QàràQàlpàQ tIlI 0-klàss uShÍn SàBàqlÍq Qàràqàlpàqstàn Respublikàsı Xàlıq bilimlendiriw ministrligi tàstıyıqlàǵàn nókiS «Bilim» 2017 Qàràqàlpàq tili

78-shšnš®šw.
Kelbetlik sózlerdiń qanday stillik xızmet atqarıp turǵanlıǵın 
anıqlań. 
SULÍW
Qulpı dóngen kók penen,
Ónimge bay jer sulıw.
Ǵańqıldasqan ǵazları,
Balıǵı mol kól sulıw. 
Miynetten miywe óndirgen,
Mańlaydan aqqan ter sulıw.
Qaraq tawday kúshi bar,
Harmas-talmas er sulıw.
Ǵayratqa, kúshke jarasqan,
Tolqını tayday tuwlaǵan.

---

69
Ámiwden aqqan suw sulıw. 
Dúzilgen jańa kanaldan,
Burqırap aqqan suw sulıw. 
Qaytpaytuǵın bel sulıw. 
Azatlıq belgisi,
Baxıtlı biziń el sulıw. 
Jeńislerdiń nıshanı,
Jelbiregen tuw sulıw.
(J. Aymurzaev)
2. Respublikamızda toqımashılıq kombinatı bar. Onda gezleme-
ler islenedi. Eń úlken toqımashılıq kombinatı — Tashkentte. Kombinat 
jayı kútá sulıw. Ol úlken etip salınǵan. Cexları jaqtı. Cexları jazda 
salqın, qısta ıssı. 
Kombinatta birneshe mıń jumısshılar isleydı. Olar iske puqta 
shaqqan hayal-qızlar, kóplegen azamatlar isleydi. Kombinatqa 
paxta tazalaw zavodlarınan taza paxtalar kelip turadı. Bul paxtalar 
kombinattıń jip iyiriw bóliminde jipke aylanadı. Tayın bolǵan 
jipler toqıw bóliminde túrli reńlerge boyaladı. Onnan keyin olar 
taqlanadı. Tashkent toqımashılıq kombinatı Ózbekistan xalqın, qala 
hám awıllardaǵı miynetkeshlerdi kiyim-kenshek penen támiyinleydi.
3. Bir kishkene eldiń shayırı bolsam da, ullı islerdiń parqın bilemen. 
(I. Yusupov)
Tapsırma: 
«Erkin Respublikam» degen tema boyınsha shıǵarma jazıń. 
Onda kelbetlik sózlerdi sáykes stillik xızmette paydalanıń.
§ 20. ALMASÍQTÍ| STILLIK QOLLANÍLÍWÍ
Almasıqlar atlıq, kelbetlik, sanlıq sózlerdiń ornına almasıp 
qollanılatuǵın sózler ekenligi belgili. Olardıń túrleri de kóp, 
aytayıq, betlew, siltew, soraw, ózlik, belgilew, bolımsızlıq t.b. 
Oy-pikirdiń jaǵdayına, sóylewdiń maqseti hám mazmunına 
qaray olardıń pikir alısıw tájiriybesinde qollanılatuǵın ornı bar. 
Máselen, Asqar onınshı klasta oqıydı, Asqar mekteptegi úlgili 
oqıwshılardıń biri degen gáplerdi alıp qarayıq. Bunda bir-birine 

---

70
baylanıslı oy-pikir Asqar haqqında bolıp otır, gápler sintaksislik 
jaqtan durıs qurılǵan. Degen menen, ekewi de Asqar sóziniń 
qaytalanıwınan usı pikirdiń stillik jaqtan qolaysız ekenligin 
sezeseń. Eger Asqar sózin ekinshi gápke ol sózi menen 
almastırsaq, onda qaytalaw sezilmeydi, pikirdiń gápler arqalı 
ańlatılıwında stillik dállik payda boladı. Ádebiy tilde sóylew 
tájiriybesinen usılay qáliplesken. 
Mına qatarlarǵa názer awdarıń: 
— Anaw ne jay?
— Ol APJnıń keńsesi. 
Bunda anaw, ne, ol almasıq sózleri qollanǵan. Pikir alısıw 
dialog túrinde iske asqan, stillik jaqtan almasıqlar oy-pikirdiń 
beriliw sıpatına, jaǵdayına qaray oǵada durıs qollanılǵan.