Oziq-ovqat kimyosi

Baliq mahsulotlari. Baliq O‘zbekiston Respublikasida kam 
yetishtiriladigan, lekin organizmda tez hazm bo‘ladigan oziq-ovqat 
mahsulotlarining bir turi hisoblanadi. Baliq nafaqat to‘la qiymatli, oqsil 
va yog‘lar manbai hisoblanadi, u bolalar uchun juda zarur bo‘lgan A va 
D vitaminlariga boy mahsulotdir. Baliq go‘shti oqsilining tarkibida 
almashilmaydigan aminokislotalarning bir-biriga nisbati optimal 
darajada bo‘lganligi sababli baliq oqsilining biologik qiymati go‘sht 
mahsulotlarining biologik qiymatiga teng va 95 % ni tashkil qiladi. 
Baliq go‘shtining kimyoviy tarkibi asosan baliqlar turiga va ular 
yashagan suvning tarkibiga, muzlatilganligiga yoki muzlatilmaganligiga 
bog‘liq bo‘ladi. O‘zbekistonning ko‘l, suv omborlari va daryolarida 
yetishtiriladigan baliqlar go‘shti tarkibida 16,0 % dan (karp) 19,0 % 
gacha (sudak) oqsil, 0,6 % dan (treska) 10,9 % gacha (osetr) moy, 1,0 % 
dan (sazan) 1,4 % gacha (okun) mineral moddalari bo‘ladi. 
Eng qimmatbaho baliq mahsuloti ikra hisoblanadi. U asosan 
oqsillar, yog‘lar va mineral moddalarga, B
1
va B
12
vitaminlariga, 
mineral elementlardan esa yod, fosfor va natriyga juda boy. Ikrada 
oqsillar miqdori 23,9 % dan 36,0 % gacha, moylar miqdori esa 1,9 % 
dan 40,8 % gacha, mineral moddalar miqdori 5,4 % dan 13,8 % gacha 
bo‘ladi. 
Baliq go‘shti tarkibidagi asosiy kimyoviy moddalar miqdori 5- va 
5a-ilovalarda keltirilgan. 
Konservalangan mahsulotlar. Konservalangan mahsulotlar ularni 
tayyorlashda ishlatilgan xomashyo turlariga qarab quyidagilarga 
bo‘linadi: 
 go‘shtdan tayyorlangan konservalar; 
 sutdan tayyorlangan konservalar; 
 sabzavotlardan tayyorlangan konservalar; 
 baliqdan tayyorlangan konservalar; 
 go‘sht va sabzavotlardan tayyorlangan konservalar. 
Go‘sht, sut, baliq va o‘simlik mahsulotlaridan tayyorlangan 
konservalarning asosiy kimyoviy tarkibi ishlatilgan xomashyolarning 
tarkibiga sifat jihatidan yaqin kelsada, lekin xomashyo kimyoviy 
tarkibidan umuman farq qilishi mumkin, chunki ba’zilariga retseptura 
bo‘yicha tashqaridan yog‘, ta’m, hid, rang beruvchi moddalar va 
konservantlar qo‘shiladi. 
Go‘sht va sabzavotlardan tayyorlangan konserva mahsulotlarining 
asosiy kimyoviy moddalarining miqdori va energetik qiymati faqat 
go‘shtdan tayyorlangan konservalar tarkibidagi miqdordan past, faqat 

---

27 
o‘simlik 
mahsulotlaridan 
tayyorlangan 
konservalar 
tarkibidagi 
miqdordan esa yuqori bo‘ladi. 
Konservalangan mahsulotlar tarkibidagi oqsil, yog‘, uglevod, 
mineral moddalar miqdori 6- va 6a-ilovalarda ko‘rsatilgan.