Qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti texnologik jarayonlarni avtomatlashtirish va boshqaruv

o‗zgartkichning prinsipial sxemasi. 
4.2 – rasm. Pnevmo – elektrik o‗zgartkichning 
prinsipial 
Elektr kirish signali (I = 0—5mA) elektromagnit 5 ning g‗altaklari 6 ga 
beriladi. Bunda magnit o‗tkazgichida yakor 4 ning siljishiga olib keladigan magnit 
oqimi paydo bo‗ladi. Yakordagi kuch tok miqdoriga to‗g‗ri mutanosib. Shu kuch 
ta‘sirida richag 2 ning siljishi soplo 1 aloqasida bosim o‗zgarishiga olib keladi. Bu 

---

67 
bosim pnevmatik kuchaytirgich 7 bilan kuchaytiriladi va pnevmoaloqalar bo‗ylab 
o‗zgartkich chiqishiga va teskari aloqa silfoni 3 ga beriladi. Chiqish bosimi ta‘sirida 
silfonda paydo bo‗ladigan kuch yakorda kirish signalidan hosil bo‗lgan kuch bilan 
kuch richagi orqali muvozanatlashtiriladi. Aniqlik sinfi 0,5; 1,0. 
4.2. Pnevmo-elektr o‗zgartkichlar 
Pnevmo-elektr o‗zgartkich 20—100 kPa qiymatdagi uzluksiz pnevmatik 
signalni 0—5 mA o‗zgarmas tokning bir xillashtirilgan elektr signaliga o‗zgartirish 
uchun mo‗ljallangan. 
Uzluksiz kirish va chiqish signallari uchun pnevmo-elektr o‗zgartkichlar ham 
to‗g‗ri ta‘sir etuvchi o‗zgartkich, ham qo‗shimcha energiya manbaidan 
foydalanadigan kompensatsion turdagi o‗zgartkich tarzida chiqarilishi mumkin. 
To‗g‗ri ta‘sirli pnevmo-elektr o‗zgartkich (4.2-rasm) pnevmatik kirish signalini 
qabul qiluvchi o‗lchash bloki 1 dan va differensial-transformatorda uzatuvchi 
o‗zgartkichdan tashkil topgan. Bosim ta‘sirida silfon 2 ning qo‗zg‗aluvchan tubi va u 
bilan bog‗langan, birlamchi 3 va ikkilamchi 5 chulg‗amga ega bo‗lgan o‗zak 4 
siljiydi. Aks ta‘sir etuvchi kuch prujina 6 yordamida yaratiladi. O‗zakning maksimal 
siljishi tufayli paydo bo‗ladigan asosiy xatolik ± 1 % dan oshmaydi. 
Kompensatsion pnevmo-elektr o‗zgartkichlarda kuchlarni kompensatsiyalash 
prinsipidan foydalaniladi. To‗g‗ri ta‘sirli o‗zgartkichlar kompensatsion turdagi 
o‗zgartkichlarga qaraganda kamroq aniqlikka ega. Ammo kompensatsion turdagi 
o‗zgartkichlar to‗g‗ri ta‘sirli o‗zgartkichlarga nisbatan qimmat turadi.