Proffessor Hamidov Hojiakbar Hamidovich Ernazarov Shermuxammat Eshbekovich Raxmonov Bahodir Mirzaevich

 
 
 

---

158 
2-§. Ashtarxoniylar davrida Buxoro xonligi. 
Siyosiy tarqoqlik 
Buxoroda 
hokimiyat 
ashtarxoniylarga 
o`tishi. 
Shayboniylarga 
amakivachcha Ashtarxoniylar Jo`jixon naslidan bo`lib, XIV asr 80-yillaridan 
Ashtarxon xonligida (Hoji Tarxon, Astraxan) hukmronlik qilgan. Ruslar bu 
xonlikni Astraxan deb atagan.
Rossiya 1556 yil Astraxanni bosib olgach, Ashtarxon hukmdori 
Yormuhammadxon oilasi bilan Buxoroga keladi. Ularni Buxoro xoni Iskandarxon 
(Abdullaxon II ning otasi) hurmat bilan kutib oladi. Iskandarxon qizi 
Zuhrobegimni Yormuhammadxonning o`g’li Jonibek Sultonga beradi. Jonibek 
Sulton Zuhrobegimdan 3 ta o`g’il (Din Muhammad, Boqi Muhammad, Vali 
Muhammad) ko`radi. Jonibek sulton va uning o`g’illari Buxoro xonligi 
viloyatlariga hokim vazifasida faoliyat yuritadilar. 
Shayboniylar sulolasidan munosib voris qolmagach, Jonibek Sulton munosib 
nomzod bo`lib qoldi va nufuzli kishilar unga taxtni egallashni taklif qilgan. U 
o`g’li Din Muhammad foydasiga taxtdan voz kechadi, bu orada Din Muhammad 
vafot etadi. Natijada 1601 yil Jonibek Sultonning ikkinchi o`g’li, Samarqand 
hokimi Boqi Muhammad (1601-1605) Buxoro taxtiga o`tqazildi va Buxoro xonligi 
tarixida yangi sulola - ashtarxoniylar sulolasi hukmronligi boshlandi. 
Ashtarxoniylar sulolasi Buxoro xonligini 1,5 asrcha boshqardi.
Markaziy hokimiyatni mustahkamlash uchun kurash. Boqi Muhammad 
mamlakat sarhadlari jipsligini mustahkamlash, boshqaruv tizimini izga solish 
uchun ko`p urindi. Eron safaviylariga 1602 yil zarba berib, Balxni kuch bilan 
bo`ysundirdi va ukasi Vali Muhammadni hokim etib tayinladi. 1603 yil Balxga 
hujum qilgan Eron safaviylari qo`shinini mag’lubiyatga uchratdi. Boqi Muhammad 
Toshkent uchun qozoq sultonlariga qarshi kurashdi. Qozoq xoni Kelimuhammad 
qo`shinini mamlakatdan haydab chiqarib, qator hududlarni Buxoro xonligiga 
bo`ysundirdi.

---

159 
Boqi Muhammad 1605 yil vafot etgach, ukasi Vali Muhammad (1605-1611) 
taxtga o`tqazildi. Ichki kurash yanada avj oldi, qabila beklari xon hokimiyatiga 
bo`ysunmay muxolifatchilikni kuchaytirdi. Buxorolik amirlar xonga qarshi isyon 
uyushtirayotganidan xabar topgan Vali Muhammad Eronga qochadi. Amirlar 
taxtga Boqi Muhammadning o`g’li Imomqulixonni (1611-1642) o`tqazdilar. U Vali 
Muhammad boshlab kelgan Eron qo`shinini tor–mor keltirib, mamlakat 
mustaqilligini saqlab qoldi va Vali Muhammad qatl etildi.
Imomqulixon Toshkent va xonlikning shimoliy-sharqiy chegaralari uchun 
qozoqlar, jung’or (oyrot)lar, qalmoqlarga qarshi muvaffaqiyatli kurash olib bordi. 
1613 yil Toshkentni egallagan qozoqlarga hujum qilib Toshkentni o`z tasarrufiga 
kiritdi. 
Imomqulixon 
davrida 
markaziy 
davlat 
hokimiyati 
nisbatan 
mustahkamlandi.