Педагогика маърузалар матни


Инсон нотицлиги, саодат тилдан


Download 5.37 Mb.
Pdf ko'rish
bet33/88
Sana08.11.2023
Hajmi5.37 Mb.
#1757165
1   ...   29   30   31   32   33   34   35   36   ...   88
Bog'liq
Педагогика Ғайбуллаев Н, Ёдгоров Р, маматқулов Р, Тошмуродова Қ

Инсон нотицлиги, саодат тилдан,
Назокат тилдандир, нафосат тилдан,
Хрёт сабоцлари курсатур шуни,
Дузах тилдан эрур ва жаннат тилдан.
Икки нарса ажратади инсонларни щйвондин,
Инсонлиги бшшнади хунар ила забондин,
Шундай экан, кишиларнинг энг улут хунарманд,
Ёки сузга чечан киши, фикри равон, тили цанд.
(Ибн Снно.Фаросат илми хрщида.)
Одобли инсон барча одамларнинг яхшисидир,
Ва барча халцлар учун ёцимлидир.
У мансабдор кишилардан гушлроц ва,
Бадавлат одашардан хурматлироцдир.
(А. Навоий. М аф уб ул-цулуб.)
Гузаллик юзда шас, эй биродар,
Сузи ширин киши х,ар ким>а ёщр.
СуЬинг оз булсин-у, маьноли булсин,
Эшитганлар цулоги дурга тулсин.
Сузинг булса кумуш, жим турмак олтин,
Миси чищай сузинг куп булса бир кун.
Купайган сузнинг бултй myipucu оз,
Шакарнинг купидон ози булар соз.
(А.Авлоний. Туркий гулистон ёхуд axjioщ.)
55


Хякдкатда хам одобли, ид мл и, маданиятли инсон билан 
сухбатлашганимизда уларнинг овози охангидаги мунглшшк, 
самимийлик, инсон дилини ёритувчи ёкдмли сехр узига маф- 
тун кдлиб куяди. Уларнинг сухбатидан маънавий куч-кув на г 
оламиз, чарчокларимиз чик,ади, крлбимиз яйрайди. Демак ин­
сон бундай даражага етишиш учун кундалик 
х а ё т
ма- 
шаккатларини сабр-ток;ат билан енгиб, куп у к и т и, хаётни ку- 
затиб ундан сабок, ола билиши зарур. Мехнат кдлиш, машавдат, 
риёзат чекиш, хаётни укиб, ундан окдгона сабок; чикдра олиш 
эвазига инсоннинг онги, тафаккури сагщалланиб боради.
Суз мулкининг султони Мир Алишер Навоий узининг 
“Махбуб ул-кулуб” асарида бундай ёзади: «Уругни кара. Олдин 
унинг хамма ёги лойга, чангга беланди. Сунг у ерга кадалгандан 
кейин катгик; ерни ёриб, кдйинчиликларга сабр-токдт билан 
чидаб, юзага-ерга чикади. У забардаст дарахт булади, мева туга- 
ди, канча-канча одамларнинг хожатини чицаради. Хар кандай 
ишнинг, 
хаР 
к;андай ютукдинг кдйинчилиги булади. Унга сабр- 
ток;ат кдлган инсон кейин рохат-фарогатда яшайди».
Ибн Сино узининг “Хиндистон” асарида; «Камтарлик-бу 
худбин ишлар билан гиугулланишдан тухтатувчи куч», - дейди. 
Ха, халкдмиз: “Камтарга камол-манманга завол”, деб ма- 
шаккатли хаёт сабокдарининг хулосасини бизга мерос кдлиб 
к;олдирган.
Хакдкатдан, хаётни кузатсангиз, куп укдган, хаётни куп ку- 
затган, теран маънавиятли инсонлар фахм-фаросатли, хар бир 
нарсага жиддий карайдиган, 
мулохазали, 
окдл инсонлар 
буладилар. Бундай инсонлар теран, сокин дарёга ухшайди: улар 
шовкдн-суронсиз о кади. Аммо билими саёз, хаёт сабокдаридан 
етарли хулоса чикара олмаган, укдб-укмаган, хамманинг акди 
менинг чунтагимда деб уйлайдиган, салга узининг йук; акдини 
пешлайверадиган кимсалар эса шалдираб окаётган жилгага 
ухшайди-суви кам-у, вахимаси бир жахон. Бундай одамларда 
манманлик касали доимо хуруж килиб туради.
Манманлик — бу уз камчилигини ва узгаларни тан олмас- 
лик, узгалар фикрй билан хисоблашмаслик, такаббурлик, худ- 
бинликдир. Манманлик иллати у макон *урган кишиларни 
соглом фикр юритишдан, узшш такомиллаштириб боринщан
56


махрум этади. Натижада буидай одамларда жах,олат иллати, 
яъни бшшмсизлик пайдо булади.
Камтарлик ва манманлик бир-бирига к;арама-кдрши икки 
йулдир: уларнинг бири сизни кишиларга якднлаштиради, ик- 
кинчиси эса йирокдаштиради.
Бир инсоннинг иккинчи бир инсонга интилиши, уни дил 
кумсаб, согиниши замирида муомала маданияти ётади. Жами- 
ятнинг ривожланганлиги, унинг маданиятлилик даражаси, 
равнакд куп жихатдан унда яшайдиган кишиларнинг муомала 
маданияти билан белгиланади.Акди теран, фикри уммон
хакдкдй маънавиятли инсон муомала жараёнида уз фикрини 
тафаккур дошкрзонида цайнатиб, сунг тил дастурхонига узата- 
дилар. Инсоннинг тил-забонидан унинг ^анчалик фахм- 
фаросатга эга эканлигини билиб оласиз.
Халкдми з “Суз — atyi тарозиси” деган мак;оли билан минг 
карра хакдкатни айтган. Инсон маргабаси унинг сузидан били- 
нади, лекин сузининг мартабаси киши билан белгиланмайди. 
Нодир манбалардан бири “К,обуснома”да Кайковус угли Ги- 
лоншохга бундай дейди: “Киши сухандон, сухангуй (нотик;) 
булиши керак.... Сухангуй шул киши бул гайки, ул хар сузни 
деса, халкда маъкул булгай... Бундай кишилар окдллар кагор и га 
киргай”.
Бу манбада булар-булмасга ваъз кдлавермаслик, сузни улуг 
билиш, у осмондан келмаслиги ва уни хор кдлмаслик хакдда 
насихатлар берилади. Хоразм элининг кураги ерга тегмаган 
полвони, кули гул пустиндуз, маърифатпарвар, хассос шоир 
Пахдавон Махмуд узининг куйидаги шеърида aigr-идрок, фах»м- 
фаросат хар кандай кдлбда хам макон куравермаслигини, унинг 
жуда ноёб хислат эканлигини, укиб-уккан калблардагина кдрор 
топишини чиройли ифода кдлади.

Download 5.37 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   29   30   31   32   33   34   35   36   ...   88




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling