Педагогика ва Психология соҳаларидаги инновациялар

10
BUGUNNING O‘QITUVCHISI FAOLIYATIDA RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR VA 
MASOFAVIY TA’LIMNING AHAMIYATI
Qodirova Muxarram Zoxidjonovna
 Andijon viloyati Oltinko‘l tuman
 2-umumta’lim maktabining ingliz tili fani o‘qituvchisi
Annotatsiya: Mamlakatimizda ta’lim sohasini isloh qilish bo‘yicha asosiy hujjatlaridan biri 
bo‘lgan O‘zbekiston Respublikasi “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi” da bozor iqtisodiyoti 
talablariga javob beradigan kadrlarni tayyorlovchi ta’lim muassasalarida o‘quv jarayonini axborot-
kommunikatsiya texnologiyalari (AKT), internet va kompyuter tarmoqlari negizida tashkil etish 
zarurligi alohida ta’kidlangan. Mamlakatimiz talim tizimida sifatli kadrlar tayyorlash uchun keng 
ko‘lamda samarali qo‘llanilayotgan o‘qish jarayoni zamonaviy AKTlarga asoslangan masofaviy 
ta’lim tizimidir.Masofaviy ta‘lim — o‘qitishning yangi shakli bo‘lib, u ta‘limning yangi shakllari, 
metodlari, vositalari, tashkil etilishi, pedagog va tinglovchi o‘rtasidagi hamda tinglovchilarning 
o‘zaro muloqoti shakllarini nazarda tutadi. Shuningdek, bunday ta‘limning o‘ziga xos turli 
shakllari, ijtimoiy buyurtma bilan asoslangan o‘z maqsadiga, tanlangan ta‘lim muassasasining 
o‘quv dasturlarida belgilangan mazmun hamda o‘qitish metodlarining tashkiliy shakli va maxsus 
vositalariga ega bo‘ladi. Masofaviy ta’lim - bu masofadan turib ma’lumot almashish vositalariga 
(sun’iy yo‘ldosh televideniesi, radio, kompyuter aloqasi va boshqalar) asoslangan ixtisoslashtirilgan 
axborot va ta’lim muhiti yordamida taqdim etiladigan ta’lim xizmatlari majmui. 
Kalit soʻzlar: Taʼlim, texnologiyalar, innovatsion, oʻquvchi, dars, metod, oʻqituvchilar, 
yangiliklar, dars ishlanmalar
Masofaviy ta’lim - bu masofaviy ta’lim, masofaviy o‘qitish tizimi sizga shaxsiy kompyuter va 
Internet tarmog‘idan foydalanish orqali zarur ko‘nikmalar va yangi bilimlarni olish imkoniyatini 
beradi. kompyuterning joylashuvi muhim emas, shuning uchun siz uyda, ishda, masofaviy o‘qitish 
markazlaridan birining on-layn sinfida, shuningdek, Internetga ulangan shaxsiy kompyuter 
mavjud bo‘lgan boshqa joyda o‘qishingiz mumkin. bu masofaviy o‘qitishning an’anaviy o‘qitish 
shakllaridan eng muhim ustunligidir.
Maktab ta’limida pedagogik telekommunikatsiya texnologiyalarini ishlab chiqish va joriy 
etish ta’limning shakllari, mazmuni va maqsadlari o‘zgarishi sababli sifat jihatidan yangi 
natijaga olib kelishi mumkin. Axborot ta’limi muhitining sezilarli darajada kengayishi, maktab 
o‘quvchilari va o‘qituvchilarning boshqa maktablar va mamlakatlardagi hamkasblari bilan aloqa 
qilish imkoniyatlarining kengayishi, dunyo ma’lumotlar bazalariga kirish talabalarning bilim 
olishga bo‘lgan qiziqishini kuchaytirishi, o‘quv faoliyatida ijodiy tarkibiy qismini kuchaytirishi, 
zamonaviy ochiq dunyoda yashash sharoiti sifatida. .
O‘rta maktabda masofaviy o‘qitishning asosiy vazifalari muhim tarkibiy qism sifatida umumiy 
ta’lim tizimida quyidagilar mavjud:
Masofadan turib ta’lim ma’lumotlari almashinuvini ta’minlaydigan eng yangi axborot 
texnologiyalaridan foydalangan holda ixtisoslashtirilgan o‘quv muhiti yordamida o‘rta (to‘liq) 
umumiy ma’lumotga ega bo‘lish ; bolalarning o‘rta ma’lumot olishlari uchun sharoit yaratish
kasallik va psixofizik rivojlanishning o‘ziga xos xususiyatlarini hisobga olgan holda ularning 
jismoniy va aqliy xususiyatlariga muvofiq; O‘quv jarayoni samaradorligini oshirish va shaxsiy 
fazilatlarni har tomonlama barkamol rivojlantirish uchun olingan bilim va ko‘nikmalardan o‘z 
vaqtida foydalanish uchun shart-sharoitlar yaratish;
Masofaviy texnologiyalardan foydalanish tajribasi bunday o‘qitishning bir qator afzalliklari 
to‘g‘risida gapirishga imkon beradi:
- Oʻquvchilar uchun “tasavvurlararo” ma’lumotlarning ochiqligi, chunki ularda kompyuter va 
Internet resurslarining texnik imkoniyatlaridan foydalangan holda alternativ axborot manbalaridan 
foydalanish imkoniyati mavjud;
- avtomatlashtirilgan o‘qitish va test tizimlaridan foydalanishga, o‘zini o‘zi boshqarish 
vazifalariga va hokazolarga e’tibor qaratish orqali o‘quv jarayoni sifatini yaxshilash;
bugungi kunda taraqqiyot juda tez rivojlanmoqda va juda tez o‘zgarmoqda. deyarli har 
daqiqada sayyoramizning turli burchaklarida o‘zgarishlar, yangilanishlar va kutilmagan voqea-
hodisalar sodir bo‘lmoqda. har bir kunimiz kuchli axborot oqimi ostida kechmoqda. Axborot 

---

196
10
oqimi bizni uyda, ishxona va ta’tilda ta’qib etadi. Inson informatsiya ta’siridan xoli normal faoliyat 
yurita olmaydi. hayotni anglash, uni o‘rganish informatsiyalarni yig‘ish va o‘zlashtirish orqali 
kechadi. Insonning bilimlilik darajasi ham ma’lum davr ichida shaxs tomonidan o‘zlashtirilgan 
informatsiyalarning ko‘p yoki ozligi bilan belgilanadi.Shuning uchun zamonaviy bilimlar 
sari keng yo‘l ochish, ta’limotni takomillashtirishda yangi axborot texnologiyalardan unumli 
foydalanishbugungi kunning talabiga aylandi. Vaholanki, ta’lim tizimida sezilarli o‘zgarishlar 
ro‘y bermoqda. Ta’lim tizimida Masofadan o‘qitish uslubi shakllari qo‘llanilmoqda. Masofadan 
o‘qitish uslubi - bu sirtqi o‘qishning yangi shaklidir. Masofadan o‘qitish bu mustaqil o‘qishdir. 
Mustaqil o‘qish insonning mustaqil fikrlash, holatni baholash, xulosa va bashorat qilish 
qobiliyatlarini rivojlantiradi. Masofadan o‘qitishning yana bir afzalligi shundaki, unda o‘quvchi 
o‘ziga qulay vaqtda va hattoki ishdan ajralmagan holda o‘qishi mumkin. Aynan shu afzalliklari 
tufayli bu uslub dunyoda hozirgi kunda keng tarqalgan. ko‘pgina yirik korxonalar mutaxassislari 
malakasini oshirish yoki o‘zgartirish uchun shu uslubdan foydalanib, yiliga millionlab dollarlarni 
tejamoqdalar. Masofadan o‘qitishning yana bir afzallik tomoni unda o‘qish muddatini o‘quvchi 
o‘zi belgilaydi, ya’ni talaba ixtiyoriy paytda o‘qishni boshlaydi, materiallarni o‘qituvchi nazoratida 
o‘zlashtiradi. O‘zlashtirish topshiriqlarni, testlarni bajarishiga qarab aniqlanadi. O‘quvchi berilgan 
programmani qanchalik tez o‘zlashtirsa, shunchalik tez o‘qishni tugatadi va guvohnoma oladi. 
dasturni o‘zlashtira olmasa, unga mustaqil ishlab, o‘qishni davom ettirishga imkoniyat beriladi.
Masofadan o‘qitishda odatda ishlayotganlar onalar, o‘qiyotganlar biror mutaxxassislikni egallash 
yoki malakasini oshirish maqsadida o‘qiydi. bu uslub nogironlar uchun juda qulaydir. Masofadan 
o‘qitishda hattoki maxbuslar ham o‘qish imkoniga ega. Masofadan o‘qitish uchun talabalar uchun 
auditoriyalar, yotoxonalar zarur emas. Masofadan o‘qitishda moliyaviy harajatlar asosan o‘quv 
uslubiy materiallar tayyorlash uchun, maxsus auditoriyalar uchun sarflanadi. bu xarajatlarning 
asosiy qismi bu jarayonni tashkil etish bosqichida sarflanadi. keyinchalik moliyaviy harajatlar 
kamayadi. Shuning uchun talabalar sonini oshishi bilan o‘qish narxi ham pasayadi. Masofadan 
o‘qitishda asosiy e’tiborni o‘quv-uslubiy materiallarni tayyorlashga qaratish darkor. chunki 
o‘quv-uslubiy materiallarning sifati masofadan o‘qitish sifatining eng asosiy omillaridan biridir. 
O‘quv-uslubiy material qanchalik tushunarli va batafsil bo‘lsa, shunchalik u o‘quvchiga foydali 
bo‘ladi. Ya’ni material uslubiy jihatdan puxta bo‘lmog‘i zarur.
Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati
1. Andreev A.A. Masofaviy ta’limga kirish. O‘quv qo‘llanma. - M .: VU, 2007 yil.
2. drozdetskaya G. V. Rus tili va nutq madaniyatini o‘qitishda masofaviy ta’lim masalalari // 
Ta’lim falsafasi. - 2011. - № 6 (39). - S. 307-315.

---

197