Qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti neft va gaz fakulteti «neft va gaz quduqlarini sinash»

 
12.4.Kompressor usulida quduqlarni o‘zlashtirish jarayonining hisobi 
NKQ-ning boshmog‘ini ruxsat etilgan tushirish chuqurligini (yoki ishga 
qo‘shish muftasini chuqurligini o‘rnatish) aniqlaymiz. Gazni quduqni halqa oralig‘iga 
haydashda kompressordan foydalanish imkoniyati belgilanadi.

---

148 
Kompressordagi eng katta bosim suyuqlik NKQ-ning boshmog‘ini sathiga 
etganida paydo bo‘ladi. 
Gazning bosimi P
g
, suyuqlikni sathi NKQ-ning boshmog‘ida joylashgandagi 
qiymati P
t
ga ya’ni, NKQ tomonidan ta’sir qiluvchi suyuqlik ustunining bosimiga 
teng bo‘ladi.
P
g
ni kattaligi kompressor bosimi P
n
, gaz ustunining bosimini ΔP
L
va halqa 
oralig‘i orqali gazni harakatlanishida ishqalanishga yo‘qotiladigan bosimning P
ishq.1
manfiy ishoradagi qiymatiga teng bo‘ladi. 
1
.
ишк
L
к
Г
P
P
P
Р




(12.3)
boshqa tomondan
2
.
èøê
c
y
T
P
P
P
Ð




(12.4)
bu yerda: P
u
– yig‘ish tizimidagi quvurni otmasidagi qarshi bosim; ΔP
s 
– NKQ-da 
gazlangan suyuqlik ustunini gidrostatik bosimi. Bunda quduqning egriligi hisoga 
olingan.


cos





L
g
P
с
c
(12.5)
bu yerda: ρ
s
– quduqdagi suyuqlikning zichligi; L – suyuqlik sathini gaz bilan 
siqishdagi chegaraviy chuqurlik (NKQ-ning boshmog‘ini tushirish chuqurligi); β – 
quduqning egrilanishini o‘rtacha burchagi; P
ishq.2
– NKQ-da suyuqlikni ishqalanish 
hisobiga bosimni yo‘qotilishi bo‘lib, unga boshmoqdagi bosim ham qo‘shiladi.
Ishqalanishda yo‘qotiladigan (P
ishq.1
va P
ishq.2
) bosim quvurning birlik 
uzunligidagi bosimni yo‘qotilish hosilasi bo‘lib, umumiy uzunlikda quyidagiga teng.
L
а
P
к
ишк

1
.
(12.6)
L
а
P
ишк
т
2
.

(12.7)
Quvurlarni gidravlik hisobi bo‘yicha a
k
va a
t
koeffitsientlar quyidagi formula 
yordamida aniqlanadi.
g
g
d
D
а
г
к
н
в
о
х
к








2
1
2
.
(12.8)
g
g
d
а
с
о
х
в
к







2
1
.
т
(12.9)

---

149 
bu yerda: D
v
– mustahkamlash quvurlar birikmasini ichki diametri;
d
n
, d
v
– NKQ-ni tashqi va ichki diametri;
о
х.

, 
т

- gazni halqa oralig‘ini fazosida va suyuqlikni NKQ-dagi tezligi;
ρ
g
, ρ
s
– gazning halqa oralig‘idagi va suyuqlikni NKQ-dagi o‘rtacha zichligi;
λ
x.o
, λ
q
– gazni quvur halqa oralig‘idagi va suyuqlikni NKQ-dagi ishqalanish 
koeffitsienti bo‘lib, Reynolds soni orqali aniqlanadi.
Halqa oralig‘i fazosidagi suyuqlik sathini pasayishi tezligi bilan suyuqlikni 
quvurdagi harakatlanish tezligini (
к

) amaldagi bog‘liqligi quyidagi formula 
yordamida aniqlanadi.
f
F
о
х
к
.



(12.10)
bu yerda: 


2
2
4
н
в
d
D
F



- quvurlar oralig‘idagi kesim yuzasi;
2
4
в
D
f


- NKQ-ning kesim yuzasi.
Shuning uchun


2
2
2
.
в
н
в
о
х
к
d
d
D




(12.11)
Kompressorning uzatish sarfi q
o
va tezliklar oralig‘idagi bog‘lanishni 
aniqlaymiz. Amalda gazning o‘lchov birligi q
o
m
3
/daq. beriladi, R
o
va T
o
standart 
holatiga keltirilgan.
NKQ-ning boshmoqini quduqning tubigacha tushirish (yuvishda, uchirishda, 
qatlam energiyasidan samarali foydalanishda va x.k.) belgilangan L chuqurlikgacha 
olib boriladi. Bu shartda quduq kompressor usulida o‘zlashtirilganda, kompressordagi 
bosim quyidagi formula yordamida aniqlanadi.




к
г
c
у
к
а
а
g
P
P
L
Р
Р





т
cos

(12.12)
Gaz ustunining og‘irlik bosimi quduq ustidan berilayotgan bosim qiymatining 
har 1000 metr oralig‘ining 10-13% ga teng bo‘ladi. Hisoblardan ko‘rinadiki a
k
koeffitsient kattaligi juda kichik, shuning uchun uni hisobga olmasak ham bo‘ladi. a
t
koeffitsientning kattaligi hisobga olinganda L ning o‘zgarish kattaligi 30-60 metrga 
oshadi.

---

150