Pedagogikasi, innovatsiya va integratsiyasi

Mavzuni o‘zlashtirish uchun savollar: 
 
 
1. Dars ta’limida rivojlantirish texnologiyasi nimalardan iborat? 
2. O‘quvchilarning bilimini baholash texnologiyasi deganda nimani tushunasiz? 
3. O‘quv usullarini aniq klassifikatsiyalash (tasniflash)ga misollar keltiring, uning 
o‘ziga xos xususiyatlarini ayting. 
2.6. Boshlang‘ich ta’lim fanlarini o’qitishda innovatsion yondashuv 
 
Innovatika muammolariga murojaat etish va ularni muhim zamonaviy ilmiy 
fikrlash yo’nalishlariga qo’shish, jamiyatda innovatsion jarayonlar dinamikasi 
o’sib borayotganini tushunish natijasi bo’ldi. 
Bizning adabiyotlarimizda innovatsiya muammolari ko’p vaqtgacha 
iqtisodiy tadqiqotlar tizimida o’rganib kelindi. 
Ammo vaqt o’tishi bilan jamiyat hayoti faoliyatining hamma sohalarida 
innovatsion o’zgarishlar sifat harakteristikalarini baholash muammosi yuzaga 
keladi, ammo bu uzgarishlarni faqatgina iqtisodiy nazariyalar bilan aniqlab 
bulmaydi. 

---

85 
Innovatsion jarayonlarni o’rganish uchun boshqa yo’llar zarur, unda 
innovatsion tahlil faqatpgaa Fan va texnika erishgan zamonaviy yutuqlaridan 
foydalanishnigina o’z ichiga olmay, balki boshqarish, ta`lim, huquq va boshqa 
sohalarni ham qamrab oladi. 
Olimlar yangiliklar kirtishni tekshirish uch bosqichga ajratadilar.
Birinchi bosqich, yangiliklar muvaffaqiyatiga yordam beruvchi yoki 
to’sqinlik qiluvchi omillarni o’rganish va turli xil yangiliklar ko’pgina empirik 
ma`lumotlarni analiz qilish bilan bog’liq.
Ikkinchi bosqich, yangilik kiritish jarayonining o’zini, ularni bir soha 
muhitida ikkinchi sohaga olib o’tish mexanizmini hisobga olish bilan birgalikda 
o’rganish deb qaraydilar. 
Uchinchi bosqichda, tadqiqotchi diqqati turli xil innovatsion vaziyatlarni 
analiz qilish, tavakkalchilikni baholash metodlarini ishlab chiqish, yangiliklarni 
kiritish sohasida tavsiyanomalar yuzaga keltirishga qaratiladi. Bu bosqichda 
innovatsion siyosat davlat faoliyati bo’lib qoladi. 
Pedagogik innovatsion jarayonlarni G’arbda 50 yillar oxirlaridan boshlab 
bizning mamlakatimizda keyingi 10 yillikdan boshlab olimlar maxsus o’rgana 
boshladilar. 
Jahon pedagogik jamoatchiligining qiziqishi maxsus innovatsion xizmat, 
nashriyot, jurnallar nnnovatsion maqolalar ko’rinishida bo’lyapti. Xususan 
YUNESKO qoshida ta`limni rivojlantirish Osiyo pedagogik innovatsiyalar 
markazi mavjud bo’lib, dunyodagi turli mamlakatlardagi pedagogik yangiliklarni 
umumlashtirib, ta`lim masalalari bo’yicha xalqaro byuro bilan birgalikda 
pedagogik jamoatchilikka maxsus nashrlarda ular haqida ma`lumotlar tarqatadi. 
Bizning mamlakatimizda pedagogik innovatsiyaning rivojlanishi keng 
jamoatchi-pedagoglar harakati maktabning tez rivojlanishiga bo’lgan talab va uni 
pedagoglar amalga oshira bilmasliklari o’rtasidagi yuzaga kelgan qarama-
qarshiliklar bilan bog’liq. Yangiliklarni qo’llash umumiyligi kengaydi. Shu 
sababli yangi bilimlarga bo’lgan talab, yangi “yangilik”, “yangi innovatsiya”, 
“innovatsion jarayon” tushunchalarini anglash talabi keskinlashdi. 

---

86 
Innovatsion jarayonning mikrostrukturasini 
o’rganib olishlar yangilik kiritishning “hayotiy 
tsikli, (davri)” kontseptsiyasini alohida
ko’rsatdilar, u yangilik kiritish vaqt davomida 
o’tab boradigan jarayon degan fikrdan kelib
chiqadi. Bu jarayonda yangilikni yaratilishi va 
ijro etilishini ta`minlovchi faoliyatlarni turlarga ajratuvchi bosqichlarga 
bo’linadi. Shu davrga kelib ilmiy adabiyotlarda quyidagi innovatsion jarayonni 
bosqichlarga ajratish sxemasi mavjud: 
1.Yangi g’oya paydo bo’lishi yoki yangilik kontseptsiyasn yuzaga kelish 
bosqichi; uni shartli ravishda fundamental va amaliy ilmiy tekshirishlar (yoki 
birdan paydo bo’ladigan) natijalaridan kelib chiqadigan yangilik bosqichi deb 
ataydilar. 
2.Kashf etish vaqti, ya`ni amalga oshgan ob`ekt, moddiy yokya ma`naviy 
mahsulot namuna ko’rinishidagi yangilik yaratish. 
3- bosqichda yaratilgan yangilikka amaliy ko’payish topilib uni qo’shimcha 
ishlab mukammallashtirish amalga oshiriladi; bu bosqich yangilik kiritishdan 
mustahkam samaradorlikka erishish bilan yakunlanadi. Shundan so’ng 
yangilikning mustaqil mavjudligi boshlanib, yangilik kiritish jarayoni keyingi 
bosqichga o’tadi, bu bosqich faqatgina yangilikni qabul qilish shartidagina 
amalga oshadi. Yangilikdan foydalanish davrida keyingi bosqichlar ko’rinadi. 
4- bosqichda yangilikning tarqalishi uning yangi sohalarga diffuziyalanib 
(qo’shilib) keng tatbiq etilishidan iborat. 
5- bosqich yangilikning biror sohada hukmron bo’lishi, bunda xususan 
yangilik o’z yangiligini yo’qotib, yangilik sifatida mavjud bo’lmay qoladi. 
Bu bosqich yangi samarali yangilik paydo bo’lishi yoki uning yanada samarasi 
bilan almashishi bilan yakunlanadi. 
6- bosqich yangilik qo’llanilishi doirasi qisqarib uning yangi mahsuldori bilan 
almashadi.