Режа: Кириш. I


Узбекистон Республикасида


Download 309.48 Kb.
bet13/20
Sana02.05.2023
Hajmi309.48 Kb.
#1422950
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   20
Bog'liq
Kitob 4103 uzsmart.uz

Узбекистон Республикасида 1994-2012-йиллар мобайнидаги кайта
молиялаш ставкалари16

Amal qilgan davri

foizda

2011 yil 1 yanvar - hozirgi kungacha

12

2006 yil 15 iyul - 2010 yil 31 dekabr

14

2006 yil 1 yanvar - 2006 yil 14 iyul

16

2004 yil 21 dekabr - 2005 yil 31 dekabr

16

2004 yil 5 iyul - 2004 yil 20 dekabr

18

2003 yil 10 sentyabr - 2004 yil 4 iyul

20

2003 yil 16 iyul - 2003 yil 9 sentyabr

24

2002 yil 1 yanvar - 2003 yil 15 iyul

30

2000 yil 1 iyul - 2001 yil 31 dekabr

24

2000 yil 1 iyun - 2000 yil 30 iyun

27,6

2000 yil 1 may - 2000 yil 31 may

28,8

2000 yil 1 aprel - 2000 yil 30 aprel

30

1998 yil 1 yanvar - 2000 yil 31 mart

36

1997 yil 1 noyabr - 1997 yil 31 dekabr

30

1997 yil 1 yanvar - 1997 yil 31 oktyabr

39,6

1996 yil 1 avgust - 1996 yil 31 dekabr

48

1996 yil 1 iyul - 1996 yil 31 iyul

60

1995 yil 1 avgust - 1996 yil 30 iyun

84

1995 yil 1 iyul - 1995 yil 31 iyul

120

1995 yil 20 mart - 1995 yil 30 iyun

300

1995 yil 1 fevral - 1995 yil 19 mart

250

1994 yil 1 oktyabr - 1995 yil 31 yanvar

225

1994 yil 2 may - 1994 yil 30 sentyabr

150


Очиц бозордаги операциялар - Марказий банкнинг очик бозордаги операциялари биринчи булиб АКШ, Канада ва Буюк Британияда кулланила бошланди. Чунки бу мамлакатлар ривожланган кимматли коFOЗлар бозорларига эгадирлар. Кейинчалик бу тартибга солиш усулидан катор Fарбий Европа мамлакатлари хам фойдалана бошладилар.
Манба: Малумотлар асосида муаллиф томонидан тузилди.
Очик бозор сиёсати деганда Марказий банкнинг уз маблагаари хисобидан очик бозордан кимматбахо K0F03ларни сотиб олиши ва сотиши тушунилади. Бу - монетар сиёсатнинг хозирда куп кулланилаётган усули хисобланади. Шунингдек, ушбу усул тижорат банкларининг ликвидлик даражасига тезда таъсир утказа оладиган (мослашувчан), амалий ва оператив усул саналади. Бу усулнинг бошкалардан фарки шундаки, уни заруриятга караб ва хохлаган микдорда утказиш имконияти мавжуд. Бу механизм бозорнинг ривожланиш тенденциясига караб пул муомаласини баркарорлаштира олиши мумкин.
Очик бозорда амалга ошириладиган операцияларда катта микдордаги хилма-хил кимматбахо конозлар иштирок этади. Улардан энг асосийлари сифатида хазина векселлари, фоизсиз хазина векселлари, давлат заёмининг облигациялари, саноат облигациялари, Марказий банк томонидан белгиланган бошка кимматбахо коFOЗларларни курсатиш мумкин.
Ушбу кимматбахо коFOЗларнинг бир кисми пул бозорига тегишли булса, иккинчи кисми капитал бозорига тегишлидир. Масалан, хазина векселлари пул бозорига тегишли булса, саноат облигациялари, давлат заёмлари капитал бозориникидир. Марказий банкининг очик бозорда операциялар утказиш хукуки, конунда белгиланганидек, унда олди-сотди объекти давлат кимматбахо коFOЗлари ва Марказий банк узи чикарган карз мажбуриятлари булиши мумкин.
Очик бозордаги операцияларни утказишнинг анъанавий воситаси булиб, Буюк Британия, Германия, Греция, Италия ва Франция каби мамлакатлар учун характерли булган давлат кимматли коFOЗларидан иккиламчи бозорда фойдаланиш хисобланади. Давлат кимматли коFOЗлари билан бирламчи бозордаги операциялар Буюк Британияда катъий урнатилган тартиблар асосида утказилади. Англия Банки учун очик бозордаги операциялар сиёсати иктисодиётни тартибга солиш дастаги хисобланади. Колган дастаклардан доимий тарзда фойдаланилмайди. Англия банки бу сиёсатни амалга оширган холда иккита асосий операцияга эътибор каратади: узок муддатга мулжалланган сиёсатда - давлат заём облигациялари билан операциялар, киска муддатга мулжалланган сиёсатда эса - хазина векселлар билан операциялар утказишга эътибор каратилади.
банк тизими ликвидлигини тартибга солиш ва молия бозори баркарорлигини таъминловчи инструмент сифатида Марказий банк томонидан мунтазам равишда кенг кулланилиб борилмокда.
Шунингдек, Молия вазирлиги томонидан муомалага чикарилган давлат урта муддатли облигациялари камда Марказий банк облигациялари билан бирламчи ва иккиламчи бозорларда олди-сотди операцияларини амалга ошириш давом эттирилди.
Утган йилда Марказий банк томонидан пул массасини прогноз курсаткич доирасида ушлаб туриш максадида амалга оширилган стерилизация операцияларининг кажми 2011 йилга нисбатан 1,4 мартага ортиб, 2013 йил 1 январь колатига кура 5,9 трлн. Сумни ташкил килди.


8-расм. Pul-kredit siyosatining bilvosita instrumentlari orqali amalga oshirilgan opertsiyalar hajmining dinamikasi16
2012 йилда пул-кредит сиёсати «Монетар сиёсатнинг 2012 йилга мулжалланган асосий йуналишлари»га мувофик холда юритилди.
Бунда, иктисодий усишнинг юкори суръатларини хамда макроиктисодий курсаткичлар, жумладан, инфляциянинг тасдикланган параметрлар доирасида булиши ва миллий валюта баркарорлигини таъминлаш максадида пул-кредит сиёсатининг бозор инструментларидан кенг фойдаланилди.
Очик бозордаги операциялар муомаладаги пул массасини бошкариш, банк тизими ликвидлигини тартибга солиш ва фоиз ставкалари баркарорлигини таъминловчи асосий инструментлардан бири сифатида Марказий банк томонидан мунтазам равишда кенг кулланилиб келинмокда.
Марказий банк томонидан пул-кредит курсаткичларининг максадли параметрларидан келиб чиккан холда, тулов балансининг ижобий сальдоси хисобига шаклланган кушимча ликвидликни стерилизация килиш операциялари утказилиб борилди.
Жумладан, 2012 йилда тижорат банклари маблагаарини Марказий банкнинг махсус депозитларига жалб килиш операциялари хажми 2011 йилга нисбатан 1,4 мартага ошиб, 5,9 трлн. сумни ташкил килди.
2012 йилда иктисодиётнинг пулга булган талаби тулик кондирилгани холда пул-кредит курсаткичлари ва инфляциянинг белгиланган максадли параметрлар доирасида булишини таъминлади.
Уз навбатида, банк тизимининг баркарорлиги, ахоли ва хужалик юритувчи субъектларига курсатиладиган банк хизматларини янада кенгайтириш, сифатини ошириш борасида амалга оширилаётган чора- тадбирлар банк тизими молиявий воситачилик ролининг мустахкамланишига олиб келмокда
Хозирги пайтда ушбу операциялар асосий инструментлардан бири булиб, улар энг аввало пул бозоридаги талаб ва таклифни тартибга солиб туришга хизмат килади. Фараз килайлик, агар муомаладаги пул массаси ошса, Марказий банк пул массасининг ошган кисмини камайтириш чорасини куради. Бунда у муомаладаги пул массасини ва тижорат банклари ликвидлигини тартибга солиш максадида тижорат банкларига ва бошка инвесторларга узининг депозит сертификатларини сотади. Шунингдек, Марказий банк очик бозорда РЕПО (кайтариб олиш шарти билан тузиладиган олди-сотди битими), СВОП ва ломбард операцияларини амалга ошириши мумкин. Ушбу операциялар оркали Марказий банк банкларнинг захираларига бевосита таъсир килади. Бу эса пул мультипликатори оркали пул таклифининг узгаришига олиб келади.
Купчилик ривожланган хорижий давлатларда, хусусан, АКШ, Германия, Буюк Британия ва Францияда Марказий банкнинг кимматбахо KOFOЗни эмитентнинг узидан бевосита сотиб олиши очик бозор операцияси хисобланмайди, балки кредитлаш хисобланади. Масалан, хукуматнинг кимматбахо коFOЗларини туFридан-туFри сотиб олиш Давлат бюджетини кредитлаш хисобланади. Хукуматнинг кимматбахо коFOЗлари курсини саклаш максадида амалга ошириладиган жорий операциялар хам очик бозор сиёсатига кирмайди.
Очик бозор сиёсатини амалга оширишнинг кенг таркалган воситаси давлат кимматбахо коFOЗлари билан иккиламчи бозорда амалга ошириладиган операциялардир.
Марказий банк очик бозорда операциялар амалга ошириш йули билан банк тизимининг резервларига икки усул билан таъсир килиши мумкин:

  1. Агар Марказий банк кредит институтларининг ихтиёридаги пул массасини купайтиришни максад килиб куйган булса, унда у, очик бозорда кимматбахо коFOЗларни сотиб олувчи булиб катнашади. Бунда у кимматбахо KOFOЗларга катъий белгиланган курс урнатиши ва курс уша даражага етиши билан таклиф килинган барча коFOЗларни сотиб олиш йулидан фойдаланиши мумкин. Ёки таклиф килинган пайтдаги курсидан катъий назар, маълум турдаги кимматбахо коFOЗларни сотиб олиш микдорини белгилаши мумкин.

  2. Агар Марказий банк банк тизимининг резервларини камайтиришни максад килиб куйган булса, унда бозорда сотувчи булиб иштирок этади. Бундай холатда хам Марказий банк куйидаги имкониятларга эга:

  • Марказий банк маълум курсни эълон килиши ва кимматбахо KOFOЗларнинг курси уша даражага етиши билан исталган микдордаги кимматбахо когозларни сотиш мажбуриятини олиши мумкин;

  • Марказий банк кушимча тарзда маълум микдордаги кимматбахо KOFOЗларни таклиф килиши мумкин. Сиёсат бундай йусинда амалга оширилганда давлатнинг кимматбахо K0F03ларидан келадиган даромади купаяди. Бунинг натижасида кредит институтларининг давлат кимматбахо KOFOЗларига булган кизикиши ортади, окибатда тижорат банкларининг кредит ресурслари имконияти камаяди ва банк кредитининг фоиз ставкалари ошади. Фоиз ставкаларининг шу йусинда усиши Марказий банкни кониктирмаса, у яна кимматбахо коFOЗларни сотиб олиши мумкин.

Жахон тажрибаси шуни курсатадики, молия бозорлари ривожланган ва ривожланаётган давлатларнинг марказий банклари давлат кимматбахо коFOЗлар бозори воситаларидан пул-кредит сиёсатини амалга ошириш ва уз миллий валюталарининг баркарорлигини таъминлаш учун фойдаланадилар. Тижорат банкларининг кимматли коFOЗлар портфелида давлат киска муддатли облигациялари катта улушни ташкил этиши кимматли коFOЗлар бозори ривожланаётганлигидан ва хусусан унда кредит институтлари фаол иштирок этаётганлигидан далолат беради.
Демак, Марказий банк монетар сиёсати таъсирчанлигини ошириш учун Марказий банкнинг очик бозор операцияларини ривожлантириш лозим. Бунинг учун биринчидан, республикада кимматбахо коFOЗлар бозорини ривожлантириш учун зарурий шарт-шароит яратиш, иккинчидан, унга бевосита ва билвосита таъсир этадиган омил — мулкчиликни (хусусийлаштиришни) тугри ташкил килиш керак учинчидан, унда иштирок этадиган асосий омма — халкнинг даромадларини ошириш масаласини кайта куриб чикиш керак.

Download 309.48 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   20




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling