Q. N. Kayumov
-MAVZU. KEKSALARGA IJTIMOIY XIZMAT KO‘RSATISH
Download 1.27 Mb. Pdf ko'rish
|
IJTIMOIY ISHGA KIRISH
- Bu sahifa navigatsiya:
- Kalit so‘zlar
|
9-MAVZU. KEKSALARGA IJTIMOIY XIZMAT KO‘RSATISH
1. Aholining keksayish muammosi 2. Birlashgan Millatlar Tashkilotining keksalarga oid prinsiplari 3. Keksalarga oid ijtimoiy himoya siyosatini shakllantirish 4. Keksalar bilan ijtimoiy ish olib borish mohiyati Kalit so‘zlar:keksayish, keksalar, keksalar, kasalliklar, keksalar va keksalar uchun mo‘ljallangan institutsional muassasalar, keksalar uyi, stereotiplar, eydjizm. 1.Aholining keksayish muammosi (population ageing) yangi ijtimoiy fenomenlarni aks ettiradi. Tibbiy bilimlar, kasalliklarni davolash va ularning oldini olish usullarining takomillashib borishi, o‘lim darajasining pasayib borishi, hayot sifatining ortishi va ko‘plab boshqa omillar bilan hayotning o‘rtacha davomiyligi sekin-astalik ortib bormoqda. Bu esa o‘z navbatida ko‘plab mamlakatlar aholisi o‘rtasida keksa yoshdagi kishilarning ulushi ortib borayotganligini anglatadi. Shu munosabat bilan, katta yoshdagi kishilar jahon tajribasidagi ijtimoiy yordam olish va ijtimoiy ishni amalga oshirishning asosiy iste’molchilaridan biri hisoblanadi. Shunday qilib, O‘zbekistonda 2015 yilda keksa yoshdagi odamlarni parvarish qilish va ularga e’tibor qaratish, ijtimoiy himoya qilish tizimini takomillashtirish, davlat va jamiyat tomonidan moddiy va ma’naviy yordam ko‘rsatish maqsadida 161 O‘zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidentining “Keksalarni e’zozlash yili” Davlat dasturi to‘g‘risida”gi Qarori qabul qilindi. Odamlarning yoshini ularning biologik va ijtimoiy o‘ziga xos xususiyatlari jihatidan baholashning ko‘plab kvalifikatsiyalovchi sxemalari mavjud. Butunjahon Sog‘liqni Saqlash (BSST) tashkiloti klassifikatsiyasiga ko‘ra, yoshi 60 dan 74 gacha bo‘lgan aholi keksalar hisoblanadi, yoshi 75 dan 89 gacha bo‘lgan aholi keksalar hisoblanadi, uzoq umr ko‘ruvchilar sirasiga esa 90 yosh va undan kattalar kiradi. Fanda keksa yoshdagilarning butun dunyoda qabul qilingan ta’rifi mavjud bo‘lmaganligi sababli, 60 yosh va undan kattalardan iborat guruhni belgilash uchun “keksalar” atamasini qo‘llaymiz. JSSTning ma’lumotlariga ko‘ra, 1980 yildan boshlab 60 yosh va undan kattalarning soni dunyo bo‘ylab ikki barobarga oshdi va 2050 yilga kelib bu miqdor 2 milliard kishini tashkil etadi. Shu bilan birga, bu yillarga kelib 80 yosh va undan kattalarning soni 400 millionni tashkil etadi 1 . Shuningdek, O‘zbekistonda keksalar soni va aholi hayot davomiyligining ortib borishi kuzatilmoqda. Shunday qilib, fuqarolar hayotining o‘rtacha davomiyligi 67 yoshdan 73,5 yoshgacha, erkaklarning hayot davomiyligi – 66 yoshdan 71 yoshgacha, ayollarning hayot davomiyligi – 70 yoshdan 75,8 yoshgacha ortdi. Bugungi kunda O‘zbekistonda keksalarning hayot davomiyligini oshirishga yo‘naltirilgan sog‘lom va muvaffaqiyatli keksayish konsepsiyasi ishlab chiqilmoqda. Respublika Markaziy Osiyoda aholining hayot davomiyligi darajasiga ko‘ra birinchi o‘rinni egallab turibdi. Rossiya gerontologik ilmiy-klinik markazi direktori Olga Tkacheva bu kabi ijobiy statistikaning bir nechta sabablari mavjud, deb hisoblaydi. Jumladan, ratsionda o‘simlikdan kelib chiqqan mahsulotlarning ko‘pligi va alkogol va tamaki iste’mol qilishning nisbatan past darajasi bunga sabab bo‘lishi mumkin 2 . Keksayish– biologik, psixologik va ijtimoiy darajalardagi qonuniy yoshga oid o‘zgarishlar jarayonidir. Bir tomondan, qarish muammosi – bu biologik tizimning harakatlanishi, genetik dasturni amalga oshirish muammosi. Boshqa tomondan esa, qarish muammosi insonning hayotdagi o‘zgarib borayotgan biologik, psixologik va 162 ijtimoiy sharoitlariga moslashish sifatida namoyon bo‘ladi. Shunday qilib, keksa yoshdagi kishilarda tibbiy, psixologik va ijtimoiy tartibdagi ko‘plab muammolar vujudga keladi, ular bilan esa o‘z navbatida fundamental va ijtimoiy gerontologiya, keksayishning ijtimoiy psixologiyasi, Shuningdek, maqsadi keksa yoshdagi kishilar hayoti sifatini yaxshilash, ularning hayot faoliyatini maqbullashtirish uchun kerakli atrof-muhitni yaratishdan iborat bo‘lgan ijtimoiy ish Shug‘ullanadi. Download 1.27 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|