Redaktorlar: Y. X. Yusifov, E. E. Yaqublu, F.Ə.Əliyev, G. A. Ağamoğlanova


Download 17.41 Mb.
Pdf ko'rish
bet44/183
Sana06.03.2017
Hajmi17.41 Mb.
#1858
1   ...   40   41   42   43   44   45   46   47   ...   183

 

EV 

TƏSƏRRÜFATLARINA 

XĐDMƏT 

GÖSTƏRƏN 

QEYRĐ-KOMMERSĐYA 

TƏŞKĐLATLARININ 

(ETXQKT) 

SON 

ĐSTEHLAK  XƏRCLƏRĐ  –  üzvlük  haqlarından, 

ianələrdən  və  ya  mülkiyyətdən  gəlirlər  hesabına  

maliyyələşdirilən  müxtəlif  istehlak  əmtəə  və 

xidmətlərinə

 

çəkilən  xərclərdir.  Bu  xərclərin 



təsnifləşdirilməsi 

dövlət 

idarələrinin 

son 

istehlakına 

xərclərin 

təsnifləşdirilməsi 

ilə 

oxşardır.  ETXQKT-lərin  istehlak  xərcləri  yalnız 



fərdi  xidmətlərin  göstərilməsinə  çəkilən  xərclərə 

aid edilə bilər. 



 

170 


 

EV  TƏSƏRRÜFATLARINA  XĐDMƏT 

GÖSTƏRƏN 

QEYRĐ-KOMMERSĐYA 

TƏŞKĐLATLARI  (ETXQKT)  BÖLMƏSĐ 

(SEKTORU)

  –  öz  üzvlərinə  və  ya  digər  ev 

təsərrüfatlarına  əmtəə  və  xidmətləri  pulsuz  və  ya 

iqtisadi  cəhətdən  əhəmiyyət  kəsb  etməyən 

qiymətlərlə 

təqdim 

edən 


qeyri-kommersiya 

təşkilatlarının  məcmusudur.  Qeyri-kommersiya 

təşkilatları  –  əmtəə  və  xidmətlərin  istehsalı  üçün 

yaradılmış  və  onları  yaradan,  maliyyələşdirən  və 

ya  onlara  nəzarət  edən    vahidlər üçün  gəlir  və  ya 

digər  maliyyə  mənfəəti  mənbəyi  ola  bilməyən 

hüquqi şəxslər və ya sosial subyektlərdir.  

QKT-lər  digər  institusional  vahidlər  üçün  gəlir 

mənbəyi  olmadığına  baxmayaraq,  onların  bir 

hissəsini,  təqdim  etdikləri  xidmətlərə  görə  təyin 

olunan  qiymətlər  həmin  xidmətlərin  istehsal  və 

istehlakının  həcminə  təsir  edə  biləcək  səviyyədə 

olduqda  bazar  istehsalçılarına  aid  edilə  bilər.  Bu 

cür 


QKT-lər, 

dövlət 


idarəetmə 

orqanları 

tərəfindən 

yaradılan 

və 

maliyyələşdirilənlər 



istisna olunmaqla, müəssisə və təşkilatlara xidmət 

göstərən bütün QKT-ləri əhatə edir.  

Lakin,  QKT-lərin  çox  hissəsi  əsasən  qeyri-bazar 

əmtəə və xidmətlərin  istehsalçılarıdır.  

Qeyri-bazar 

QKT-lərini 

dövlət 

idarəetmə 



orqanları 

tərəfindən 

nəzarət 

olunan 


və 

maliyyələşdirilən QKT-lərə və digərlərinə bölmək 

olar.  Sonuncu  kateqoriya  “Ev  təsərrüfatlarına 

xidmət göstərən QKT-lər” kimi xarakterizə edilir.  

ETXQKT-lər  bölməsi  ETXQKT-lərin  iki  əsas 

növünü özündə birləşdirir: 

a)  həmkarlar  ittifaqları,  peşə  və  ya  elmi 

cəmiyyətlər,  istehlakçılar  assosiasiyaları,  siyasi 

partiyalar,  dini  icmalar,  ictimai  klublar,  idman 

cəmiyyətləri, istirahət və mədəniyyət evləri; 

b)  xeyriyyə  təşkilatları,  digər  institusional 

vahidlərin  pul  və  ya  natura  şəklində  transferləri 

hesabına maliyyələşdirilən zərərçəkmişlərə kömək 

və  iqtisadi  kömək  göstərən    təşkilatlar  (məsələn, 

Qızıl  Aypara  və  Qırmızı  Xaç  cəmiyyətləri) 

daxildir. 

Belə 

qeyri-kommersiya 



təşkilatları 

ictimaiyyətdən,  şirkətlərdən,  hökumətdən  və  ya 

digər 

ölkələrdəki 



oxşar 

qeyri-kommersiya 

təşkilatlarından  daxil  olan  nağd  və  ya  natura 

dotasiyaları hesabına həyata keçirilir. 



 

EV  TƏSƏRRÜFATLARINA  XĐDMƏT 

GÖSTƏRƏN 

QEYRĐ-KOMMERSĐYA 

TƏŞKĐLATLARI 

BÖLMƏSĐ

 

ev 


təsərrüfatlarına  qeyri-bazar  mal  və  ya  xidmətləri 

göstərən,  əsasən  dövlət  tərəfindən  nəzarət  edilən 

və  maliyyələşdirilən  rezidentlər  istisna  olmaqla, 

bütün 


qeyri-kommersiya 

təşkilatlarını 

rezidentləri əhatə edir. 



 

EV  TƏSƏRRÜFATLARINDA  ƏRZAĞIN 

DƏYƏRĐ

  -  ev  təsərrüfatlarında  istehlak  üçün  

ərzaq  məhsullarının  alınmasına  və  evdən  kənarda 

qidalanmaya  çəkilən  pul  xərclərindən,  eləcə  də 

natura  şəklində  daxil  olmuş  ərzaq  məhsullarının 

dəyərindən ibarətdir.  

 

EV  TƏSƏRRÜFATLARININ  BÜDCƏSĐ

  – 

müəyyən 


dövrə 

(ay, 


rüb, 

il) 


görə 

ev 

təsərrüfatlarının  faktiki  gəlir  və  xərc  balansıdır. 

Ev  təsərrüfatları  büdcəsinin  gəlir  hissəsində 

aşağıdakı  mənbələr  üzrə  onun  üzvlərinin  bütün 

gəlirləri  əks  olunur:  əmək  haqqı,  sahibkarlıq  və 

digər  fəaliyyətdən  əldə  edilən  gəlirlər;  pensiya, 

təqaüd,  maddi  yardım,  dividentlər,  faizlər



mülkiyyətdən  gələn  gəlirlər,  icarə,  şəxsi  yardımçı 

təsərrüfatdan  və  s.  gələn  gəlirlər.  Büdcənin  xərc 

hissəsində  təyinatlarına  görə  ev  təsərrüfatlarının 

aşağıdakı  xərcləri  göstərilir:  ərzaq  və  qeyri-ərzaq 

mallarının  alınması,  mənzil  və  kommunal 

xidmətlərinin 

və 

mədəni-məişət 



təyinatlı 

xidmətlərin,  nəqliyyat  xərclərinin  ödənişi,  şəxsi 

yardımçı təsərrüfatı aparmaq üçün çəkilən xərclər, 

vergilər  və  s.  Büdcənin  gəlir  və  xərc  hissələri, 

mövcud 

pul 


məbləğinin 

dəyişməsi, 

bank 

hesablarındakı  əmanətlərin  artımı  və  s.  şəklində 



ev  təsərrüfatının  pul  yığımı  nəzərə  alınmaqla 

balanslaşdırılır. 

Ev 

təsərrüfatları 



büdcəsi 

məlumatlarının  mənbəyi  ev  təsərrüfatlarının 

seçmə statistik müayinəsi hesab edilir. 

 

EV  TƏSƏRRÜFATLARININ  FAKTĐKĐ 



SON  ĐSTEHLAKI

  –  son  istehlaka  ev 

təsərrüfatlarının  xərcləri  hesabına  və  ya  ümumi 

dövlət 


idarələri 

və 


ya 

qeyri-kommersiya 

təşkilatlarından  natura  şəklində  sosial  transferlər  

vasitəsilə alınan əmtəə və xidmətlərin istehlakıdır. 

 

EV  TƏSƏRRÜFATLARININ  ĐSTEHLAK 

XƏRCLƏRĐ

  –  tələbatın  ödənilməsi  üçün  ərzaq 

və  qeyri-ərzaq  məhsullarının,  alkoqollu  içkilərin 

alınmasına,  xidmətlərin  ödənilməsinə  çəkilən 

xərcləri  əhatə  edir.  Ev  təsərrüfatlarının  vergi, 

rüsum,  ödəmə,  borc,  aliment,  qohumlara  yardım, 

cərimə,  kreditlərin  ödənilməsi  və  s.  xərcləri 

istehlak xərclərinə aid edilmir. 



 

EV  TƏSƏRRÜFATLARININ  ĐSTEHLA-

KI

  –  milli  hesablar  sistemində,  öz  tələbatlarını 

ödəmək  üçün  ev  təsərrüfatları  tərəfindən  istifadə 

olunan mal və xidmətlərin dəyərlərinə yanaşmada 

bu  termindən  istifadə  edilir.  Malları  (ərzaq  və 

qeyri-ərzaq) 

və 


xidmətləri, 

həmçinin 

öz 

istehlakları üçün istehsal olunmuş  malları özündə 



birləşdirir. 

 

171


EV  TƏSƏRRÜFATLARININ  QƏNAƏT 

EDƏRƏK  YIĞDIĞI  PUL

  –  son  istehlaka 

xərclər çıxıldıqdan sonra sərəncamda qalan gəlirin 

bir  hissəsidir  (və  ya  faktiki  son  istehlak 

çıxıldıqdan  sonra  sərəncamda  qalan  gəlirin təshih 

edilmiş  hissəsidir).  Qənaət  edilmiş  yığım  özündə 

ev  təsərrüfatlarının  sərəncamda  qalan  gəlirlərinin 

istifadə  olunması  və  təshih  edilmiş  sərəncamda 

qalan 


gəlirlər 

hesablarında 

balanslaşdırıcı 

maddəni əks etdirir.  

Ev  təsərrüfatlarının  qənaət  edilmiş  yığımı 

iqtisadiyyata 

investisiyanın 

maliyyələşdirilməsində  əsas  mənbə  hesab  edilir. 

Qənaət  edilmiş  yığımın  sərəncamda  qalan  gəlirə 

nisbəti  qənaət  edilmiş  yığımın  norması  hesab 

edilir. 

 

EV  TƏSƏRRÜFATLARININ  PUL  GƏ-

LĐRLƏRĐ

 

əmək 


gəlirləri, 

pensiyalar, 

müavinətlər,  təqaüdlər  və  digər  sosial  transferlər, 

kənd  təsərrüfatı  məhsullarının  satışından  əldə 

olunan gəlirlər, mülkiyyətdən əldə olunan gəlirlər, 

qiymətli 

kağızların 

faizləri, 

dividentlər, 

sahibkarlıq  fəaliyyəti  ilə  məşğul  olan  şəxslərin 

gəlirləri, xarici valyutaların satışından əldə olunan 

gəlirlər  və  ailə  üzvlərinin  digər  gəlirlərindən 

ibarətdir.  Natura  şəklində  daxil  olmuş  ərzaq 

məhsullarının, yardım  və güzəştlərin pulla ifadəsi 

də pul gəlirlərinə aid edilir. 

 

EV TƏSƏRRÜFATLARININ PUL XƏRC-

LƏRĐ

 – tədqiqatda iştirak etdiyi dövr ərzində ev 

təsərrüfatı  üzvlərinin  cəmi  xərclərini  özündə  əks 

etdirir.  Đnvestisiyalar,  xarici  valyuta  və  qiymətli 

kağızların  alınmasına  çəkilən  xərclər  və  banklara 

qoyulan  vəsaitlər  pul  xərclərinin  tərkibinə  daxil 

edilmir.  



 

EV  TƏSƏRRÜFATLARININ  SƏRƏNCA-

MINDA  QALAN  GƏLĐRLƏRĐ

 

 

ev 

təsərrüfatında  xərcləri  təmin  etmək  və  əmanətlər  



üçün  pul  vəsaitlərinin,  eləcə  də  natura  şəklində 

daxil  olmuş  ərzaq  məhsullarının,  yardım  və 

güzəştlərin  dəyərinin  cəmindən  ibarətdir.  Ssuda 

və kreditlərin, əvvəl yığılmış pul kütləsinin və ev 

təsərrüfatlarının  ümumi  gəlirinin  cəmi  kimi 

hesablanır  (tədqiqat  müddətində  ev  təsərrüfatının 

təmin olunmuş xərcləri ölçüsündə). 

 

EV  TƏSƏRRÜFATLARININ  SON  ĐS-



TEHLAK 

XƏRCLƏRĐ

 

– 



öz 

şəxsi 


istehlaklarını ödəmək üçün istifadə etdikləri əmtəə 

və 


xidmətlərin 

alınmasına 



rezident 

ev 

təsərrüfatlarının    çəkdikləri  xərclərdir.    Bu 

xərclərə  ev  və  mənzil  şəklində  əsas  fondların  və 

qiymətlilərin  alınması  xərcləri  daxil  edilmir.  Bu 

əmtəə  və  xidmətlər  bazardan  satın  alına  və  ya 

transfer  şəklində  daxil  ola  bilər.    Beləliklə,  ev 

təsərrüfatlarının  göstərilən  xərcləri,  onlara  dövlət 

idarəetmə  orqanları  və  ev  təsərrüfatlarına  xidmət 

göstərən qeyri-kommersiya  təşkilatları tərəfindən 

natura  şəklində  təqdim  edilən  sosial  transferlərin 

həcmi 


qədər 

ev 


təsərrüfatlarının 

faktiki 


istehlakından fərqlənir. 

Ev  təsərrüfatlarında  qeyri-korporativ  müəssisə 

olduqda,  verilən  göstəricinin  müəyyən  olunması, 

bu  müəssisənin  istehlak  xərclərindən  məhsul  və 

xidmətlərin 

istehsalına 

çəkdikləri 

xərclərin 

çıxılması  yolu  ilə  həyata  keçirilir.  Barter 

sazişlərində  istifadə  etmək  üçün  əldə  olunan 

əmtəə  və  ya  xidmətlər  ev  təsərrüfatlarının 

xərclərinə 

şərti 


hesablanmış 

dəyərlə 


daxil 

edilirlər.

 

Muzdlu işçilərin natura şəklində aldıqları 



əmək  haqqı    mükafatları  da  ev  təsərrüfatlarının 

son  istehlak  xərclərinə  daxil  edilir.  Qeyri-

korporativ  müəssisələrin  istehsal  etdikləri  və 

onların  mənsub  olduqları  ev  təsərrüfatlarının 

istehlak etdikləri əmtəə və xidmətlərin dəyəri şərti 

olaraq  hesablanır.  Ev  təsərrüfatlarının  özləri 

tərəfindən  istehsal  və  istehlak  edilən  əmtəə  və 

xidmətlərin  dəyəri  də  oxşar  qaydada  müəyyən 

edilir. 

 

EVDƏ  ĐŞLƏYƏN  ĐŞÇĐLƏR



  –  (I)  - 

müəssisədə muzdla işləyən və peşə fəaliyyətini öz 

evində həyata keçirən şəxslərdir. Bu kateqoriyaya 

yalnız  müşahidə  vahidinin  siyahı  tərkibində  olan 

şəxslər daxildir.  

(II)  –  müəssisə  ilə  əvvəlcədən  bağlanmış 

sövdələşmə  və  ya  müqavilə  əsasında  ayrı  bir 

müəssisə üçün işləməyə və ya ayrı bir müəssisəni 

müəyyən  miqdarda  əmtəə  və  ya  xidmətlə  təmin 

etməyə razılaşan, lakin iş yeri bu müəssisənin aid 

olduğu  hər  hansı  bir  idarənin  daxilində  olmayan 

şəxsdir. 

 

EVDƏ  ĐŞLƏYƏNLƏRĐN  SAYI 



-  müşahidə 

edilən  vahidin  muzdlu  işçilərinin  evdə  işləyən 

altqrupudur.  Evdə  işləyən  şəxslərin  altqrupuna 

yalnız müşahidə edilən vahidin ödəmə cədvəlində 

iştirak edənlər daxil edilir. 

 

EVƏ  ÇATDIRMADAN,  MALI  NAĞD 



PULA 

SATAN 

MAĞAZA

 

(və 

ya 

özünəxidmət topdansatış)  –  topdansatış  ticarətçi 

kimi, özünəxidmət üsulunu tətbiq edən və satışda 

malların  geniş  çeşidini  (əsasən  qida  məhsullarını 

və  istehlak  mallarını)  təklif  edən  yerli  vahiddir. 

Alıcı malı seçərək, onların yığılması və daşınması 

xərclərini öz üzərinə götürməklə, onlara görə nağd 

pulu ödədikdən sonra malı dərhal apara bilər.  

 


 

172 


EVLĐ

  –  nikahda  olan  fərddir;  nikah  vəziyyətinin 

kateqoriyalarından 

biridir. 

Əhalinin 

siyahıyaalınması  və  əhalinin  müşahidəsi  zamanı 

bu 


kateqoriyanın 

sayı 


nikahın 

müəyyən 


edilməsindən  (ifadəsindən)  asılıdır:  rəsmi  qeydə 

alınmış  nikahda  olanlar,  həm  də  bundan  asılı 

olmayanlar. 

 

EVLĐLĐK



 

– 

nəsil 


təşkil 

edən 


insanlar 

məcmusunda  və  ya  əhali  təşkil  edən  nəsillər 

məcmusunda 

evli 


cütlüklərin 

yaranması 

prosesidir. 

Evlənmə 


– 

sosial-demoqrafik 

prosesdir, 

sosial-mədəni 

normalarla 

müəyyənləşdirilir  və  tənzimlənir.  Nikahın  əsas 

kəmiyyət  xarakteristikaları  aşağıdakılar  hesab 

edilir:  hər  nəsildən  olan  şəxslərin  nə  vaxtsa 

nikahda olanlarının və ya nikahda olmayanlarının 

sayı  (nikahsızlıq  dərəcəsinin  ölçüsü);  birinci 

nikaha  daxil  olma  yaşı;  boşanma  və  ya  dul 

qalmadan sonra təkrar nikaha daxil olan şəxslərin 

payı;  boşanma  (dul  qalma)  və  təkrar  nikah 

arasındakı  fasilə.  Bundan  başqa,  bütün  əhali 

(ümumi  nikah  əmsalı)  və  ayrı-ayrı  əhali  qrupları 

(xüsusi  nikah  əmsalı)  üzrə  nikaha  daxilolma 

tezliyini  ölçən  evliliyin  nikah  əmsalı  hesablanır. 

Nikah  əmsalı  bütün  əhali  arasında  il  ərzində 

bağlanmış  nikahın  və  ya  hər  hansı  qrup  əhali 

arasında  bağlanmış  nikahın  əhalinin  (və  ya 

qrupların)  orta  illik  sayına  nisbəti  əsasında 

hesablanır.  Real  və  ya  gələcək  nəslin  nikahının 

hərtərəfli  təhlili  nikah  cədvəli  vasitəsilə  aparılır. 

Əhalinin  siyahıyaalınmasının  məlumatları  üzrə 

ayrı-ayrı  cins-yaş  qruplarının  evlilik  strukturunun 

xarakteristikası  evliliyin  vacib  ölçülərindəndir. 

Evliliyin  əksər  göstəriciləri  kişi  və  qadınlar  üçün 

ayrılıqda  hesablanır.  Əhalinin  siyahıyaalınması, 

demoqrafik  müayinələr  və  ədliyyə  orqanlarında 

qeydə alınan nikahlar haqqında məlumatlar evlilik 

haqqında  statistik  məlumatların  əsas  mənbəyidir. 

Bu  mənbələrdən  hər  biri  özünün  xüsusiyyətlərinə 

malikdir:  siyahıyaalma  və  statistik  müayinə 

zamanı  nikah  vəziyyəti  və  nikahın  bağlanma  və 

pozulması 

faktlarının 

hüquqi 


rəsmiləşdirilməsindən 

asılı 


olmayaraq, 

özü 


təyinetmə  prinsipi  üzrə,  demoqrafik  hadisələrin 

cari  uçotu  zamanı  isə  yalnız  rəsmiləşdirilən 

nikahlar  qeydə  alınır.  Müxtəlif  mənbələrdən 

alınan  məlumatların  müqayisə  səviyyəsi  qeydə 

alınmayan nikahların yayılmasından asılıdır.  

 

EVRĐSTĐK  PROQNOZLAŞDIRMA  ME-



TODLARI

  –  proqnozlaşdırmanı  həyata  keçirən 

mütəxəssisin təcrübə və intuisiyasından irəli gələn 

hesablama  üsullarına  və  qaydalarına  əsaslanan 

proqnozlaşdırma  metodlarıdır.  Bu  modeldən 

proqnozların 

əsasında 

yerləşən 

şərtlər 

proqnozlaşdırılan  proses  və  obyektin  hərəkətinin 

real  xüsusiyyətinə  uyğun  gəlmədiyindən,  dəqiq 

riyazi  modellərin  tətbiqi  proqnozun  nəticələrinin 

dəqiqliyini təmin etmədiyi hallarda istifadə edilir.  

 

EYLER 



METODU

 

(ölüm 



cədvəllərinin 

qurulması  üçün)   –  ölənlərin  yaş  tərkibi  haqda 

məlumatlardan  və  keçən  dövr  üçün  əhalinin  təbii 

artım  əmsalından  (r)  istifadəyə  əsaslanır.  Eyler 

metodu,  nəsil  kəsilsə,  getmə  ardıcıllığı  dəyişməz 

olan  və  sayı  həndəsi  qaydada  artma  ilə  bağlı 

əhalinin  (miqrasiyasız)  ölüm  səviyyəsini  adekvat 

qiymətləndirməyə  imkan  verir.  XVIII  əsrin 

ortalarında  L.Eyler  tərəfindən  işlənmişdir.  Ölüm 

siyahıları metodundan fərqli olaraq, bu metod illik 

doğuşların  sayının  həndəsi  qaydada  artmasını 

nəzərdə  tutur.  Bu  isə  demoqrafik  proseslərin  real 

gedişinə 

müvafiqdir. 

Eyler 


metodu 

ilə 


hesablamaların 

aparılması 

zamanı 

ölənlərin 



rəqəmlər sırası d

x

 çıxış göstəricidir. Əhalidə yaşlar 

üzrə  ölənlərin  sayı  (M

x

)  haqda  irəli  sürülmüş 

fərziyyələrdə d

x

e

-rz

 kəmiyyəti kimi əlaqələndirilir. 

burada  x  –  yaş,  e  –  natural  loqarifmlərin  əsasıdır 

və  


rx

x

x

rx

x

x

e

M

e

M

d

=



/

 

Müasir  demoqrafiyada  natamam  demoqrafiya 



statistikası  olan  ölkələr  üçün  nümunəvi  ölüm 

cədvəlləri ilə birlikdə, həmçinin tarixi-demoqrafik 

tədqiqatlarda istifadə olunur. 

 

EYNĐ  ÇƏKĐLĐ  (MÜTƏNASĐB)  SEÇMƏ

  – 

hər  bir  vahidin  seçməyə  düşmək  üçün  eyni  sıfır 

olmayan  şansa  bərabər  olduğu  seçmədir  (sadə 

təsadüfi  seçmə  eyni  çəkili  seçmənin  oxşarı  hesab 

edilir).  Çoxpilləli  seçmələrdən  istifadə  edərkən 

eyni  çəkili  seçməni  almaq  olar,  əgər  pillələrdən 

birində  vahidin  seçilməsi  onların  ölçüsünə 

mütənasib  şəkildə  ehtimalla,  digərində  isə 

mütənasibliyin əksinə ehtimalla həyata keçirilirsə. 

Eyni çəkili seçmədə seçmə qiymətləri məlumatları 

çəkilmədən  almaq  olar,  sonra  isə  onların 

nəticələrini  (zəruri  olduqda)  daimi  çoxaldıcıların 

köməyi ilə bütün məcmuya yaymaq (şamil etmək) 

olar.  


 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

173


                                                 

 

 



 

 

 



 

 


 

173


         -Ə- 

Ədəd formatı .............................................. 176 

Ədliyyə nazirliyinin qeydiyyat şöbələri ..... 176 

Əhali ........................................................... 176 

Əhali kateqoriyaları.................................... 176 

Əhali müayinələri ....................................... 176 

Əhali registri .............................................. 177 

Əhali statistikasının obyekti ....................... 177 

Əhali tərəfindən əsas qida məhsullarının 

istehlakı ...................................................... 177 

Əhali təsərrüfatları ..................................... 177 

Əhalinin adambaşına düşən orta pul 

gəlirlərinin ölçüsünə görə bölgüsü ............. 178 

Əhalinin artım əmsalları............................. 178 

Əhalinin artım sürəti .................................. 178 

Əhalinin artımı ........................................... 178 

Əhalinin beynəlxalq miqrasiyası ................ 178 

Əhalinin bərk yanacaqdan istifadə edən 

hissəsi ......................................................... 179 

Əhalinin cinsi strukturu .............................. 179 

Əhalinin cins-yaş tərkibi ............................ 179 

Əhalinin etnik tərkibi ................................. 179 

Əhalinin ev telefonu aparatlar ilə təmin 

olunması ..................................................... 179 

Əhalinin ərazi üzrə seçməsi ....................... 179 

Əhalinin gəlirlərinin diferensiasiyası ......... 179 

Əhalinin gəlirlərinin seçmə müayinəsi ...... 180 

Əhalinin hərəkət əmsalı ............................. 180 

Əhalinin həyat səviyyəsi statistikası .......... 180 

Əhalinin istehlak etdiyi maddi nemət və 

xidmətlərin ümumi həcmi .......................... 181 

Əhalinin istehlak xərcləri ........................... 181 

Əhalinin kasib hissəsi................................. 181 

Əhalinin qida kalorisi minimum səviyyədən 

aşağı olan hissəsi ........................................ 181 

Əhalinin mənzillə təmin olunması ............. 182 

Əhalinin mərkəzləşdirilmiş su təchizatı ilə 

təmin olunması ........................................... 182 

Əhalinin məşğulluğu üzrə dövlət xidməti .. 182 

Əhalinin miqrasiya artımı .......................... 182 

Əhalinin miqrasiya əmsalları ..................... 182 

Əhalinin miqrasiya strukturu ..................... 182 

Əhalinin milli tərkibi .................................. 182 

Əhalinin mülkiyyətdən əldə etdiyi         

gəlirlər ........................................................ 182 

Əhalinin mülkiyyətində olan qiymətli  

kağızlar ....................................................... 183 

Əhalinin naqilli radio verilişləri ilə əhatə 

olunması ..................................................... 183 

Əhalinin nikah tərkibi ................................ 183 

Əhalinin perspektiv hesabanması ............... 183 

Əhalinin profilaktik tibbi müayinəsi .......... 183 

Əhalinin pul gəlirləri .................................. 183 

Əhalinin pul gəlirləri və xərcləri balansı ... 183 

Əhalinin pul xərcləri .................................. 185 

Əhalinin pul yığımı .................................... 185 

Əhalinin real gəlirləri ................................. 185 

Əhalinin sağlamlığı statistikası .................. 185 

Əhalinin sahibkarlıq fəaliyyətindən əldə 

etdiyi gəlirlər .............................................. 185 

Əhalinin say və tərkibinin cari    

hesablamaları ............................................. 185 

Əhalinin sayının qiymətləndirilməsi .......... 185 

Əhalinin sərəncamında qalan real gəlirlər . 185 

Əhalinin sıxlığı .......................................... 185 

Əhalinin siyahıyaalınması ......................... 185 

Əhalinin siyahiyaalınması (müayinəsi) 

metodları .................................................... 186 

Əhalinin siyahiyaalınması (müayinəsi) 

proqramı ..................................................... 186 

Əhalinin siyahıyaalınmasi materiallarının 

işlənməsi proqramı ..................................... 186 

Əhalinin siyahıyaalmasının kritik anı ........ 186 

Əhalinin sosial müdafiəsi .......................... 187 

Əhalinin şəxsi gəlirləri ............................... 187 

Əhalinin şəxsi sərəncamında qalan gəliri .. 187 

Əhalinin şəxsi yardımçı təsərrüfatlarından 

əldə etdiyi gəlirlər ...................................... 187 

Əhalinin televiziya verilişləri ilə əhatə 

olunması ..................................................... 187 

Əhalinin təbii artım əmsalı ........................ 187 

Əhalinin təbii artımı ................................... 187 

Əhalinin təbii hərəkəti ............................... 187 

Əhalinin təkrar istehsalı ............................. 187 

Əhalinin təkrar istehsalı əmsalları ............. 187 

Əhalinin təkrar istehsalı rejimi .................. 188 

Əhalinin təkrar istehsalının brutto-əmsalı . 188 

Əhalinin təkrar istehsalının kobud əmsalı . 188 

Əhalinin təkrar istehsalının netto əmsalı ... 188 

Əhalinin tərkibi .......................................... 188 

Əhalinin vaxt büdcəsi ................................ 188 

Əhalinin yaşayış yerlərinin yaxınlığında 

yerləşən xidmətlər ...................................... 188 

Əhalinin yerləşdirilməsi ............................. 188 

Əhaliyə göstərilən pullu xidmətin həcm 

indeksi ........................................................ 189 

Əhaliyə xidmət bazarı ................................ 189 

Əhaliyə xidmət təsnifatı ............................. 189 

Əhaliyə pullu xidmətlər və onların     

strukturu ..................................................... 189 

Əhəmiyyətlilik ........................................... 189 

Əhəmiyyətlilik (kəmiyyət) səviyyəsi ......... 189 

Əxlaq (davranış) faktoru ............................ 190 


 

174 


Əkin sahələri .............................................. 190 

Əkin yerləri ................................................ 190 

Əqli mülkiyyət ........................................... 190 

Əlaqə (nəqliyyatla) növləri ........................ 191 

Əlaqə kanalı ............................................... 191 

Əlaqə kanalları və məlumatların      

ötürülməsi................................................... 191 

Əlaltı hesablar ............................................ 191 

Əlamət əlaqələrinin statistik öyrənilməsi ... 191 

Əlavə (ikinci) məşğulluq ............................ 192 

Əlavə dəyər ................................................ 192 

Əlavə dəyər vergisi .................................... 192 

Əlavə dəyərdə işçi qüvvəsinə çəkilən 

xərclərin payı.............................................. 193 

Əlavə kod ................................................... 193 

Əlavə məhsul.............................................. 193 

Əlavə pensiya sığortası və təminatı ........... 193 

Əlavə vahidlər ............................................ 194 

Əlavə, ikinci dərəcəli ................................. 194 

Əlillik ......................................................... 194 

Əlverişsiz əmək şəraitində məşğulluq ........ 194 

Əmanət bankı ............................................. 194 

Əmanət funksiyası...................................... 194 

Əmanətlər və kapital transferləri nəticəsində 

xüsusi kapitalın xalis dəyərinin dəyişməsi . 194 

Əmanətlərin qalığı...................................... 194 

Əmək .......................................................... 194 

Əmək bazarı ............................................... 194 

Əmək bazarı statistikası ............................. 195 

Əmək ehtiyatları ......................................... 195 

Əmək ehtiyatları balansı ............................ 195 

Əmək əşyalarına (və ya məhsul və 

xidmətlərə) birbaşa sərf əmsalları .............. 195 

Əmək əşyalarına (və ya məhsul və 

xidmətlərə) tam xərc əmsalları ................... 195 

Əmək əşyalarının birbaşa məsrəfləri .......... 196 

Əmək əşyalarının tam məsrəfi ................... 196 

Əmək haqqı ................................................ 196 

Əmək haqqı fondu ...................................... 196 

Əmək haqqı sistemi .................................... 197 

Əmək haqqına sərf olunan ödəmələr ......... 197 

Əmək haqqının alıcılıq qabiliyyəti ............. 197 

Əmək haqqının formaları ........................... 197 

Əmək haqqının minimum məbləği ............ 197 

Əmək haqqının ümumi məbləği ................. 198 

Əmək qabiliyyətli yaş ................................ 198 

Əmək qabiliyyətli yaşda olan əhalinin 

məşğulluq səviyyəsi ................................... 198 

Əmək qabiliyyətli yaşda olan əmək 

qabiliyyətli əhali ......................................... 198 

Əmək məhsuldarlığı ................................... 198 

Əmək məhsuldarlığı əmsalına nisbət üzrə 

əmək haqqı ................................................. 198 

Əmək miqrasiyası ...................................... 198 

Əmək miqrasiyası kvotası.......................... 198 

Əmək mübahisəsi ....................................... 199 

Əmək sərfinin sahələrarası balansı ............ 199 

Əmək statistikası haqqında 1985-ci il 

konvensiyası .............................................. 199 

Əməliyyat .................................................. 199 

Əməliyyat (sövdələşmə) ............................ 199 

Əməliyyat borcları ..................................... 199 

Əməliyyat debitor borcları ......................... 199 

Əməliyyat lizinqi ....................................... 199 

Əməliyyat sistemi ...................................... 199 

Əməliyyat subsidiyaları ............................. 199 

Əməliyyatların (sövdələşmələrin)       

xarakteri ..................................................... 200 

Əməyin elektrik enerjisi ilə təchiz       

edilməsi ...................................................... 200 

Əməyin enerji təchizatı .............................. 200 

Əməyin fondla təchizatı ............................. 200 

Əməyin tam sərfi əmsalları ........................ 200 

Əməyin texnika ilə təchiz edilmə (silahlanma) 

əmsalı ......................................................... 200 

Əmlak ........................................................ 200 

Əmlak cinayəti ........................................... 200 

Əmlak sığortası .......................................... 201 

Əmlakın bazar dəyəri ................................. 201 

Əmlakın bərpa dəyəri ................................ 201 

Əmtəə ......................................................... 201 

Əmtəə çeşidi .............................................. 201 

Əmtəə dövriyyəsi ....................................... 201 

Əmtəə dövriyyəsinin fiziki həcm indeksi .. 201 

Əmtəə dövriyyəsinin sürəti ........................ 202 

Əmtəə ehtiyatı ............................................ 202 

Əmtəə krediti ............................................. 202 

Əmtəə nişanı (xidmət nişanı) ..................... 202 

Əmtəə nomenklaturası ............................... 202 

Əmtəə vahidi .............................................. 202 

Əmtəələr bazarı .......................................... 202 

Əmtəələrin emal edilmədən alınıb      

satılması ..................................................... 202 

Əmtəələrin idxal-ixrac balansı ................... 203 

Əmtəələrin ixracı ....................................... 203 

Əmtəələrin satışından mənfəət .................. 203 

Əmtəələrin tədarükünün ahəngdarlığı ....... 203 

Əmtəənin artikulu ...................................... 203 

Əmtəənin dövriyyə qabiliyyəti .................. 203 

Əmtəənin hərəkəti ...................................... 203 

Əmtəənin hərəkəti hissəsi (anbar) ............. 203 

Əmtəə hərəkətinin hissəsi (kommersiya və ya 

hesablanmış) .............................................. 203 


 

175


Əmtəənin həyat dövrü ................................ 203 

Əmtəənin kəmiyyəti ................................... 203 

Ən kiçik kvadratlar üsulu ........................... 203 

Ərazi qruplaşmaları .................................... 203 

Ərazinin meşəliliyi ..................................... 204 

Ərzaq məhsulları balansları ....................... 204 

Əsas fəaliyyət növü .................................... 204 

Əsas aktivlər ............................................... 204 

Əsas mal göndərən ..................................... 204 

Əsas yol ...................................................... 204 

Əsas ərzaq məhsulları dəstinin dəyəri ........ 204 

Əsas fəaliyyət ............................................. 205 

Əsas fəaliyyət heyəti .................................. 205 

Əsas fəaliyyət növü .................................... 205 

Əsas fondlar ............................................... 205 

Əsas fondlar balansı ................................... 205 

Əsas fondların (əsas kapitalın) əldə    

olunması ..................................................... 205 

Əsas fondların aşinma çıxılmaqla bərpa 

dəyəri .......................................................... 206 

Əsas fondların bərpa dəyəri ....................... 206 

Əsas fondların cari təmiri ........................... 206 

Əsas fondların çıxma (və ya ləğvi) əmsalı . 206 

Əsas fondların daxil olması........................ 206 

Əsas fondların əsaslı təmiri ........................ 206 

Əsas fondların faydalı iş əmsalı ................. 206 

Əsas fondların fiziki həcm indeksi............. 206 

Əsas fondların fiziki köhnəlməsi ............... 207 

Əsas fondların xidmət müddəti .................. 207 

Əsas fondların ilkin dəyəri ......................... 207 

Əsas fondların istifadəyə verilməsi ............ 207 

Əsas fondların köhnəlməsi ......................... 207 

Əsas fondların qalıq dəyəri ........................ 208 

Əsas fondların qiymətləndirilməsi ............. 208 

Əsas fondların ləğvi ................................... 208 

Əsas fondların mənəvi (texniki, funksional) 

köhnəlməsi ................................................. 208 

Əsas fondların mövcudluğu ....................... 208 

Əsas fondların növləri ................................ 208 

Əsas fondların orta illik dəyəri................... 208 

Əsas fondların sahələrarası balansı ............ 209 

Əsas fondların sıradan çıxması .................. 209 

Əsas fondların tam bərpa dəyəri ................ 209 

Əsas fondların təmiri .................................. 209 

Əsas fondların yararlılıq əmsalı ................. 209 

Əsas fondların yaş xarakteristikaları .......... 209 

Əsas fondların yaşı ..................................... 209 

Əsas fondların yeniləşmə əmsalı ................ 209 

Əsas istehsal fondları ................................. 209 

Əsas iş ........................................................ 209 

Əsas kapital ................................................ 210 

Əsas kapital (əsas fondlar) ......................... 210 

Əsas kapitala investisiyalar........................ 210 

Əsas kapitalda digər mənbələrin payı ........ 210 

Əsas kapitalın istehlakı .............................. 210 

Əsas kapitalın satılması ............................. 210 

Əsas kapitalın ümumi yiğimi ..................... 210 

Əsas qeyri-istehsal fondları ....................... 211 

Əsas qiymət ............................................... 211 

Əsas qiymətlərlə əlavə dəyər ..................... 211 

Əsas qiymətlərlə ümumi əlavə dəyər ......... 211 

Əsas maddi vasitələr şəklində 

kapitallaşdırılmış məhsul ........................... 211 

Əsas massiv metodu .................................. 212 

Əsas məhsul ............................................... 212 

Əsas məhsulların təsnifatı .......................... 212 

Əsas seçmə ................................................. 212 

Əsas sistem ................................................ 212 

Əsas telefon aparatları ............................... 212 

Əsas vəsaitlərin hərəkəti ............................ 212 

Əsasən ərzaq mallarının satışı ................... 212 

Əsaslı qiymətləndirmə ............................... 212 

Əsaslı təmir ................................................ 212 

Əsaslı tikinti statistikası ............................. 213 

Əsaslı tikintidə hesabat .............................. 213 

Əsaslı tikintinin maliyyələşdirilməsi ......... 213 

Əsaslı tikintinin podrat üsulu ..................... 213 

Əsaslı tikintiyə podrat müqaviləsi ............. 213 

Əsassız veksel ............................................ 213 

Ətraf mühit ................................................. 213 

Ətraf mühitin çirklənməsi ilə mübarizə və 

xüsusi çirkləndirmə əleyhinə aparatlar üçün 

nəzərdə tutulmuş avadanlıqlar və qurğulara 

investisiyalar .............................................. 213 

Ətraf mühitin çirklənməsinə nəzarət üçün 

avadanlıq və qurğulara və çirklənməyə qarşı 

xüsusi aparatlara investisiyalar .................. 214 

Ətraf mühitin çirklənməsinin texnoloji 

cəhətdən azaldılması üçün istifadə olunan 

avadanlıq və qurğulara invesıtisiyalar ....... 214 

Ətraf mühitin mühafizəsinə çəkilən cari 

xərclər ........................................................ 215 

Ətraf mühitin mühafizəsinə xərclər ........... 215 

Ətraf mühitin vəziyyətinə nəzarət üzrə 

xidmətlər .................................................... 215 

Ətraf təbii mühitin qorunması xərcləri ...... 215 

Əvəzçilər .................................................... 216 

Əvəzçilik .................................................... 216 

Əvəzedici əmtəə ......................................... 216 


 

176 


Download 17.41 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   40   41   42   43   44   45   46   47   ...   183




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling