Raqamli ilmiy kengash qarshi davlat universiteti
Download 2.16 Mb. Pdf ko'rish
|
doston lotin so‘nggi (4)
- Bu sahifa navigatsiya:
- Jayxun
- 3.1.4. Fors-tojikcha nomlar qatlami
|
Toponimlar guruhi. Qashqadaryo xalq dostonlari matnida o‘zlashma
qatlamga mansub toponimlarga quyidagilarni misol sifatida keltirish mumkin: JAYXUN MAMLAKATI [a.] – “Nurali va Semurg‘” dostoni matnida nomi tilga olingan bo‘lib, bu nom bir paytning o‘zida ham orol, ham daryo, ham mamlakat nomi bo‘lib kelgan. Momo: “Bizning mamlakatimizni Jayxun deydi, podshosini Mahmudxon deydi…” (NS-72). JAYXUN [a.] — jo‘shqin daryo, azim daryo; Amudaryoning arabcha nomi. Bu nom “Nurali va Semurg‘” dostoni matnida qo‘llanilgan. 98 Moziylardan tarix degan noming bor, Hech kim bilmas o‘tkir tig‘li daming bor, Odam chiqmas burum-burum guming bor, Ikkovini, Jayxun, senga topshirdim 198 . 3. Boshqa tur onomastik birliklar guruhi. Qashqadaryo xalq dostonlari matnida o‘zlashma qatlamga mansub zoonim, astronim, abionimlar ham uchraydi. Jumladan, Savr, Hamal, Hut kabi astronimlar; og‘a Yunus, Misqol pari singari abionimlar ham arab tilidan o‘zlashgan nomlar bo‘lib, bular Qashqadaryo xalq dostonlari matnida faol qo‘llanilgan. 3.1.4. Fors-tojikcha nomlar qatlami Qashqadaryo xalq dostonlari tilida fors-tojikcha nomlar turkiycha va arabcha nomlarga nisbatan kamroq qo‘llanilgani kuzatildi. Gulnor // Gulinor (JM // NS), Bobo Zangi (JM), Gulisanobar (JM), Donish (JM), Xoliyor (JM // KN), Shodmon (JM // NS // O), Gulisara (JM), Guliruxsor(JM), Gulparcha (O), Xolparcha (O), Xoldorxon (O), Farmon (O // NS), Mirza (O), Shoniyoz (O), Guloyim (NS), Chori (NS), Zarkokil (NS), Sherman (NS), Gulpari (NS), Norguloy (KN), Sherdan (KN), Xo‘jamahmud (KN), Farhod (KN), Dona (KN), Sherna (KN), Sherali (KN), Gulandom (KN), Pirmat (KN), Gulsim (KN), Xoldon (KN) kabi nomlar ana shu tillardan o‘zlashgan. Bu nomlarning ayrimlarining tahliliga to‘xtalamiz. GULNOR [f.] – anor gulidek zebo, gul chehrali qiz yoki anor gullaganda tug‘ilgan qiz. “Jorxun maston” hamda “Nurali va Semurg‘” dostonlaridagi asosiy qahramonlardan biri. Go‘ro‘g‘lining asrandi o‘g‘li Avazxonning qizi, Nuralining opasi sifatida tasvirlangan. Avazxon Qoraxonning qizi Uzumko‘zni olib, undan ikki farzandli bo‘ldi. Qizining otini Gulnor, o‘g‘lining otini Nurali qo‘ydi. (NS-5). 198 Abatov D.R., Nurchayeva M. Qashqadaryo xalq dostonlari matnida qo‘llangan onomastik birliklar tadqiqi. // O‘zbek tili imkoniyatlaridan amaliy foydalanish masalalari. Respublika ilmiy-amaliy konferensiya materiallari. – Qarshi, 2022. – B. 213-215. |
