Referat mavzulari ro’yxati

Suvga chidamlilik – materialning o‘z chidamliligini namlanishda saqlash 
qobilyatidir. Materiallar suvga chidamliligini odatda Rt/Rq ga teng yumshatish 
koeffitsienti Kyu bilan baxolanadi, bu erda Rt- to‘yingan holatda materialni 
mustahkamlik chegarasi, Rq – esa quruq holatdagi mustahkamlik chegarasi. Kyu>0,75 
da materiallar suvga chidamli hisoblanadi. Ko‘pincha materiallar mustahkamliligi 
namlanganda kamayadi. Organik materiallarda, noorganik materiallarga ko‘ra ko‘proq 
mustahkamlik kamayadi. 
Suvga chidamlilikni xom ashyoni maxsus usullar bilan qayta ishlash yo‘li bilan 
oshirish mumkin. Bunday usullarga xom ashyoni gidrofob moddalar bilan va issiqlik 
bilan qayta ishlovlarni kiritish mumkin, masalan, torfli izolyasiya plitalari ishlab 
chiqarishda. Konstruksiyalardagi issiqlik izolyasiya materiallarini namlikdan saqlash 
uchun, ularni to‘liq gidroizolyasiya qatlami bilan qoplanadi, masalan muzlatkichlarni 
izolyasiyalashda. 
Biochidamlilik issiqlik izolyasiya materiallarini suvga chidamliligi bilan uzviy 
bog‘liq. Biochidamlilik deganda, materialning mikroorganizm, zambrug‘lar va ayrim 
xashorat turlari (chumoli, termit va h. k) ning emiruvchi ta’siriga qarshiligi 
tushiniladi. 
Biochidamlilik tushunchasi faqat organik issiqlik izolyasiya materiallariga yoki 
tarkibida organik bog‘lovchi moddalar (kraxmal, elim) mavjud mahsulotlarga tegishli. 
Turli mikroorganizmlarning hayot faoliyati nam muhitda ortganligi uchun, issiqlik 
izolyasiya materiallar biochidamliligini oshirishning asosiy sharti bu suvga 
chidamlilikni oshirish va mumkin bo‘lgan namlanishdan ularni saqlashdir. 
Shu bilan birga, biochidamlilikni organik xom ashyoni antiseptiklar va 
insektofungisidlar bilan qayta ishlash yo‘li bilan oshirish mumkin (insektofungisidlar – 
lotincha zararli hashoratlarni yo‘qotish uchun qo‘llanuvchi zaharli moddalar). 
Sovuqqa chidamlilik – suvga to‘yingan materialning bir necha muzlash va 
erish jarayonida mustahkamligi kamaymasligi xususiyatidir.
Sovuqqa chidamlilik binolarning tashqi devorlari va muzlatkich qurilmalarida 
qo‘llanuvchi issiqlik izolyasiya materiallari uchun muhim. Sovuqda muzga aylangan 
suv hajmi taxminan 9 % ga ortadi. Kapilyar- g‘ovak tuzilishga ega materiallarda bu 
holat ko‘pincha material mustahkamligi chegarasidan chiquvchi kuchlanish hosil 
qiladi, uning oqibatida material emirilishi mumkin. Bu holat yuzaga kelmasligi uchun, 
g‘ovaklardagi muzlayotgan suv bemalol kengayish imkonyatiga ega bo‘lishi kerak. 
Sovuqqa chidamlilik sabablarini o‘rganish shuni ko‘rsatadiki, kapillyar – g‘ovak 
material tarkibidagi suvning hammasi ham 0
0
C da tezda muzga aylanmaydi. 
G‘ovaklardagi suvlar sekin-asta muzlaydi, ayniqsa mayda g‘ovaklardagi suv yirik 
g‘ovaklardagidan sekinroq muzlaydi. Mayda g‘ovaklar va ingichga kapillyardagi suv -
1
0
C dan juda pastgacha bo‘lgan turli manfiy haroratlarda muzga aylanishi mumkin. 
N.A. Sыtovichning ma’lumotlariga ko‘ra, juda ingichga kapillyarlardagi suvning bir 
qismi -190
0
C haroratda ham muzlamaydi. 
G‘ovaklardagi suvning sekin-asta va qisman muzlashida, uning suyuq holatda 
qolayotgan qismi, bir g‘ovakdan boshqasiga, “zaxira” g‘ovaklarga siqib chiqariladi. 

---

42 
Agarda material bunday g‘ovaklarning etarlicha miqdoriga ega va ular materialning 
butun massasi bo‘yicha bo‘lsa, u holda g‘ovaklardagi suvning kengayishidan 
emiriluvchi samara yuzaga kelmaydi. “Xavfli” va “zaxira” g‘ovaklar o‘rtasidagi aniq 
munosabatga ega materiallar boshqalarga qaraganda, sovuqqa chidamli hisoblanadi.