Qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti texnologik jarayonlarni avtomatlashtirish va boshqaruv

12.2 Ikki egarli rostlash organlari 
Ikki egarli rostlash organlarida korpusda ikkita egar joylashgan bo‗lib, ularni 
orasiga joylashgan zatvor ikkita kengaygan qismlardan iborat bo‗ladi va 
drossellovchi yana yopuvchi yuzalarga e bo‗ladi. Zatvorni egarga nisbatan surilishi 
oqibatida oqimni o‗tish yuzasi o‗zgaradi. Ikki egarli rostlash organlarining yaxshi 
tomoni zatvorga muhitni statik bosimi oqibatida unga bir tomonlama ta‘sir etuvchi 
kuchni yo‗qligidir. Agar zatvorda bekituvchi yuzalar bo‗lmasa, drossellovchi yuzalar 
bir xil bo‗ladi, zatvor mutloq bo‗sh holda bo‗ladi. Kupchilik hollarda ikki egarli 
rostlash organlarining zatvorlarida drossellovchi va yopuvchi yuzalari xam bo‗ladi, 
rostlash organlarining detpallarini yig‗ish va sochib yuborish masalasini yechish 
uchun tepadagi egarni diamatrini pastki egarni diametridan kattaroq qilib 
tayyorlanadi. Ushbu konstruksiyadan kelib chiqib, muhitni zatvorga bo‗lgan 
gidrostatik bosimini turlicha bo‗lishiga olib keladi, bu esa o‗z navbatida unga tasir 
etayotgan kuchlarning nomuvonvnvtltgtnt ollib keladi. Lekin bu kuchlarning farqlari 
uncha katta bo‗lmaydi. 
Muhitni katta oqimida odatdagi kofigurasiyali drossellovchi yuzalarga ta‘sir 
etadigan kuchlarni dinamik nomuvozanatligi yuzaga keladi.Dinamik nomuvozanatni 
yo‗qotish uchun ikki egarli zatvorlarni yuzalariga mazsus konfigurasiya beriladi. 
Ikki egarli rostlash organlarining yutuq tomonlarishuki drossellovchi yuzalarni 
konfigurasiyasini o‗zgartirish hisobiga kerakli konstruktiv va o‗tkazuvchanlik 
xarakteristikalarini olishga erishiladi. Gaz va parlarni rostlashda ularni tezligi katta 
bo‗lsa ikki egarli rostlash organlarini ishlash paytida tovush va tebranishlar paydo 
bo‗ladi. Ikki egarli rostlash organlarida zatvorni nogermetikligi nisbatan kattadir, 
ularni sabablari quyidagilardir: 

---

97 
- 
muhitni temperaturasi o‗zgarganda korpus va zatvorni temperaturasi 
turlicha o‗zgaradi 
- 
yuqori va pastki ishqalanuvchi yuzalarni ye mirilishi xam xar xildir, 
chunki ularga oqim turlicha ta‘sir etadi; 
- 
zatvorlarni yuzalarini bir xil silliqlashtirish qiyindir; 
Ikki egarli rostlash organlarining konstruktiv xususiyatlari bo‗yicha : 
- 
tarelkasimon; 
- 
probkasimon; 
- 
porshensimon ko‗rinishda bo‗ladilar.
12.5 – rasm. Ikki egarli rostlash organining turlari. 
Tarelkasimon zatvorlarda drossellovchm va yopuvchi yuzalariyassi yoki 
konussimon formaga ega bo‗ladi. Tarelkasimon zatvorlar asosan ikkipozisiyali 
rostlash maqsadida ishlatiladi, ularni tezkor ishlaydigan rostlash organlari deyiladi.
Probkasimon zatvorlarda drossellovchi yuzalar paraboloidga o‗xshaydi. 
Yopuvchi yuza konik kromkalardan iborat bo‗ladi. Ular ishlash sharoitlari og‗ir 
bo‗lgan hollarda qo‗llaniladi. O‗tkir burchaklarni yo‗qligi va konstruksiyadagi silliq 
o‗tishlar ularni qovushqoqligi yuqori bo‗lgan suyuqlirda xam ishlatsa bo‗lishini 
ta‘minlaydi. 
Probkasimon zatvorlar korroziyaga va erroziyaga chidamlidirlar. 
Probkali zatvorlarni drossellovchi yuzalariga kerakli konfigurasiya berish 
oqibatida un konstruktiv va shunga to‗g‗ri keladigan o‗tkazuvchanlik 
xarakteristikalarini olsa bo‗ladi
Uzluksiz rostlash uchung ishlatiladigan probka ko‗rinishidagi zatvorlar 
texnologik qulay bo‗lib, uqo‗lda bajariltshi kerak bo‗lgan texnologik operasiyalarni 
talab etmaydi, qattiq qotishmalardan qilib quyish masalasi juda qulay.