R. X. Maksudov

2.14-§. Parchin mixli birikmaiar
Parchin mixlar asosan diametri 20 mm dan ortiq boMmagan poMat, 
mis, alyuminiy simlaridan tayyorlanadi, 2.34-rasm bunday simlarning 
uchi parchalanib, m a’lum shakldagi kallakka aylantirilsa, parchin mix 
hosil b o iad i. 
Parchin mixlar katta kichikligiga qarab, sovuqlayin yoki 
qizdirilib tayyorlanadi. Rangli metalldan yasalgan barcha parchin mixlar 
hamda diametri 12 mm gacha boMgan poMat parchin mixlar sovuqlayin, 
diametri 12 mm dan katta boMganlar esa qizdirilgandan kevin parcha- 
lanadi.
Ulanadigan qismlarda teshiklar hosil qilish uchun parma yoki 
pressdan foydalaniladi.
Parchin mixlar yordamida hosil boMgan birikmaiar quvidagi 
turlarga, y a’ni mustahkam, mustahkam-jips hamda jips choklarga 
boMinadi. Hozirgi vaqtda mustahkam-jips hamda jips choklar o'rniga 
payvand choklar ishlatilganligi uchun asosan mustahkam choklarni 
hisoblashni ko’ramiz. Parchin mixlar (oMchamlari)ni standartlashgan. 
Kam yuklangan birikmalarda hamda elastik materiallarni biriktirishda 
oMtasi teshik parchin mixlar-pistonlar ishlatiladi. 0 ‘rnatish qulay 
boMishi uchun parchin mixning diametri teshikning diametridan 
kichikroq qilinadi.
43

---

Parchin mixli birikm alarda choklar bir, ikki va shaxm at qatorli 
qilib oi'natilishi mumkin. Shuningdek birikm a bir kesimli, ikki kesimli 
ham da ko‘p kesimli bo‘lishi mumkin.
Parchin mixli choklarni mustahkam likka hisoblash. Parchin 
mixli birikm alam ing m ustahkamligi parchin mix sterjeni kesim ining 
kesilishdagi kuchlanishga, sterjen yuzasining ezilishdagi kuchlanishga 
hamda o ‘zaro biriktirilgan listlam ing cho‘zilishdagi kuchlanishga 
chidam liligi bilan belgilanadi.
Ustma-ust parchin mix yordam ida biriktirilgan birikmani ko'ram iz. 
Bunda d0- parchin mix diametri biriktiriladigan listlam ing qalinligiga 
b o g iiq b o iib , kesimli birikm alar uchun doK U 8+2,0)a, ikki kesimli 
birikm alar uchun do=( 1,2+1,8 )a; a-biriktiriladigan detallam ing qalinligi: 
sam olyotsozlikda d - 2 J a ;  t - parchin m ixlar o ‘rtasidagi masofa; bu 
m asofa bir kesimli birikm ada 3d, ikki kesimli birikmada 3,5d; F,t- 
m asofaga ta ’sir qiluvchi kuch; [rj - parchin mix sterjeni uchun ruxsat 
etilgan kesimdagi kuchlanish; [aJ - parchin mix sterjeni bilan 
biriktiralayotgan detallar oi'tasidagi ezilishdagi kuchlanish; [r'] birikti- 
ralayotgan listlar uchun ruxsat etilgan kesimdagi kuchlanish; t - parchin 
m ixdan chokning chekkasigacha b o ig a n masofa, hamma guruh choklar 
uchun f= (l,5 -2 ,0 )d o
Rasm da berilgan parchin mixli birikm aning’m ustahkam lik sharti.
a) Parchin mix sterjenida kesilishdagi kuchlanishning hisobiy 
qiymati: