Pedagogik diagnostika

Tushuntirish: maslaҳat berish, uzr so’rash, yaxshiliklar ҳaqida so’zlash, o’rnak bo’lish.

Nasiҳat berish: o’git, undash, ko’n dirish, iltimos qilish, oq yo’l tilash, yaxshiliklar ҳaqida so’zlash, rahmat aytish, duo qilish.

Namuna bo’lish: maslaҳat so’rash, o’rnak bo’lish.

Рағбат ва jazo: мақташ, олқишлаш, тасанно айтиш; ta’kidlash, ta’na - gina, tanbeҳ berish, уялтириш va бошқалар.

Sharqda pedagogik diagnostika elementlari - an’analar, udumlar, rasm-rusumlar замирида ҳам намоён бўлган. Бунда ёш авлодни аqliy ривожлантириш, bilim, ilm, malaka, ko’n ikmaга эга бўлиш, аxloqли қилиб тарбиялаш: axloq, odob, xulq, yaxshilik, adolat, insof, diyonat, sharm, ҳayo, vatanparvarlik va boshqа фазилатларни шакллантириш; мeхnat tarbiyasi: faollik, ishchanlik, tadbirkorlik, ishbilarmonlik; aqliy ish, jismoniy meхnat; жismoniy tarbiya: chiniqish, жисмоний o’yinlar; нафосат tarbiyaси: go’zallik, kiyinish маданияти, муомала маданияти, saranjom-sarishtalik; ekologik tarbiya: tabiat, atrof-muhit, флора ва фаунага соглом ёндашув; iqtisodiy tarbiya: tejamkorlik, bozor iqtisodiyoti, sarf, isrof; foyda, mulk, mulkka egalik, тадбиркорлик; huqo’qiy tarbiya: инсонпарварлик, бурч, виждон, tenglik, адолат, to’g’rilik, хalollik каби тушунчаларни шакллантиришга катта эътибор қаратилган. Демак, буюк аждодларимиз томонидан яратилган таълим-тарбияга оид ғояларда pedagogik nazariya va amaliyot muammolarini tadqiq qilish va yechimini topishга алоҳида аҳамият қаратилган бўлиб, уларни ўрганиш ва улардан фойдаланиш буюк маънавиятимизни асрашга ва ривожлантиришга хизмат қилади.
Zamonaviy sharoitda pedagogik diagnostika rivoji. Bir qator olimlar: Klauer, Ingo Xartman, Karxaynts Ingenkamp, Linert, Frikeларning pedagogik diagnostika psixologik diagnostika zamirida tug`ilganligini ta’kidlashlari, albatta o`rinsiz. Bir paytlari psixologik diagnostika biologiya va tibbiyotning tashxis modellarini andoza qilib olgani kabi pedagogik diagnostika ham zarur bo`lganda psixologik ilmiy–tadqiqot metodlardan o`z o`rnida foydalandi.
Jahon pedagogikasida “таълим”, «tarbiya» atamaлари keng qamrovlidir. “Biz xalqimizning dunyoda hech kimdan kam bo`lmasligi, farzandlarimizning bizdan ko`ra kuchli, bilimli, dono va albatta, baxtli bo`lib yashashi uchun bor kuch va imkoniyatlarimiz safarbar etayotgan ekanmiz, bu borada ma'naviy tarbiya masalasi, hech shubhasiz, beqiyos ahamiyat kasb etadi. Agar bu masalada хushyorlik va sezgirligimizni, qat'iyat va mas’uliyatimizni yo`qotsak, bu o`ta muhim ishni o`z muhim ishni o`z holiga, o`zibo`larchilikka tashlab qo`yadigan bo`lsak, muqaddas qadriyatlarimizga yo`g`rilgan va ulardan oziqlangan ma'aviyatimizdan, tarixiy xotiramizda ayrilib, oxir oqibatda o`zimiz intilgan umumba umumbashariy taraqqiyot yo`lidan chetga chiqib qolishimiz mumkin¹”. Keltirilgan ushbu satrlardan tarbiyaning vazifalari keng va ko`p qirrali ekanligi kelib chiqadi. Shunday ekan, ta'limning asosiy vazifasi o`quvchilarni bilim, ko`nikma va malakalar bilan qurollantirish bo`lsa, tarbiya yosh avlodda jamiyatimizda qabul qilingan odob–axloq qoidalariga mos keladigan e'tiqodni, axloqiy ko`nikma va malakalarni, extiyoj va intilishlarni tarkib toptirishdan iborat. Tarbiya bilan shug`ullanadigan har bir tarbiyachi birinchi navbatda o`z faoliyatini va unda ko`zda tutilgan maqsadni aniq tasavvur eta olishi, bu maqsadning muhimligini tushunishi lozim. Tarbiyaning mohiyati xususida turli nazariyalar mavjud. Tarbiyani kattalarning (o`qituvchilar, murabbiylar, ota–onalar) bolalarga ta'sir ko`rsatishi sifatida tushunish eng ko`p tarqalgandir. Bunda kattalar to`g`ri deb hisoblaydigan ideallar, maqsadlar, vazifalar, normalar, talablarga muvofiq ta'sir ko`rsatish ko`zda tutiladi, albatta. Tarbiyani bunday tushunish haqiqatga yaqin, biroq u bir tomonlama bo`lib, tarbiya jarayonining faqat muayyan qismini aks ettiradi. Tarbiyaga bunday ta'rif berishda bolaga kattalarning ta'siri qaratilgan ob'ekt sifatidagina qaraladi. «Pedagogik tashxislashning asosiy maqsadi ham tashabbuskor va mustaqil kishilarni tarbiyalashni nazarda tutadigan bo`lsa, u tarbiyalanuvchiga pedagogika jarayonida faol harakat qiluvchi sub'ekt rolini beradi». Demak, uzluksiz ta'lim tizimi qatnashchilarining ma'naviy–axloqiy, intellektual va boshqa sifatlarini tashxislash uchun ilg`or pedagogik tajribalarni ham o`rganish zarur bo`ladi.
Xorij olimlari: Ingo Xartman, Karlxaynts Ingenkamp, Linert, Frike, Lyumann, Rorshax, Diderix, Xeginger, Baxmayr (Germaniya); Bolsho, Burk, Rollet, Royleke (Angliya); Jorj Fisher, Jeyms Rays, T.Stoun (Amerika); A. V. Mudrik, V. D. Semyonova, G. N. Filova, S. D. Smirnov I. V. Dubrovina, Y. Langmeyer, G. M. Breslav, L. P. Fridman, I. Rogov (Rossiya) ta'lim tizimida pedagogik diagnostika masalalarini tadqiq etishgan.