Reja: I. Kirish. Nariy haqida ma’lumot. II. Asosiy qism

Bariy karbonat BaCO₃ tabiatda viterit holida uchraydi. Suvda oz (180^o C da 100g suvda 2 mg). HCl va HNO₃ larda yaxshi eriydi. Emal tayyorlashda ishlatiladi. Texnikada BaCO₃ ikki xil usulda olinadi:
1.BaSO₄ ga yuqori temperaturada cho’g’lantirilgan ko’mir ta’sir ettirib, hosil bo’lgan BaS va CO₂ ni suv ta’sirida kondensatlab hosil qilinadi:
BaSO₄ + C → BaS + CO₂
BaS + H₂O + CO₂ → BaCO₃ + H₂S
2.Kukun holatdagi BaSO₄ ga yuqori temperature va bosimda kaliy korbonat ta’sir ettirib, BaCO₃ olinadi:
BaSO₄ + K₂CO₃ → K₂SO₄ + BaCO₃
BaCO₃ juda termik barqaror bo’lib,yuqori temperaturada parchalanadi:
BaCO₃ → BaO + CO₂ ( 1400 ^oC )
Bariy karbonat karbonat kislota ta’sirida suvda oson eriydi:
BaCO₃ + H₂CO₃ → Ba(HCO₃)₂

Bariy karbid BaC₂ xuddi kalsiy karbid kabi olinadi va u bilan izomorf kristallar hosil qiladi.

Bariyning olinish usullari

Texnologiyasi: Bariy tarkibli birikmalarni qayta ishlash natijasida maxsus texnologiya qo’llanilib, ya’ni suyuq oyna hokerak tog’ jinslaridan depressor sifatida ishlatilib, flotasiya orqali barnitli boyitma erkin holda ajratib olinadi. Viterit BaSO₃ ning xloridli tuzlarini elektroliz qilish yo’li bilan bariy erkin ajratiladi. Toza bariy alyumotermiya usulida sof holda olinadi.
3BaO + 2Al → Al₂O₃ + 3Ba
Faol bo’lgani uchun kerosin ostida saqlanadi.
Olinishi: Bariy olishda asosiy xom-ashyo bu 80-95 % li barit konsentrati bo’lib, o’z navbatida, uni ham barit mineralini flotatsiyalash usuli bilan olinadi. Keyin esa bariy sulfatni koks yoki tabiiy gaz orqali tiklanadi.
BaSO₄ + 4C → BaS + 4CO
BaSO₄ + 2CH₄ → BaS + 2C + 4H₂O
Keyin esa qizdirish orqali sulfidni bariy gidroksid Ba(OH)₂ gacha gidrolizlanadi yoki CO₂ ta’sirida erimaydigan bariy karbonati BaCO₃ ga aylantiriladi. Keyin esa qizdirish yo’li bilan u bariy oksid- BaO ga aylantiriladi. Bunda Ba(OH)₂ ni 800 ^oC gacha; BaCO₃ ni esa 1000 ^oC gacha qizdirib talab etiladi.
Metall bariyni erigan holdagi suvsiz bariy xloridni elektrolizlash usuli bilan olinadi.
BaCl₂ → Ba + Cl

Bariyning fizik va kimyoviy xossalari

Bariy kumush kabi oq, yumshoq, yaltiroq metal. Bariy metali yonlari markazlashgan kub xolida kristallanadi. Bariy aktiv metallmaslar bilan reaksiyaga juda yaxshi kirishadi. U havoda tezda oksidlanadi. Vodorod, azot, uglerod, kremniy kabi passiv matallmaslar bilan esa faqat qizdirilganda reaksiyaga kirishadi. Bariy qizdirilganida juda ko’p metallar bilan birikib, intermetall birikmalar hosil qiladi.