Mustaqillik uchun kurash. Xorazmni 1017 yil Mahmud G’aznaviy zabt
etgach, Xorazm o`z mustaqilligidan mahrum bo`lgan. Xorazm 1040 yil Saljuqiylar
davlatiga qaram bo`lib qoladi. Saljuqiylar hukmdori Malikshoh o`z ma’murlaridan
Anushteginni (1076-1097) Xorazmga noib qilib tayinlaydi. Anushtegin vafotidan
so`ng, uning vorisi Qutbiddin Muhammad (1097-1127) Xorazmda noiblik qiladi,
u garchi «Xorazmshoh» unvonini tiklasada, biroq saljuqiylarga tobe edi.
Xorazmning mustaqilligi Qutbiddin Muhammadning o`g’li Otsiz (1127-
1156) nomi bilan bog’liq. U dastlab turkman va qipchoqlarni bo`ysundiradi.
Xorazm bilan iqtisodiy jihatdan bog’liq bo`lgan Sirdaryo etaklari va Mang’ishloq
yarim orolini egalladi. Otsiz Kaspiy dengizidan to Sirdaryoning o`rta oqimiga
qadar bo`lgan erlarda Xorazmshohlar davlatining poydevorini barpo etadi.
Xorazmshoh Anushteginlar davlati. Otsizning siyosatini unin vorislari
Elarslon (1156-1172), Sultonshoh Mahmud (1172) va Takash (1172-1200)
davom ettirdi. XII asrning ikkinchi yarmida Movarounnahr va Xurosonda siyosiy
vaziyat yanada keskinlashadi. Saljuqiy Sulton Sanjarga qarshi ko`chmanchi
o`g’uzlar 1153 yil isyon ko`targach, Saljuqiylar davlati zaiflashdi. Saljuqiylardan
dastlab Kichik Osiyo va Kerman ajralib ketadi, so`ngra Fors, Ozarboyjon, Xuroson
viloyatlari mustaqil bo`ladi. Xorazm davlati ayniqsa Otsizning nabirasi Takash
davrida juda kengayib, u 1187-1193 yy. Nishopur, Ray va Marv shaharlarini bosib
oladi. U 1194 yil saljuqiy To`g’rulga zarba berib Eronni bosib oldi.
Xorazmni kengaytirish siyosatini Takashdan so`ng uning o`g’li Alovuddin
Muhammad (1200-1220) ham davom ettiradi. U 1206 yildan boshlab
Movarounnahrni qoraxitoylarning qaramligidan ozod etishga kirishadi. 1210 yil
Talos vodiysida qorxitoylar mag’lubiyatga uchradi va Ettisuvga qadarli erlar
Xorazm tasarrufiga olindi. XIII asr boshida Xorazmning shimoli g’arbiy va g’arbiy
chegaralari Orol va Kaspiy dengiz sohillaridan janubiy-g’arbda Iroqqa qadar
bo`lgan. Janubi-sharqiy hududlari G’azna viloyatidan, shimoli-sharqiy chegarasi
Ettisuv va Dashti Qipchoqdan o`tar edi. Xorazm davlatining poytaxti Urganch
shahri edi. Muhammad Xorazmshoh «Iskandari soniy» deb ulug’langan, uning
saroyida 27 hukmdor va ularning vakillari itoatda bo`lgan.
89
Do'stlaringiz bilan baham: |
