Plastmassalarni qaytaishlash texnologiyasi

41

---

davomi
1
2
3
P E -Y u Z
2 ,0 -5 ,0
qog‘oz yoki matoning ustini qoplash 
uchun
PM M A
0 ,5 -2 ,5
quvur, listlar
P P
0 ,4 -0 ,7
elektroizolatsiya uchun plyonka olish
PVX-plastikat
3 ,0 -1 5 ,0
kabellarni izolatsiya qilish uchun
6-jadval
Ekstruziyalash usuli bilan qayta ishlash 
texnologik rejimlari
Termoplast rusumi
Harorat, °C
Bosim, to ‘rgacha (to'rdan keyin)
P E - P Z
110-150
1 5 -2 5 (1 0 -1 5 )
P E -Y u Z
130-190
2 0 -3 0 (1 3 -1 8 )
PP
180-250
2 0 -3 0 (1 5 -2 0 )
6.3. Quvurlar olish texnologiyasi
H ozirgi paytda gaz, vodoprovod, kanalizatsiya tarm o q lari 
qurishda plastmassadan yasalgan quvurlar ko‘p ishlatilmoqda. Bu 
quvurlar zanglamasligi (50 yilga chidaydi), bo‘yab turishni talab 
qilmasligi, suyuqlik harakatiga to ‘sqinlik qilmasligi (ichki yuzasi silliq 
bo‘lgani tufayli) va boshqa xususiyatlari bilan p o ‘lat va cho‘yan 
quvurlardan afzaldir.
Plastmassa quvurlami joyiga yetkazish va montaj qilish ham oson 
va arzon. Plastmassa quvurlarning (PE -SP dan olingan) yana bir 
a f z a l l i k l a r i shundan iboratki, ular sovuqqa chidamli (—70°C), 
elastiklik xususiyatlari saqlanadi, egiluvchan, vazni yengil va h.k.
Plastmassa quvurlarning к a m с h i 1 i g i — ular yuqori issiqlikka 
bardosh bera olmaydi.
Quvurlar ko‘pincha polietilendan (70%) va PVX dan (30%) 
(qattiq va yumshoq) tayyorlanadi.
Quyida yuqori zichlikka ega bo'lgan polietilendan quvur olish
42

---

texnologiyasiga to'xtalib o ‘tamiz. Boshqa term oplastlardan ham shu 
usulda quvurlar olish mumkin.
Polietilen quvurlar, asosan, ekstruziyalash, ya’ni m a lu m dia- 
metrli teshikdan uzluksiz siqib chiqarish usuli bilan olinadi. U larning 
olinish texnologik jarayoni 9-rasmda keltirilgan.
granula
9-rasm. Polietilen quvurlar olish texnologik jarayoni:
7—ekstruder; 2— shakl beravchi kallak; 3— kalibrlovchi kallak; 4, 5, 10—
sovitish zonalari; 6— quvur; 7—oichov asbobi; 8— tortish moslamasi;
9— qirquvchi moslma; 10— qabul qilish stoli.
R asm dan ko‘rinib turibdiki, quvur olish texnologiyasi quyidagi 
bosqichlardan iborat: granula holidagi polim er ekstruder silindrida 
yum sh o q holga keltiriladi, m assa h alq asim o n te sh ik d an siqib 
chiqariladi; kalibrlanadi; sovitiladi; m a ’lum uzunlikdagi bo‘laklarga 
kesiladi yoki g‘altaksimon barabanlarga o'raladi.
Ekstruderdan suyuqlangan polietilen siqib chiqariladigan hal­
q asim o n tirq ishn in g k o ‘n d alang kesim i quvurning k o ‘n d alan g
kesim idan ozgina ortiq b o ‘lishi kerak. C hunki kalibrlash vaqtida 
quvur zagotovkasi uchlik ichida qisman ch o ‘ziladi. Ekstruderning 
bosh qism idan siqib chiqarilayotgan polietilen massasi silindr shak- 
liga kirib, u to ‘g‘ridan to ‘g ‘ri kalibrlash uchligiga o ‘tadi. Bu yerda 
quvur birm uncha soviydi, qotadi va kalibrlanib, muayyan tashqi 
diametrga ega bo‘lgan holda chiqa boshlaydi.
O d a td a q u v u r ta sh q i d ia m e tri b o ‘y ic h a k a lib rla n a d i va 
q u vurlar k o ‘ndalang y o ‘n alishda ikki xil usulda: vakuum hosil
4 3

---

qilish yoki quvur ich id an siqilgan havo yuborish usuli b ilan
c h o ‘ziladi.
K alibrlash uchligidan chiqayotgan quvur hali issiq b o ‘lgani 
uchun, u egiluvchan va oson deformatsiyaga uchraydigan b o ‘ladi. 
Shu sababli u uchlikdan chiqishi bilanoq sovitish vannalarida yoki 
ustidan suv quyish usuli bilan sovitiladi. Sovigan quvurlar qattiq va 
deformatsiyaga uchramaydigan boMadi.