Xulq-atvor shaxsning atrof-muhit bilan o‘zaro muloqotga kirishish shakllaridan iborat bo‘lib, ular bir qator omillarga bog‘liq bo‘ladi. Shaxsni va uning xulq-atvorini tavsiflab beradigan asosiy omillarga quyidagilar kiradi:
shaxsning tabiiy xususiyatlari, uning o‘ziga xos psixologik xususiyatlari;
ehtiyojlari, sabablari, qiziqishlar tizimi;
shaxsni boshqarish tizimi, uning «men-obrazi». XX asr 20-yillarining boshlarida shveysariyalik psixiatr K.G.Yung shaxsning psixologik xususiyatlarini «ekstraversiya» va
«introversiya» tushunchalari orqali ta’riflab berishni taklif etdi.
Ekstraversiya (yextga — tashqari) shaxsning shunday psixologik xususiyatlarini ko‘rsatib beradiki, bunda shaxs o‘z qiziqishlarini tashqi omilga, tashqi obyektlarga qaratadi, ba’zan buni o‘z qiziqishlari hisobiga, ya’ni shaxs ahamiyatini pasaytirish hisobiga amalga oshiradi.
Ekstravertlarga xulq-atvorining ta’sirchanligi, imo- ishoralardagi faollik, samimiylik, tashabbus ko‘rsatish (ba’zan ortiq darajada), ijtimoiy ko‘nikuvchanlik, ichki olamning ochiqligi xos bo‘ladi.
Introversiya (intgo — ichki) shaxsning o‘z shaxsiy manfaatlariga, ichki olamiga diqqat-e’tiborining qayd qilinishi bilan ajralib turadi.
Introvertlar o‘zlarining manfaatlarini eng muhim deb hisoblab, uni yuqori darajada qadrlaydilar. Ular uchun odamovilik, biqiqlik, ijtimoiy passivlik, mustaqil tahlil qilishga moyillik, yetarli darajada murakkab ijtimoiy adaptatsiya (ko‘nikuvchanlik) xosdir.
Do'stlaringiz bilan baham: |