R. X. Maksudov

1 0 .l-§ . P od sh ip n ik d u m alash elem en tla rin in g turlari va sh artli
b elgilari
Dumalash podshipniklarida dumalash elementlari (
10.2-rasm)- 
zoldirli (a), rolikli bo‘lishi mumkin. Rolikli dumalash elementlari esa
184

---

silindrsimon (b), konussimon (v), bochkasimon (g), ignasimon (d), 
maxsus o'ramli (e), roliklarga bo‘linadi.
3
$
-€
E3)~
10.2-rasm .
Dumalash elementlari bir qator, ikki qator va ko‘p qator qilib 
joylanishi mumkin. Shuningdek har xil yo'nalishda ta’sir qiladigan 
kuchlar uchun har xil podshipniklar ishlatiladi. Masalan, val o ‘qiga tik 
ta’sir etuvchi kuchlarni qabul qilish uchun radial podshipniklar, 
10.3- 
rasm;
val o ‘qiga tik ta ’sir qiluvchi kuchlar uchun tirak podshipniklar,
10.6-rasm\
val o ‘qiga tik hamda val o ‘qi bo‘ylab y o ‘nalgan kuchlarni 
qabul qilish uchun radial-tirak podshipniklar 
(10.4, 10.5-rasmlar) 
ishlatiladi.
Podshipniklarni bir-biridan ajratish uchun shartli belgilar qabul 
qilingan, bu belgilar halqalarning yon tomoniga yozilgan bo‘ladi.
Shartli belgining o'n g tomonidan ikki raqam podshipnik ichki 
diametri d ni bildiradi. Bu ichki diametrlar 3mmdan lOmmgacha 
b o ig a n d a o ‘zaro Immdan farq qiladi, 20mmgacha 2-3mmdan farq 
qiladi (10, 12, 15, 17, 20), d=20—495 mmgacha 5mmdan farq qiladi. 
Masalan, 706 podshipnik bo‘lsa, 06x5=30mmga teng bo‘ladi.
10.3-rasm. 
10.4-rasm. 
10.5-rasm.
10.6-rasm.
185

---

Shartli belgining o 'n g tomondan uchinchi raqam tashqi diametrlar 
b o ‘yicha seriyasini bildiradi, bunda juda yengi! (1), yengil (2), o ‘rta (3). 
o g'ir (4) seriyalarga bo‘linadi. Bu seriyalarini ichki diametri bir xil, 
tashqi diametrlari bir- biridan katta b o iadi.
Shartli belgining o'n g tomonidan to ‘rtinchi raqam podshipnik 
turlarini bildiradi, masalan:
0 - Bir qatorli zoldirli (0 - yozilmaydi)
1 - Ikki qatorli zoldirli sferik podshipniklar
2 - Kalta silindrik rolikii radial podshipniklar
3 - Ikki qatorli rolikii sferik podshipniklar
4 - Bir qatorli ignasimon rolikii podshipniklar
5 - Bir qatorli maxsus o ‘ramii roliklar
6 - Bir qatorli zoldirli radial-tirak podshipniklar
7 - Konussimon rolikii podshipniklar
8 - Zoldirli tirak, zoldirli tirak-radial podshipniklar
9 - Rolikii tirak, rolikii tirak - radial podshipniklar.
Shartli belgining o ‘ng tomonidan beshinchi yoki oltinchi raqamlar, 
podshipnik tuzilishda o ‘zgartirishlar kiritilganligini bildiradi. Masalan 
7208 bunda 5-nchi sot! yozilmagan, demak bu ichki diametri d=40mm 
bo‘lgan radial-tirak podshipnik 
(10.5-rasm).
Agarda 5-nchi son yozilgan 
bo1 Isa, 67208, bunday holda podshipnik tashqi halqasi chiqiqli bo'ladi 
(10.7-rasm),
ya'ni podshipnik tuzilishiga o'zgartirish kiritilgan. Shartli 
belgining o ‘ng tomonidan ettinchi raqam podshipniklarning eni bo‘yicha 
seriyasini bildiradi, masalan 0, 1, 2, 3, 4 va hokazo, bunda 4 eng eni I 
hisoblanadi, 0 yozilmaydi.
Shuningdek, 
bu 
asosiy 
sonlardan 
tashqari 
ayni 
sonlarning o'ng va chap tomonlarida q o ‘shimcha sonlar yoki 
harflar boMishi mumkin. Bu son va harflar podshipniklarni 
tayyorlash jarayonida 
maxsus 
shartlar 
qo'yilganligini 
bildiradi.
Podshipniklarda shartli belgining chap tomonida asosiy 
sonlardan alohida tire qo'vilib aniqlik darajasi yoziladi. 
Podshipniklar 0. 6. 5. 4, 2 aniqlik daraja bilan tayyorlanadi, 
bunda 0 normal aniqlik daraja 2-eng yuqori aniqlik daraja.
Yuqorida ko'rilgan 7208 podshipnikning aniqlik darajasi 0 
shuning uchun yozilmagan.
^odshipnikbrda shartli belgining o ‘ng tomonida 
asosiy 
sonlardan 
aionida yoziigan harilar quyidagilarm bildiradi: yu - zangiamaydigan 
noMat materiailardan; 
x 
- halqalari yoki dumalash elementlari uglerod
10.7-
186

---

bilan to ‘yintirilgan po‘lat materiallardan tayyorlangan; R - issiqga 
chidamli materiallardan; s - separator po'lat materiallardan; В -- sepa­
rator bronza materialdan; D - separator alyuminiy qorishmalaridan; E -
separator plastmassadan; К - podshipnik konstruktsiyasiga o ‘zgar- 
tirishlar kiritilgan; Sh - shovqin chiqmasligi uchun maxsus talablar 
qo‘yilgan; 
u - aniqlik darajasiga qo‘shimcha taiablar qo'yilgan: t -
toblash jarayoniga hamda qattiqligida maxsus talablar qo'yiigan.
Podshipniklaming shartli ЬеЬдПап: 211 - bir qatorli zoldirli radial 
n( jshipnik, diametri yengil seriya - 2, enini seriyasi - 0. ichki diametri 
d = 55mm, aniqlik darajasi 0, (10.3-rasm).
6 
- 36209 - zoldirli radial - tirak podshipniklar, diametri yengil 
seriya - 2, enini seriyasi 0. ichki diametri d = 45mm, ilashish burchagi a 
= 12°, aniqlik darajasi - 6, 10.4 - rasm.
4 - 12210 - kalta silindirsimon rolikli podshipniklar, yengil seriya
- 2, enini seriyasi 0, ichki diametri d = 50mm, tashqi halqasida bir 
tomonida chiqiq bo‘lib, aniqlik darajasi -
4, 10.8-rasm.
4 - 3003124R - j u d a yengil seriyali.
Ikki qatorli rolikli podshipnik, diametri 
seriyasi - 1, enini seriyasi-3, ichki diametri 
d = 120mm, aniqlik darajasi - 4, 
podshipnik detallari issiqqa chidamli po'lat 
materiallardan tayyorlangan, 
10.10-rasm.
It* I I »
- r — “ ■*
Гщ
19im