P. Q. Habibullayev, A. Boydedayev, A. D. Bahromov
V bob. E lektro m ag n it induksiya
Download 263.75 Kb. Pdf ko'rish
|
|
V bob. E lektro m ag n it induksiya Hozirgi paytda m am la k a tim iz d a C ho rv o q (620,5 M W ), Pskent (450 M W ), X ojikent (165 M W ), T u y a m o 'y in (150 M W ), A n d ijo n (140 M W ), C h ir c h iq (190,7 M W ), G 'a z a lk e n t (120 M W ) va bo shqa G E S lar ishlab turibdi. M a m la k a tim iz d a h ozirch a 20% elektr energiya G E S larda ishlab chiqariladi. O 'z b e k isto n hududidagi tog'liklarda daryolar a n c h ag in a b o'lib, u yerlarda y anada q u w a tli k o 'p lab G E S lar qurish va j u d a katta quvvatli arz o n elektr energiyani ishlab chiqarish im koni bordir. Atom e le k tro s ta n s iy a la ri A E S ning ishlashi IES ga o 'xshashdir. Farqi shu nd aki, IES da yoqilg'i sifatida k o 'm ir, neft kabi organik m ah su lo tlar yondirilsa, A E S larda yoqilg'i sifatida uran a to m i qo'llaniladi. j) аТош elektrostansiyasida a to m (uran yadrosi) energiyasi elektr e n e rg iy a g a ^ / aylantiriladi. ___________________ AES da elektr energiyani ishlab chiqarish arzonga tushadi. U la rn in g ishlashida a tr o f-m u h it havosi ifloslanmaydi. Lekin A E S da hosil bo 'lad ig a n atrofdagi aholi u c h u n xavflidir. U lardan o 'ta h im o y a la n g a n bo'lishi kerak. S ham ol e le k tro s ta n s iy a la ri S h a m o l elektr stansiyalari sham o l m u n ta z a m bo'lib turad igan , un ing tezligi 5 m /s d a n katta b o 'ladig an , markazlashtirilgan elektr ta 'm i n o t ta rm o q la rid a n uzoqda bo 'lgan joylarda quriladi. S h a m ol e le k tr o sta n siy a sid a s h a m o l n i n g m e x a n i k e n e rg iy a s i e le k t r energiyaga aylantiriladi. S h am ol elektr stansiyalarida sham ol g e n e ra to r rotorini aylantiradi. Shu nin g hisobiga o 'z g a ru v c h a n tok gen erato rid a elektr energiya ishlab chiqariladi. 1. Issiq lik e le k tro s ta n s iy a s i b lo k in in g tu zilish i va e le k tr e n e rg iy a q anday ishlab chiqarilishini tushuntirib bering. 2. G idroelektrostansiyada suvning mexanik energiyasi qay tarzda elektr energiyaga aylantiriladi? 3. Atom elektrostansiyasining issiqlik elektrostansiyasiga o'xshashligi va undan farqi nimadan iborat? 4. Shamol elektrostansiyasida elektr energiya qay tarzda ishlab chiqariladi? Nima sababdan SHES lar kam quriladi? 5. O 'zbekistondagi qanday yirik elektrostansiyalarni bilasiz? 4 3 - § . 0 ‘zgaruvchan tokni tran s fo rm atsiy a la s h G id ro tu rb in a m o d e lin i (suv p a rra g in i) ya san g va uni v o d o p ro v o d j o ‘ m ra g id a n tushayotgan suv oqim iga tutib, aylanishini kuzating. i43-§) 0 ‘Z G A R U V C H A N TOKNI T R A N SF O R M A T SIY A L A SH O 'zg aru vch an induksion tokni hosil qilish 0 ‘zgarm as tok m anbayiga u langan 1 g ‘altakni galvanom etrga ulan g an ikkinchi 2 g'altak ichida harakatlantirsak, g a lv a n o m etr va ossillograf ikkinchi g ‘altakda tok hosil b o ‘lganini ko'rsatadi. Agar birinchi g'altak ichiga magnit o ‘zak kirgizib qo'yilsa, hosil b o ‘lgan induksion tok kuchi ortadi (171-rasm ). B u n d a induksion tok nim a hisobiga hosil boMadi? Birinchi g ‘altakdan tok o'tganida uning ichida va tashqarisida berk konturli magnit kuch chiziqlari hosil b o ‘ladi. Bu g ‘altak h a ra k a tla n g a n d a u n in g m agnit kuch chiziqlarini ikkinchi g ‘altak o ‘ramidagi simlar kesib o 'tad i va bu o'rarndagi simlarda induksion tok vujudga keladi. Ikkinchi g ‘altakda tok hosil b o ‘lishi u c h u n g ‘altaklam i bir-biriga nisbatan harak atlan tirib turish kerak. G ‘altaklarni h ara k a tla n tirm a sd an h am tok hosil qilish m u m k in . Buning u ch u n a k kum ulatom ing musbat va manfiy qutblarini birinchi g'altak qisqichlariga navbatma- navbat alm ashtirib tegizaylik. B unda birinchi g'altakdagi to k n in g yo'nalishi ha m n a v b a tm a-n a v b a t o'zgaradi. B inobarin, u hosil qilgan m agnit kuch chiziqlarining y o'n a lishi h a m n a v b a tm a -n a v b a t q a ra m a -q a rs h i t o m o n g a o'zgarib turadi. O 'z navbatida ikkinchi g 'altak simlariga m agnit kuch chiziqlari bir gal bir y o 'n alish d a, bir gal ikkinchi y o 'n a lish d a t a ’sir etadi. Natijada bu sim larda induksion tok hosil bo'ladi. Bu tajribada birinchi g 'altak uchlaridagi m a n b a qutblarini almashtirishga ulguramiz. Birinchi g'altak simlaridagi tokning yo'nalish i h a m , ikkinchi g 'a lta k sim larida hosil b o 'lg an induksion tok nin g yo'nalishi h a m 1 sek u n d d a 1-2 m arta o'zgaradi. M a 'lu m k i, elektrostansiyalarda ishlab chiqariladigan va biz foydalanadigan o 'z g a ru v c h a n to k n in g chastotasi 50 Hz ga te n g , y a ’ni s im d a n o 't a y o t g a n to k 1 s e k u n d d a o 'z y o'nalish ini q a ra m a -q a rs h i to m o n g a 50 m arta o'zgartiradi. 171 -rasm da tasvirlangan birinchi g'altak qisqichlariga past kuchlanishli, m asalan , 9 V kuchlanishli o 'z g a ru v c h a n tokni ulaylik. B unda kalit ulangan zahoti g a lv a n o m etr ikkinchi g'altakda tok hosil bo'lganini ko'rsatadi. sekundda 1-2 m arta 171-rasm V bob. E lektro m ag n it induksiya 172-rasm T ra n s fo rm a to rn in g tuzilishi va ishlashi G 'a l ta k o 'r a m i simlarida hosil b o 'lad ig a n o 'z g a ru v c h a n induksion tok kuchini o'zgartirish u c h u n ikkala g ‘altak bitta u m u m i y o 'z a k k a kiydiriladi (1 72 -rasm ). B u n da birinchi g 'a l t a k d a g i o ' r a m l a r - b i r l a m c h i c h u l g 'a m , ik k in c h i g'altakdagi o 'r a m l a r - ikkilamchi c h u lg 'a m deyiladi. Birlam ch i c h u lg 'a m n i U{ k u ch lanish li o 'z g a r u v c h a n tokka ulaylik. Bu c h ulg 'a m nin g magnit kuch chiziqlari o'zak b o 'y ich a ikkilamchi c h u lg 'a m g a o 'tadi. N a tija da ikkilamchi c h u lg 'a m d a U2 kuchlanishli o 'z g a ru v c h a n induksion tok hosil bo'ladi. Bu to kn ing chastotasi birlam chi chulg'am d agi to k n ing chastotasi bilan bir xil bo'ladi. Ik kilam chi c h u lg 'a m d a g i U2 k u c h la n is h n in g m iqdori birlam chi va ikkilamchi chulg 'a m d ag i sim larning o 'r a m l a r soniga bog'liqdir. Tajriba shu ni k o 'rsa ta d ik i, ikkilam chi c h u lg 'a m d a g i o 'r a m l a r soni b irla m c h i c h u lg 'a m d a g id a n necha marta kam bo'lsa, ikkinchi chulg'am da hosil bo'lgan to kn in g kuchlanishi s h u n c h a m arta k am bo'ladi. Va, aksin- c ha, ikkilam chi c h u lg 'a m d ag i o 'r a m l a r soni birlam chi c h u lg 'a m d a g i d a n n e c h a m a rta k o 'p b o 'lsa , ikkinchi c h u lg ‘a m d a g i ku ch la n ish sh u n c h a m arta k o 'p bo'ladi. B irlam chi c h ulg 'am dag i o 'r a m l a r soni n v unga berilgan ku chlanish Ur ikkinchi c h u lg 'a m d ag i o 'r a m l a r soni nr u n d a hosil bo'lgan kuchlanish U2 bo'lsin. U holda 17 3 - r a s m quyidagi ifoda o'rinli bo'ladi: n, yoki t/, = £/, - Л D e m a k , o ' z g a r u v c h a n t o k n i n g k u c h l a n i s h i n i o 'z g a r t i r i s h m u m k i n . Bu o 'z g a ru v c h a n to k n in g m u h im xususiyatidir. O 'z g a ru v c h a n tok o 'tay o tg a n o 'tkazgichdagi kuchlan ishn i o'zgartirishga \ o ‘zgaruvchan tokni transformatsiyalash deyiladi. O 'z g a r u v c h a n to k o 't a y o t g a n o 't k a z g i c h d a g i k u c h la n i s h n i t r a n s f e r - / matsiyalaydigan asbob transformator deb ataladi. I « Transformatsiyalash», «transformator» so'zlari lotincha «transformo» so 'z id a n olingan b o 'lib, «o'zgartiram an» degan m a ’no n i bildiradi. 173-rasm da tra n s fo r m a to r va u n in g elekr zanjir sxem asida belgilanishi aks ettirilgan. 4 3 - § . 0 ‘zgaruvchan tokni tran sfo rm atsiyalash T r a n s f o r m a t o r l a r ikki xil b o 'l a d i . Agar tra n sfo rm ato rn in g ikkilamchi chulg^amidagi kuchlanish birlamchi chulg'am idagi kuchlanishdan katta bo'lsa, b u n d a y tra n s fo rm a to r yuksaltiruvchi tra n s fo rm ato r deb ataladi. Yuksaltiruvchi transform atorda n2 > /7, va U2 > U] bo'ladi. Agar tra n s fo rm ato rn in g ikkilamchi chulg 'am idag i kuchlanish birlamchi chulg'am idagi kuchlanishdan kichik bo'lsa, b u n d a y tra n s fo rm a to r pasaytiruvchij tra n s fo rm a to r deb ataladi. Pasaytiruvchi tra n s f o r m a t o r d a n2 < я va I! < bo'ladi. 174-rasm da turli xil ran sfo rm a to rla r tasvirlangan. T ra n s fo rm a to rd a e n e rg iy a n in g aylanishi 174-rasm T r a n sfo rm a to r birlam chi c h u lg 'am id agi m a ’lum kuchlanishli elektr energiyani ikkilamchi c h u lg'am d ag i bo sh q a kuchlanishli elektr energiyaga aylantiradi. T ra n sfo rm a to rn in g birlam chi va ikkilamchi chulg'am laridag i tokn ing quvvati mos ravishda quyidagiga teng: УУ, = /,£/, va N 2 - I 2U2. Takom illashgan tran sform ato rlarn in g foydali ish koeffitsienti ju d a yuqori bo'lib, 9 9-9 9 ,5 % ni tashkil etadi. Bunday transform atorlarda transform atsiya paytida elektr energiya yo'qotilishini hisobga olmasa h a m bo'ladi, ya'n i /V, = N, deb olish m um kin. U holda: yoki / А = Щ I T ra n sfo rm a to rd a ikkilam chi c h u lg 'a m d a kuchlanish nec h a m arta ortsa to k kuchi s h u n c h a m arta kamayadi. 1 M asalan, tra n s fo rm a to r b irlam chi c h u lg 'a m i U, = 220 V kuchlanishli ta rm o q q a ulang an , deylik. Ikkilam chi c h u lg 'a m d ag i ku chlanish U 2 = 500 V bo'lsin. Agar ikkilam chi c h u lg 'a n i iste'm olchig a u langan bo'lsa, undagi I2 tok kuchi birinchi c h u lg 'a m d ag i tok k u ch id an ~/~ = j f = |/ ~ rnarta kam bo'ladi. Bunday V bob. E lektro m ag n it induksiya m u n o s a b a t n i ta v s i f l a s h u c h u n transform atsiya koeffitsienti ( k) d e g a n k a t t a l i k k iritilg a n : I к > 1 b o ' l s a , t r a n s f o r m a t o r p a s a y t i r u v c h i , к < 1 b o ' l g a n d a e s a y u k s a l t i r u v c h i t r a n s f o r m a t o r d e y i l a d i . M asala yechish namunasi. Q uvvati 9 W b o 'l g a n va 9 V k u c h l a n i s h d a ish la y d ig a n k o ' c h m a ra d io ich id ag i t r a n s f o r m a t o r n i n g b ir la m c h i c h u l g 'a m i 220 V k u c h la n is h li t a r m o q q a u la n g a n . A gar transform atorning ikkilamchi chulg'a m idagi o 'r a m la r soni 9 ta b o llsa birlamchi chulg'a m dagi o 'r a m l a r sonini h a m d a radio ishlab tu rg an paytdagi h a r bir c h u l g 'a m d a n o 'ta d ig a n tok kuchini aniqlang. T ra n sfo rm a to rn in g foydali ish koeffitsienti 90% ga teng. Berilgatr. {/, = 220 V; £/,= 9 V; N] = 9 W; n1 = 9 ta; 4 = 90%. Topish kerak. A - 9 /, - ? n2 U_ К Ц=~1 - 100 %; N t N, = At/,; /V, = A 6 ',; Form it Iasi: u, — — ; п. = я,- A', A7, =—- -100%; / Л - - f/ , Javob : //. = 220 ta. я , = 9 Yechilishi: 220 V 9 V = 220 ta; /V,= ~ .100% = io W; 0,045 A ; /,= 9 И/ /, 9 К 0,045 A, = 1 A . / = 1 A. © 5. 6 . M 19 O 'zgaruvchan induksion tokni qanday hosil qilish mum kin? Eng oddiy tran sfo rm atornin g tuzilishi va ishlashini tushuntiring. Transform atorning birlam chi va ikkilam chi ch ulg'am larida gi o 'ra m la r sonlarining nisbati va ulardagi kuchlanishlar nisbati qanday m unosabatda b o la d i? Q anday tra n s fo rm a to r y u k s a ltiru v c h i va q a n d a y tra n s fo rm a to r p a sa ytiru vch i tran sfo rm ator deb ataladi? T ransform atorning birlam chi va ikkilam chi c h u lg ‘am laridagi tok kuchlarining nisbati va ulardagi kuchlanishlar nisbati qanday m unosabatda b o la d i? Transform atsiya koeffitsienti deb qanday m unosabatga aytiladi? Bu koeffitsientning qanday qiym atida tran sfo rm ator yuksaltiruvchi, qaysi holda pasaytiruvchi bo'ladi? 1. 220 V kuchlanishli t a rm o q q a ulangan tra n sfo rm a to rn in g birlam ch i chulg'am idagi o T a m l a r soni 100 ta bo 'lsa, o 'r a m l a r soni 20 ta b o 'lg a n ikkilam chi c h u lg 'a m d a q a n d a y k uchlanishdagi tok hosil b o 'la d i? B undav tr a n s f o r m a to r yuksaltiruvchi b o 'la d im i yoki pasaytiruvchim i? 4 4 - § . T ran sfo rm ato rn in g tuzilishi va ishlashini o ‘ rganish 2. 220 V kuchlanishli tarmoqqa ulangan transformatorning birlamchi chulg'amidagi o'ramlar soni 40 ta bo‘lsa, ikkilamchi chulg‘amida 660 V li kuchlanishni hosil qilish uchun undagi o ‘ramlar soni nechta bolishi kerak? Bunday transformator yuksaltiruvchi bo‘ladimi yoki pasaytiruvchimi? 3. Quvvati 18 W bo'lgan va 12 V kuchlanishda ishlaydigan elektr ustara ichidagi transformatorning birlamchi chulg‘ami 220 V kuchlanishli tarmoqqa ulangan. Agar transformatorning birlamchi chulg'amidagi o'ramlar soni 110 ta bo'lsa, ikkilamchi chulg'amidagi o'ramlar sonini hamda ustara ishlab turgan paytda har bir chulg'amdan o'tadigan tok kuchini aniqlang. Transformator foydali ish koeffitsienti 90% ga teng. 4. Pasaytiruvchi transformator birlamchi chulg'amidagi 6 kV kuchlanishni ikkilamchi chulg'amida 220 V kuchlanishga o'zgartirib bermoqda. Bu transformatorning qaysi chulg'amida o'ramlar soni ko'p va necha marta? Buzilgan (ishdan chiqqan) biror tran sfo rm atorni oling. Uning c h u lg ‘am laridagi simlarni yeching. Har bir ch ulg'am d ag i o 'ra m la r sonini sanang. Transform atorning tuzilishini k o ‘zdan kechiring. Xulosalaringizni daftaringizga yozing. i44-§j " .■...mi.... TRANSFORMATORNING TUZILISHI VA ISHLASHINI 0 ‘RGANISH ( L a b o r a to r iy a ishi) Kerakli jihoz.lar. 30 V kuchlanishli o 'z g a ru v c h a n tok m anbayi, 30 V kuchlanishni pasaytiruvchi tra n sfo rm ato r, reostat, v o ltm e tr (2 ta), a m p e r m e tr (2 ta), kalit, ulovchi simlar. Ishni bajarish tartibi 1. Laboratoriya ishini o 'tk az ish u c h u n m o 'ljallan gan pasaytiruvchi tra n s fo r m ato rn i k o 'z d a n kechiring. U n g a yozib q o ‘yilgan birlam chi c h u lg ‘am dagi o 'r a m la r n soni - я, ni va ikkilamchi ch u lg'am dagi o 'r a m la r soni - n2 ni jadvalga yozing.—i nis- YI-. batni hisoblang va jadvalga yozing. 2. T ra n sfo rm a to rn in g birlam ch i c h u lg 'a m in i a m p e r m e t r va k alit o rq a li 30 V k u c h la n i s h li o ‘zgaruvchan tok m anbayiga, ikkinchi c h u lg 'a m ini reostat, voltm etr va am perm etrga 175-rasmda tasvirlangandek ulang. 3. Yig'ilgan elektr zanjir sxemasini daftaringiz ga chizib oling. 4. Kalitni ulang. Voltmetrlar yordam ida V bob. E lektro m ag n it induksiya U. birlamchi va ikkilamchi chulg'am dagi Ux va U2 kuchlanishni o 'l c h a n g ,— nisbatni 2 hisoblang, o 'lc h a s h va hisoblash natijalarini jadvalga yozing. 5. Reostat surgichining birinchi holatida birlam chi c h u lg 'a m d a n o 'ta y o tg a n /, tokn i va ikkilamchi c h u lg 'a m d a n o 'ta y o tg a n / 2 tokni a n ip e rm e trla r y o rd am id a o 'lc h a n g ,- ^ - nisbatni hisoblang, natijalarni jadvalga yozing. A 6. Reostat surgichini suring. Surgichning ikkinchi holatida birinchi ch u lg ‘a m d a n o'tay o tg a n /, tokni va ikkilamchi c h u lg 'a m d a n o'tay o tg a n Д tokni o 'l c h a n g , ^ - nis batni hisoblang, oMchash va hisoblash natijalarini jadvalga yozing. 1 7. R e o s t a t s u r g i c h in i s u rin g . S u r g i c h n i n g u c h i n c h i h o l a t i d a b i r l a m c h i c h u lg 'a m d a n o 'ta y o tg a n /, tokni va ikkilam chi c h u lg 'a m d a n o 'ta y o tg a n /, tokni o 'lc h a n g , nisbatni hisoblang, o 'lc h a s h va hisoblash natijalarini jadvalga yozing. / 8. Reostat surgichining uchala holati uch un —- nisbatning o'rtachasini hisoblang. A 9. -y- nisbatlarning o'rtachasi, va --'i nisbatlami taqqoslang. Nazariy jihatdan 1\ U-, - j - = — = A . bo'lishi kerakligiga e ’tibor bering. 2 n2 10. Tajriba natijalarini tahlil qiling va m u lo h a z a yuriting. / c t \ 1- T ransform atorning vazifasi nimadan iborat? 2. Transform atorning birlam chi va ikkilamchi c h u lg ‘amlaridagi o 'ram lar sonining nisbati, ulardagi kuchlanishlar nisbati va ulardan o 'tayotgan to k kuchlari nisbati nazariy jihatdan qanday m unosabatda bo'lishi kerak? 3. Transform atorning birlam chi va ikkilamchi chulg'am laridagi o 'ram lar sonining nisbati, ulardagi ku chlan ishla r nisbati va ulardan o 'ta y o tg a n to k kuchlari nisbati nima sababdan b ir-birig a aynan teng emas? 45-§ j ELEKTR ENERGIYANI UZATISH K u ch aytiru vch i yo rd a m ch i stansiya O d a td a , elektrostansiyalar aholi yashaydigan sh a h a r va qishloqlardan u zoqda joylashgan b o'ladi. Elektr energiyani boshqa tu r energiyalardan farqli ravishda uni uzoq masofalardagi iste’m olchilarga uzatish m u m k in. 4 5 - § . E lektr en erg iyan i uzatish Elektr energiya iste’m olchilarga sim orqali uzatiladi. Lekin b u n d a elektr tokning b a ’zi xususiyatlarini hisobga olishga to 'g 'ri keladi. Elektr energiyani uzoq masofalarga uzatishda tok o'tayotgan simlarning qizishini, b u n d a elektr energiyaning isrofini hisobga olish kerak. Aytaylik, 10 m ing x o n a d o n i b o 'l g a n s h a h a r c h a n i e le k tro s ta n s iy a d a ishlab chiqariladigan elektr energiya bilan t a ’m inlash kerak bo'lsin. X o n a d o n elektr zanjiri 220 V kuchlanishli t a r m o q q a ulanadi. H a r bir x o n a d o n elektr zanjiridan o 'r ta c h a 5 A d a n tok o 'tib turadi. U h o lda 10 m ing x onado nli s h a h arc h a g a keladigan t a r m o q d a n 50 000 A tok o'tad i. A m m o , agar elektrostansiyada 220 V kuchlanishli to k ishlab chiqarilsa, uni ikkita sim orqali s h a h arc h a g a uzatish m u m k in emas. C h u n k i 50 000 A tokka 1 000 m m 2 k o 'n d a la n g kesimli mis sim h a m chidash berolm aydi. B u nday to k o 't g a n d a sim qizib erib ketadi. K atta m iqdordagi elektr tokini u zo q masofalarga uzatishda sim ning qizimasligi va tok n in g k o 'p isrof b o im a s lig i u c h u n m a ’lum c h o ra la r ko'riladi. J o u l- L e n s form ulasid an kelib chiq ad ik i, elek tr ta r in o g 'id a energiya isrofini kam aytirish u c h u n tok kuchini va o'tk az g ich qarshiligini kam aytirish zarur. Uzatish tarm oqlaridagi o'tk az g ich n in g qarshiligi kam bo'lishi u c h u n solishtirma qarshiligi kichik b o 'lg an m o d d a la rd a n tayyorlangan y o 'g 'o n sim lar ishlatiladi. T o k k u c h in i kam aytirish u c h u n uning kuchlanishi orttiriladi. T o k q u w a t in i n g N = IU form ulasidan kelib chiqadiki, uzatilayotgan quvvatni saqlab qolish u c hun tok kuchini q a n c h ag a kamaytirilsa, k u ch lan ishni shu n c h ag a oshirish kerak bo'ladi. 2 )^ E le k tro sta n siy a d a ishlab c h iq a rilg a n to k n in g k u c h la n is h in i oshirish \ f kuchaytiruvchi y o rd am c h i stansiyada t ra n sfo rm ato rla r yo rd am id a am alga / ( oshiriladi. ( Kuchaytiruvchi yordam chi stansiyada yuksaltiruvchi transform atorlar yordam ida ishlab chiqarilgan tok kuchlanishi 5 0 0 -1 15 0 kV gacha oshiriladi. Yuqoridagi misolga qaytaylik. 10 m ing x o n a d o n 220 V kuchlanishli ta r m o q d a n 50000 A to k oladi. B unda sh ah arc h a g a keladigan tok n in g quvvati N - 50000 A -220 V = 11000000 W = 11 M W bo'lishi kerak. Elektrostansiyada kuchaytiruvchi y ordam chi stansiyada transform ator yordam ida tokning kuchlanishi U - 500 kV ga oshiriladi, deylik. U holda shaharchaga keladigan tarm oq dan / = * w = 22 A. Y o 'g 'on ro q sim dan 22 A tok o'tgan da sim deyarli 500000 V о ч 6 j qizim aydi va elektr energiyaning yo'qotilishi ju d a kam bo'ladi. V bob. E lektro m ag n it induksiya E lektr u z a tish ta r m o q la ri a s o sa n 1 t a y a n c h d a n , 2 iz o la to rla rd a n va 3 tok eltuvchi sim lardan iborat bo 'ladi. (176- rasm). T ok eltuvchi sim lar alyum iniy yoki 176-rasm p o 'la td a n tayyorlanadi. U larn ing k o 'n d a - lang kesim yuzasi 100-500 m m 2, b a 'z an u n d a n h a m k a tt a b o 'l a d i . B u n d a y y o ' g 'o n va o g 'i r s i m l a r l i k o p c h a s i m o n baquvvat izolatorlar orqali tay an ch g a osiladi. Bitta tay a n c h 3 - 6 ta, b a 'z a n u n d a n h a m o rtiq sim ni ushlab tu ra d i. O d a td a , h a r bir t a y a n c h ba landligi 8 - 2 0 m, oralig'i 5 0 -2 0 0 m bo'ladi. C h a q m o q paytida yashin d an saqlash u c h u n tay a n c h n in g tepa uchiga yashin qaytargich o 'rn atilg a n bo'lib, uning pastki uchi yerga k o'm ilg a n bo'ladi. Xavfsizlikni t a ’m inlash u c h u n elektr uzatish tarm o q la ri k o 'p r o q ochiq yer m ay d o n la rid a n o'tkaziladi. Uzatish tarm o q la rin in g simlari ostiga uylar, korxo- nalar va b o sh qa bin o lar qurish taqiqlanadi. Download 263.75 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|