Өзбекстан республикасы жоғары және орта арнаулы білім беру уәзірлігі

1.4.3. Балалардың жас және дара ерекшеліктері.
Балаларға тәлім-тәрбие беру ісiнің табысты болуы олардың жас және дара ерекшеліктерін дұрыс біліп, өмірiн, іс-әрекетiн ұйымдастыруда оны басшылыққа алуына байланысты. Себебi баланың өcyi, дамуы, рухани жағы-нан жетілуі әр түрлі жаста түрліше болады. Оқытушы балалардың жас және дара ерекшеліктерiн өте жақсы білуi керек.
Медицина және педагогикалық-психологиялық ғылым балалардың жас
кезеңдерiн төмендегіше топтастырады:
1. Нәрестелiк – туылғаннан 1 жасқа дейiн.
2. Сәбилiк – 1 жастан 3 жасқа дейін.
3. Мектеп жасына дейiнгi кезең – 3 жастан 6-7 жасқа дейін.
4. Мектеп кезеңі – 6-7 жастан 17-18 жасқа дейiн.
Мектеп кезеңінің өзін үш топқа бөліп қараймыз:
1. 6-7 жастан 11 жасқа дейiн (I-IV кл.) – бастауыш мектеп жасы (балалар);
2. 11-ден 15 жасқа дейiн (V-VIII кл.) – орта кластардағы мектеп жасы (жеткiн-шектер);
3. 15-тен 17-18 жасқа дейiн (IX кл., академиялық лицей және кәсіптік коллеж) – жоғары класс оқушыларының жасы (жасөспірімдер, жiгіттер мен қыздар).
Мектепте оқу кезеңі – адамның өміріндегi бүтіндей бiр дәуір. Ол дәуір аса қажетті де елеулi дәуір. Бұл дәуір – оның адам бола бастау кезеңі.
Жастары бірдей болғанымен, оқушылардың өсіп-жетілуi бірдей емес. Олардың біреулері – ұзын бойлы, мықты, дені сау болса, ал екіншілері – нәзік, аласа, аурушыл болады. Бiреулерi айтқанды, түсіндіргенді тез ұғып алса, екін-шілері баяу ұғады.
Жетi жастағы оқушы мен он жетi жастағы оқушының түр-тұлғасы, қи-мыл-әрекетi, мінез-құлқы тарапынан да айырмашылық бар.
Оқушылардың осындай жеке дара және жас ерекшеліктері өте байқал-ғыш. Бастауыш класс оқушыларына тән жалпы белгілер: бойлары орташа 120 см, салмағы орташа 22 кг, миының дамуы негiзiнен аяқталады, тез бай-қағыш, есте сақтауы, зейiнi ырықсыз, эмоционал, өнердің бiр түріне қызық-қыш, жолдастық қарым-қатынасқа тез кірісіп, тез тоқтайды, сенiмі күшті, дербестігі әлі аз.