Педагогическая интеграция: методология, теория, технология : монография

sinergik an'anasi 1970-yillarning asosidir. fanning fanlararo yo'nalishi - sinergetika, uning doirasida ­turli tabiatdagi tizimlarning ( ­fizik, kimyoviy, ijtimoiy, iqtisodiy) beqaror holatdan barqaror va uyushgan tuzilmalarning paydo bo'lishiga o'tishning o'z-o'zidan jarayonlarini nazariy jihatdan qayta qurish amalga oshiriladi. ­” [416, b. 359]. 1980 yilda G. Xakenning "Synergy" asarining tarjimasi nashr etildi, unda u ­ko'p sonli quyi tizimlarning o'zaro ta'sirining qo'shma yaxlit yoki kooperativ ta'siri sifatida tavsiflangan [429]. ­I. asarlarida. Prigojin tomonidan sinergetik ta'limot chuqur tabiiy-ilmiy va falsafiy asos oldi [330]. Sinergetika bo'yicha nisbatan katta adabiyotning mavjudligi ­ushbu hodisani aniqlash muammosini soddalashtirmaydi. "Murakkab o'z-o'zini tashkil etuvchi tizimlarni o'rganishga o'tish ­chiziqli bo'lmagan fikrlashni talab qiladi" - bu ibora odatiy holga aylanib borayotganiga qaramay, ­uning orqasida joylashgan intellektual o'zgarishlarning chuqurligini tushunish va o'zlashtirish oson emas [412, p. . 360].
Sinergetikaning mavjud xususiyatlaridan kelib chiqib, ­uning uchta asosiy g'oyasini ajratib ko'rsatish mumkin:
a) tartibsizlikdan tartibning "tug'ilishiga" imkon beradigan o'z-o'zini rivojlantirish g'oyasi;
b) "kollektiv effekt" ("ansambl effekti") g'oyasi;
c) dinamik muvozanat, to'g'rirog'i, dinamik nomutanosiblik g'oyasi.
O'z-o'zidan qabul qilinganda, bu g'oyalarning har biri juda oz yangilikni o'z ichiga oladi. Biroq, sinergiya kontseptsiyasiga sintez qilingan holda, ular ­kuchli innovatsion salohiyatga ega. Sinergetik integratsiya holatida ­"o'z-o'zidan" prefiksi alohida ma'noga ega bo'ladi: asosiy e'tibor insonning o'z-o'zini integratsiyasiga qaratilgan. Shunday qilib, integratsiya ma'lum bir ekzistensial ma'noga ega. Sinergetik o'qishda "Inson - o'zidan nima yaratadi" [360] taklifi shunday yangraydi: "Inson o'zini o'zi tashkil etish orqali o'zini o'zi yaratadi".
integratsiyaning sinergik paradigmasining pedagogik talqini mavjudligini aytishimiz mumkin . ­Zamonaviy pedagogikaning eng muhim toifalari sifatida ­o'z-o'zini tashkil etish, o'zini o'zi anglash va o'zini o'zi anglash tushunchalarining shakllanishi buning ­dalilidir ­. Shu munosabat bilan pedagog-olimlarning ta'lim tizimlarining muvozanatli (muvozanatsiz) muammolarini o'rganishga qiziqishi ortib borayotganini ta'kidlash lozim . ­Shunday qilib, V. D. Semenov, bo'lmaganlarning mohiyatini tahlil qilib,
muvozanatli ta'lim tizimlari ta'lim faoliyatini amalga oshirish jarayonida yuzaga kelishi mumkin bo'lgan falokatlarga misollar keltiradi ­. Shu bilan birga, ularni bartaraf etish bo'yicha tavsiyalar beradi. Avvalo, vaziyatni normallashtirish uchun doimiy ravishda tanqidiy, bifurkatsiya nuqtalarini, ularning holatini kuzatib borish kerak ­, tashxis qo'yish, "bug'" ni o'z vaqtida chiqarish; yetarlicha ishonchli fikr-mulohazani o‘rnatish va hokazo [364]. N. M. Talanchuk neopedagogika [387] gʻoyalariga mos sinergetik yondashuvni ishlab chiqdi; D. A. Yagofarov zamonaviy huquqiy ta'limning sinergik paradigmasini qurish muammosini ko'rib chiqdi [490] va boshqalar.
zamonaviy sinergiya tushunchalari paydo bo'lishidan oldin ham taniqli o'qituvchilar ­­faoliyatida o'z aksini topgan . ­L. N. Tolstoy “bolalar jamoasi” sharoitida amalga oshirilgan tartibsizlikdan tartibga o‘tish jarayonini shunday tasvirlaydi: Bu borada o‘qituvchining ta’siri... Boshida bo‘lish mumkin emas edi. yo sinflarga, yoki fanlarga, yoki dam olish va darslarga; hamma narsa o'z-o'zidan birlashtirildi va tarqatish bo'yicha barcha urinishlar behuda bo'lib qoldi. Endi, birinchi sinfda shunday o'quvchilar borki, ular o'zlari jadvalga rioya qilishni talab qiladilar, darsdan to'xtatilsa, norozi bo'ladilar va ularning oldiga yugurib kelgan kichkintoylarni o'zlari haydab chiqaradilar" [394, b. ­100-101].
Boshlang'ich bosqichda "tartibsiz to'planish" ni ifodalovchi uyushmagan o'quvchilar yig'indisi asta-sekin uyushgan yaxlitlikka aylanadi. ­Pedagogik tashkilot shakllanishining boshida ­Braun tasodifiy harakat qonuniga bo'ysunadigan ­"aralashma", "yagona atomlar " ­, keyin esa qat'iy o'z-o'zidan tashkil etilgan tizim mavjud.
"Tartib tartibsizlikdan tug'iladi" tamoyili ­K. Rojersning direktiv bo'lmagan pedagogikasida mujassamlangan, bu erda tashqi omillarning ta'siri minimal darajaga tushiriladi. Bunda amerikalik tadqiqotchi ­L. N. Tolstoyga yaqinlashadi - bir farq bilan: L. N. Tolstoy ­bolalar jamiyati haqida, K. Rojers esa individ haqida gapiradi. Ammo ikkala holatda ham o'quvchilarning "ichki ishlariga aralashmaslik" g'oyasi va tabiiy o'zini-o'zi etuklik jarayonida amalga oshiriladi, bu qaysidir ma'noda maktab qahramoni Oblonskiyning mashhur qoidasiga to'g'ri keladi. "Anna Karenina" romani, "hamma narsa yaxshi bo'ladi ­". K.Rojers ­shunday maslahat beradi: “Agar o‘quvchi yomon baho olganidan, ­o‘quv materialini o‘zlashtira olmasligidan shikoyat qilsa, o‘qituvchi ­o‘quv ishini to‘g‘ri olib borish usullari bo‘yicha oddiy ko‘rsatmalar yordamiga murojaat qilmasligi kerak ­. Buning o'rniga o'qituvchi o'quvchini o'z his-tuyg'ularini, maktabga, o'ziga va boshqa odamlarga munosabatini bildirishga undaydi. O'z hayotining ushbu hissiy tomonini o'zi uchun ­to'liq ifodalagan va aniqlab ­bergan talaba o'z oldiga yangi maqsadlar qo'yishi va ­ularni amalga oshirishi kerak" [345, s. 92].
inson tafakkurining rivojlanish tarixida sodir bo'lgan ­integratsiyani talqin qilish an'analari - diniy-ezoterik, pozitivistik-reduksionistik, dialektik ­(asosiy an'analar), shuningdek, bir-birini to'ldiruvchi, analitik-antinomial, sinergistik () belgilaydi va tavsiflaydi. "gibrid" an'analar). Sanab o'tilgan an'analar ­pedagogik integratsiya paradigmalari sifatida, pedagogik amaliyot sohasida proyeksiya qilingan taqdirda esa ­integrativ-pedagogik faoliyat modellari sifatida taqdim etilishi mumkin. An'analarning dastlabki asosini (paradigmalar, modellar) ­tegishli falsafiy ta'limotlar tashkil qiladi. Bu ­pedagogik integratsiya (integratsion-pedagogik faoliyat) "tanasida" uning tabiati va mazmuni ­yo'nalishini belgilaydigan ­falsafiy va evristik munosabat mavjudligi haqidagi g'oyani tasdiqlaydi. ­Shu sababli, u yoki bu integrativ-pedagogik an'ana (paradigma ­, model) tegishli qiymat-maqsadli asosga ega deb tan olinadimi yoki yo'qligidan qat'i nazar, ikkinchisi ­integrativ-pedagogik an'analarning barcha an'analarida (paradigmalar, modellar) amalga oshiriladi. ­faoliyat.

2. 
   Umumiy ilmiy-pedagogik kategoriya sifatida integratsiyaning
   invariant xususiyatlari va konseptual sohasi