Q. D. Davranov, B. S. Aliqulov nanobiotexnologiya

Bioyoqilg‘i 
ishlab 
chiqarishda 
anaerob 
bakteriyalardan 
foydalansa boMadimi? Kislorodsiz sharoitda yashaydigan bakteriyalar 
o ‘zlaridan vodorod chiqarish xususiyatiga ega bo‘lgani uchun, bu savol 
ko'plab olimlami diqqat-e’tiborini o‘ziga tortdi. Anaerob-bakteriyalarga 
ichak tayoqchasi, enterobakter va boshqalar kiradi (100-rasm).
100-rasm. Substratni bakteriya fermentlari bilan parchalanish va vodorod 
ajralish jarayoni. Ichak tayoqchasi bakteriyasi (chapda) va enterobakter 
(o ‘ngda) Petri likopchasida, oxuqa muhitida о ‘stirilgan.
Bakteriya glukozani parchalaganida vodorod ko‘proq (kuchliroq) 
ajraladi. Boshqacha aytganda, mikrob fermentlari uchun substrat rolida 
glukoza bo‘lganida, ichak tayoqchasi va enterobakter issiqlik elementlari
184

---

uchun vodorod chiqarishi mumkin b o ig an istiqboldagi tabiiy 
bioreaktorlar sifatida qaralmoqda. Eng qizig‘i shuki, bu bakteriyalar 
serovodorod ajratmaydi. Demak, ular m a’lum darajada issiqlik ishlab 
chiqarishni 
ekologik toza sharoitda olib boruvchilari 
sifatida 
qaralishlariga imkon bor.
Anaerob sharoitda yashovchi boshqa bakteriyalar ham (masalan, 
klostridiumlar) vodorod chiqarish xususiyatiga ega. Ichak tayoqchasi va 
enterobakteriyalardan farqli oMaroq, klostridiumlar muhitga kuchli ta’sir 
etuvchi zaharli moddalar ham ajratadi. Ular (zaharlar) botulizm va gazli 
gangrena kabi o‘ta xavfli kasalliklarni kelib chiqishiga sababchi bo‘ladi. 
Shuning uchun ham klostridium, vodorodli suyuqlikni istiqboldagi 
manbayi sifatida qaralmaydi.
5. Tabiiy bioreaktorlarda nanobo‘lakchalar olish
Biotexnologiya yordamida fermentlar qatori aminokislotalar, 
vitaminlar, organik kislotalar, antibiotiklar, vaksinalar, zardoblar olinadi.