Pedagogik diagnostika

Sharqda pedagogik diagnostika elementlarining qo‘llanilishi. Шарқда педагогик диагностика элементлари қўлланилганлигидан гувоҳлик берувчи манбалар мавжуд. «Авесто» таълимоти, “Қуръони Карим» сабоқлари, Абу Абдуллоҳ Муҳаммад ибн Исмоил ал- Бухорий (810-970), Абу Исо Муҳаммад ибн Исо ат- Термизий (824-892) каби Ҳадис илмининг улуғлари, тасаввуф илми (суфийлик тариқати)нинг намоёндалари: Баҳовуддин Нақшбандий, Абдухолиқ Ғиждувоний, Нажмиддин Кубро каби олиму фузалолар комил инсон тўғрисидаги ғоялари билан Шарқда таълим -тарбия жараёнининг ривожига улкан ҳисса қўшдилар. Уларнинг таълим-тарбияга оид қарашларида педагогик диагностика элементларини хам учратамиз. Хусусан, ушбу олимларнинг таълимотларида “устоз-шогирд” муносабатларини ўрганиш ва тадқиқ қилиш, илм ўрганиш борасида ёшларнинг ақлий қобилиятларини ташхислаш ва ривожлантириш, уларни касб танлашлари учун имкониятлари ва қобилиятларини диагностика қилиш масалалари ўз ифодасини топган.
Шарқ Уйғониш даврининг 1-босқичида яшаб, ижод этган Абу Носир Фаробий (789-950), Абу Али ибн Сино (980-1037), Абу Райҳон Беруний (937-1051), Кайковус (Х1 аср), Аҳмад Югнакий (Х1 аср), Маҳмуд Қошғарий (Х1 аср) каби алломалар таълимотларида хам илм ўрганиш, тарбия масалаларини ҳал қилишда ёшларнинг ички қобилиятларини ташхислаш масалалари алоҳида аҳамият касб этади. Шарқ Уйғониш даврининг 2-палласида яшаб, ижод этган ўзбек бадиий тилининг асосчиси, буюк давлат арбоби Мир Алишер Навоий ўзининг тарбиявий аҳамиятга молик бўлган ноёб асарлари, достонлари, шеърият оламидаги мулки мероси билан инсоншунослик тўғрисидаги фаннинг шаклланишига замин яратган бўлса, илмий тафаккур ва фалакиёт илми соҳасида етук дунёқараш соҳиби Мирзо Улуғбек маърифий қарашлари, Заҳириддин Муҳаммад Бобур ва бошқа адиблар ўзларининг ўлмас ижодиёти билан педагогика тараққиётига салмоқли ҳисса қўшдилар.
Tarbiyashunos olim Abdulla Avloniy “Turkiy Guliston yoxud axloq” asarida inson kamolotida tarbiyaning o`rnini alohida ta'kidlab, «Janobi Haq insonlarning asl xilqatda iste'dod va qobiliyatli, yaxshi ila yomonni, foyda ila zararni, oq ila qorani ayiradigan qilib yaratgan. Lekin bu insondagi qobiliyatni kamolga yetkazmoq tarbiya vositasida bo`ladir. Agar bola yaxshi tarbiya topib, buzuq xulqdan saqlanib, go`zal xulqlarga odatlanib katta bo`lsa, baxtiyor bir inson bo`lib chiqadi. Agar tarbiyasiz, axloqi buzilib o`ssa, nasihatni kulog`iga olmaydigan, har xil buzuq ishlarni qiladigan nodon, johil bir rasvoyi odam bo`lib chiqadi”¹–deb ta'kidlaydi.
Sharqda pedagogik diagnostika elementlarini qo‘llaшда инсонни вояга етказиш масалаларига жиддий эътибор берилган. Xalq pedagogikasi o’zbekona axloq, odob va tarbiyaning murakkab barcha qirralarini o’zida mujassamlashtiradi. Халқ педагогикасида тарбиянинг турли услубларидан фойдаланилган. Bu usлублар niҳoyatda rang - barang bo’lib, ko’p tomonlari bilan ilmiy pedagogika ва педагогик диагностикаning shakllanishida ham o’z ta’sirini ko’rsatgan.
Sharqda pedagogik diagnostika elementlari қуйидаги tarbiya методлари замирида қўлланилган:

1.