginler mineral xam organikalik, sanaat xam jergilikli, kompleks bolip bolinedi. Kompleks toginler kuramali xam kombinatsiyalangan bolip bolinedi. Kuramali toginler kuraminda eki yamasa ush azik elementleri boladi. Maselen: kaliy selitrasi-KNO 3 , ammofos NN 4 N 2 RO 4 . Kombinatsiyalangan toginde eki yamasa ush azik elementi boladi. Mis: nitrofos, nitroammofoska. Azotli toginler. Azotli toginler tort gruppaga bolinedi. 1. Nitrat toginler (selitralar)de azot nitrat formada boladi. NaNO 3 x Sa(NO 3 ) 2 2. Ammoniyli yamasa ammiakli toginlerge sul`fat ammoniy NN 4 NO 3 , suusiz ammiak (82,2% azot), ammiak suui (NN 4 ON-25% ammiak eritindisi). Bular neytral topiraklarda xam onsha kishkil bolmagan topiraklarda tasirli boladi. Ashshi (kisliy) topiraklardi xak penen jumsartiu kerek boladi. 3. Ammiak-nitrat toginlerine ammiak selitrasi NN 4 NO 3 ,-34%, azotka iye. Ol fiziologiyalik kishkil (kisliy). Kishkil topiraklarga xak penen ammiak selitrasi kosip beriledi. (NN 4 NO 3 , SaSO 3 ). 4. Mochevina (karbamid) So(NN 2 ) 2 46% azotka iye. Azottin mochevinada xam ammiak toginlerinde jogalip ketpeui ushin ogan nitrofikatsiya ingibitorlarin kollaniladi. Fosfor toginleri. Vegetatsiya dauirinde osimlikler topiraktan ortasha xar gektardan ortasha 60 kg R 2 O 5 kabillaydi. Olardin kopshilik bolegi topirakka kaytip kelmeydi. Fosfor zapasi topirakka berilgen fosfor toginleri esabinan kalpine kelip otiradi. Fosfor toginine talap osimlik azotka jetkilikli bolganda kusheyedi. Fosfor toginleri suuda eriushiligine karay ush turge bolinedi. Suuda eriytugin-apiuayi superfosfat Sa(N 2 RO 4 .) 2 eki superfosfat Sa(N 2 RO 4 ) 2 + N 2 O. Superfosfat fosforlari xareketshen bolmastan kollanilgan jerde toplanip turadi. Ol topirakka terenirek aralasiui kerek. Fosfor ozinin effektin eki-ush jilga shekem saklaydi. Fosfori suuda eriytugin birak jenil kislotali topiraklarda eriytugin peretsipitat xam tomasshlak osimliktin kabillaui ushin juda kolayli formada boladi. Bunday jenil kislotali topiraklarda jaman eriytugin xam suuda erimeytuginlarga fosfor uni xam suyek unlari kiredi. Kaliy toginleri. Osimlik kaliydi baska kul elementlerine karaganda kop kabillaydi. Tiykargi kaliy toginlerine xlorli kaliy (KCl). Ol barlik topiraklarga, barlik eginlerge kollaniladi. Kaliy dariste kop boladi. Kaliy sul`fati (K 2 SO 4 ) xlorga tasirshen eginlerge (kartofel`, zigir, tsitrus) axmiyetli esaplanadi. Magniyge xam kaliyge jarli, kumli xam kumshauit topiraklarga kaliymagneziya K 2 SO 4 X MgSO 4 X N 2 O kollaniladi. Kaliy toginleri fizologiyalik jaktan kislotali, birak kislotaligi uzak uakit xaksiz jumsalganda koriledi. Kaliyde fosforga uksap aste xareketke keletuginliktan, olda terenirek tamir jaylaskan katlamga jiberiledi. Mikrotoginler. Azot, fosfor, kaliy toginleri jetkilikli bolsada ayrim mikroelementlerdi jetispeushiligi auil xojalik eginlerdin onimdarligin tomenletedi. Torfli topiraklarda osimlik miska jarli, kislotali topiraklarda-molibdenge, bor menen molibdenge kizgish topiraklarda, marganets, temir xam tsinkke karbonatli xam kumshauit topiraklarda jarli boladi. Sogan baylanisli mikrotoginlerdi kollaniu toginlerdin tasirshenligin arttiradi. Maselen: marganets topirakta fosfordin, kobal`t azottin xareketshenligin arttiradi. Azot togininin jetkilikli boliui osimliklerge tek fosfordin, kaliydin xam magniydin soriliuin taminlep koymastan mistin, temirdin tsink, marganetstin soriliuinda kusheytedi. Bakteriyalik toginler. Bul toginler itopiraktin biologiyalik aktivligin uslap turadi. Bunday makset ushin: 1. Topiraktagi fosfordin organikalik birikpelerin tarkatiushi-fosfobakterin. 2. Topirakti erkin azot fiksatsiyalaytugin azot bakteriyalari menen taminleushi- azotbakterin. 3. Sobikli osimliklerdin tamirinda tuynek payda etip, organikalik azotti fiksatsiyalaytugin tuynek bakteriyasi preparati-nitragin. 4. Topiraktagi kaliy silikatlarin tarkatip osimliktin kaliy aziklaniuin jaksilaytugin silikat bakteriyalari preparati-kollaniladi. Toginlerdi beriu usillari. Toginlerdi beriudi egisten aldin, egis uaktinda xam egisten keyin dep boledi.Egiske shekem uliuma toginnin 2/3 - 3/4 bolegi beriledi. Bul togin osimlikti rauajlaniu dauirinde kerekli aziklik elementi menen taminlep otiradi. Surimnen aldin jerge organikalik togin, xak, azot, fosfor xam kaliy toginleri beriledi. Egis uaktinda berilgen togin jas osimliktin mineral aziklaniuin kusheytedi. Sogan baylanisli egis uaktinda gektarina 5-20 kg ammofos yamasa superfosfat beriledi. Egisten keyingi aziklandiriu osimliktin rauajlaniuinda axmiyetli periodta otkeriledi. Guzlik eginlerdi erte baxerde, jana osiudi baslagannan keyin aziklandiradi. Kant lablebine jiynap aliudan bir ay burin fosfor-kaliyli togin menen aziklandiriu kantlilikti 1-2% ke shekem koteredi. Organikalik xam mineral toginler eger topirak kislotali bolsa (rN 5) xak pe peui kerek. Download 5.01 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling