Q. X. Mah kamov, M. Abduvohidov tribotexnikadan amaliy mashgulotlar

16 , 
6^:22
12^30 
18; 40
0,6; 2,0; 16
l , V l , 9 0 ; 9 , 6 ?  
2,0; 1,50; 2,8
NAMA.43AN UAV
Ж
UNiVERSiTET
A h b o ro t-resu r s mar Kazl

---

jadvalning davomi
1
2
3
4
5
4
Yassi jilvirlash
Rz=8; 35 
1,8; 100 
0,9; 180 
0,45; 370 
0,22; 550
5; 250 
7; 1300 
10; 3200 
17; 8000 
20; 15000
0,6; 2,2; 124 
0,9; 1,95; 20 
1,0; 1,85; 6,0 
1,6; 1,80; 1,3 
2,3; 1,60; 0,264
5
Sidirish
0 ,8 - 1 , 0 
0 ,4 -0 ,5  
0 ,2 -0 ,2
12; 9000 
25; 12000 
70; 15000
6
Sayqallash
0,45; 230 
0,22; 450 
0,11; 670
350; 150 
700; 300 
1000; 450
2.0; 1,7; 1,4 
2,5; 1,6; 0,3 
3,5; 1,5; 0,08
7
Silindrik 
yuzaga 
so‘ngi ishlov be- 
rish (yetkazish)
0,11; 30 
0,04; 40 
0,023; 55
25; 35 
40; 40 
70; 43
2,5; 1,5; 2,2 
2,6; 1,4; 0,77 
2,6; 1,3; 0,26
8
Yassi 
yuzalami 
silindrik 
frezada 
frezalash
Rz=30 
Rz=15 
1 ,6 -2 ,0  
0 ,8 -1 ,0
10; 45 
15; 60 
25; 90 
50; 120
9
Silindrik yuzalami 
yo‘nish 
(tokarlik 
dastgohida)
Rz=15; 15 
1,8; 20 
0,9; 35 
0,45; 55
20; 10 
30; 13 
60; 20 
120; 25
1,0; 2,1; 250 
1,4; 1,9; 79 
1,8; 1,8; 19 
2,0; 1,6; 6,3
10
Teshiklarni
razvertkalash
1 ,6 -2 ,0  
0 ,8 -1 ,0  
0 ,4 -0 ,5  
0 ,2 0 -0 ,2 5
10, 20 
30; 50 
250; 350 
500; 500
11
Xoninchalash
0,45; 15 
0,22; 20 
0,11; 35 
0,04; 70
4; 60 
5,5; 70 
14; 90 
20; 160
0,7; 1,8; 0,37 
1,0; 1,7; 12 
1,9; 1,16; 2,26 
2,5; 1,6; 0,46
12
Randalash
R z -3 0  
R zq -15  
1 ,6 -2 ,0  
0 ,8 -1 ,0
17; 150 
30; 250 
90; 600 
160; 950
13
Teshikni
kengaytirish
Rz=15 
1 ,6 -2 ,0  
0 ,8 -1 ,0  
0 ,4 -0 ,5
20; 10 
35; 15 
60; 25 
110; 35
14
Yassi 
yuzalarga 
yakuniy 
ishlov 
berish
0,11; 300 
0,04; 500 
0,023; 1000
15; 7000 
25; 10000 
0,023; 1000
2,4; 1,6; 0,23 
3,0; 1,4; 0,03 
3,3; 1,2; 0,01

---

Ellipsoid shakldagi chiqiqlar c h o ‘qqilarining egrilik radiuslari:
bu yerda, a, v, s — ellipsoid yarim o'qlarining o'lcham lari.
A m m o ellipsoid yarim o'qlarining o'lcham larini aniqlash qiyin 
bo‘lganligi uchun (1.10) form uladan foydalanish noqulay. Shuning 
uchun mikronotekislik cho'qqilarini o 'rtach a egrilik radiuslarini 
g‘adir-budirlik profilogrammasi asosida aniqlangani qulay:
bu yerda, db dK - b o ‘ylama va ko'ndalang profilogram m adagi 5 ta 
eng baland m ikrochiqiqlarning c h o ‘qqi tepasidan m os tarzda hb =
0,06 
Rmaxb h « = 0,06 Rmax. к m asofada asosiga parallel qilib 
o'tkazilgan kesimlari eni kvadratlari yig‘indisining o ‘rtacha qiymati; 
Kvk, Kgk - ko‘ndalang profilogram m aning vertikal va gorizontal 
yo‘nalishlardagi masshtabi; Kvb, Kgb - b o ‘ylam a profilogram m aning 
vertikal va gorizontal yo‘nalishlardagi masshtabi:
C hiqiqlar ch o ‘qqjsining keltirilgan egriligining o ‘rtacha radiusi:
bu yerda, гк - ko‘ndalang, гв - b o ‘ylama 
profilogram m alardagi 
chiqiqlar c h o ‘qqilarining o ‘rtcha radiuslari:
Profilning tayanch uzunligi balandlik chizig‘idan R masofada 
ekvidistant chiziq profildan kesib o ‘tgan kesm alarning uzunliklari 
yig‘indisidir:
Profilning nisbiy tayanch uzunligi esa tayanch uzunligining bazo­
viy uzunlikka nisbatiga teng:
rg =
Ic; rK =  
/ с
(
1
.
10
)
(1.11)
r = rk - r 6 K r k + r 6 )
(
1
.
12
)
n
(1.13)
(1.14)

---

Profll nisbiy tayanch uzunligining qiymati foizlarda hisoblansa 
10, 20, 25, 30, 40, 50, 60, 70, 80, 90 %ga teng b o ‘lishi m um kin. 
Profil kesimi sathi R balandlik chizig‘idan hisoblanadi (oMchanadi) 
va Rmax ёа nisbatan foizda ifodalanadi.
U ning tavsiya qilingan kattaliklari quyidagilardir: 5, 10, 20, 25, 
30, 40, 50, 60, 70, 80, 90 %. G 'adir-budirlikning kattaligi, Y yuzaning 
o ‘z funksional vazifalarini bajarishiga ta ’sir ko ‘rsatadigan hollarda 
nazorat qilinadi. M a’suliyatli detallarning ishqalanadigan yuzalari 
uchun Ra yoki Rz lam ing yo‘l q o ‘yilgan kattaliklari ham da notekis- 
liklarining yo‘nalishi belgilanadi va nazorat qilinadi. U m um iy holda 
Ra, Rz Rmax 1.2-jadvalda keltirilgan mos bazoviy uzunliklar uchun 
belgilanadi.
Ra, Rz, Rmax param etrlari va bazis uzunlik ln in g o ‘zaro nis- 
batlari.
1.2-jadval
Ra, mkm
Rmax> m km
1, mm
0,025 gacha
0,1 gacha
0,08
[0 ,0 2 5 -0 ,4 ]
[0,1-1,61
0,25
10,4-3,2]
|1 ,6 - 1 2 ,5 |
0,8
f3 ,2 -1 2 ,5 |
112,5-501
2,5
112,5-100]
150-400]
8
Agar Ra, Rz, R max param etrlar jadvalda keltirilgan bazoviy uzun- 
likda aniqlangan b o ‘lsa, g‘adir-budirlikka talablarda k o ‘rsatilm aydi' 
aks holda u ko‘rsatilishi shart.
Sirt notekisligi profilogram m asidan foydalanib detal m aterialining 
g‘adir-budir qatlam da taqsim lanishini ifodalovchi tayanch egri chiziq 
grafigini qurish m um kin (1.3-rasm ) Buning uchun profilogram m ani 
o ‘rta chiziqqa parallel bir nechta gorizontal chiziqlar o ‘tkazilib 
darajalarga bo ‘linadi, so‘ngra tegishli daraja R da c h o ‘qqilar eni 
ni 
chegaralovchi uchastkalar yig‘indisi aniqlanadi.
Tayanch egri chiziqni boshlang‘ich (eng baland c h o ‘qqidan o ‘rta 
chiziqqacha b o ‘lgan) qism ini nisbiy m iqdorlarda quyidagicha funksiya 
k o ‘rinishida approksimatsiyalash m umkin.
/ = b ( - ^ - ) V 
(1.15)
P 
R 
r  
max

---

bu yerda, //, - profilning nisbiy tayanch uzunligi; a — yaqinlashish; 
Rmax - profil kattaligining maksimal balandligi; b va V — tayanch egri 
chiziq param etrlari:
R
b = t j p s s . L ) v 
v  = I t
m ' 
' 7 
n
iv n
R,
R - 1
(1.16)
bu yerda, tm — profilning o 'rta chiziq bo'yicha nisbiy tayanch 
uzunligi; Rp -  o 'rta chiziqdan eng baland chiziq 
cho'qqisigacha 
bo'lgan masofa taxm iniy hisoblarda 
Rp~ R max/2 olish m umkin.