Reja: Moddalar almashinuvi va funktsiyalarning gormonlar ishtirokida idora etilishi

9. Gipotalamus Gipofiz tizimi gormonlari. Rilizing omillar yoki liberinlar 
Gipotalamusning nerv hujayralarida hosil bo’lib, ‘ortal ka’illyarlar tizimi bo’yicha 
Gipotalamusga o’tadi va Gipofizar gormonlar sekretsiyasini, aniqrog’i, ajralib 
chiqishini (eo’timol biosintezini ham) susaytiruvchi ingibitor moddalarga statinlar 
deb ataladi. 
Hozirgi vaqtgacha Gipotalamusda 7 ta liberinlar va uchta statinlar to’ilgan; 
xususan 
kortikoliberin, 
tireoliberin, 
prolaktoliberin, 
melanoliberin 
hamda 
somatostatin, prolaktostatin va melanostatin. 
Gipotalamus va miyaning kul rang moddasidan o’tadigan nerv im’ulslari 
gi’otalamik boshqaruvchi gormonlar ajralish tezligiga ta’sir etadi. Ushbu gormonlar 
esa Gipofizar qon aylanishi ‘ortal tizimi orqali adenoGipofizdan maxsus gormonlar 
(rilizing omillar) ajralishini ta’minlaydi. Xususan, shu tizim (nerv yo’llari) vositasida 
adenoGipofiz gormonlarining sekretsiyasida, masalan: tashqi muhitning xilma-xil 
ta’siri bilan (sovuq, gi’oksiya, travma(jaroo’atlanish), zaharli moddalar va boshqalar) 
yoki ma’lum bir fiziologik holatda (qo’rqish,opayojanlanish va xokazo) boshqariladi. 
Gipofiz gormonlari. Gipofizda oqsil va peptid tabiatiga ega bo’lgan qator 
biologik faol gormonlar sintezlanadi. Sintezlanish joyiga ko’ra Gipofizning oldingi, 
orqa va o’rta bo’lagining gormonlari farq qilinadi. 
AdenoGipofiz (Gipofiz oldingi bo’lagining) gormonlari. AdenoGipofizda 
tro’gormonlar hosil bo’lib, qonga o’tgandan shng tegishli ‘eriferik endokrin bezlardan 
zarur bo’lgan gormonlar hosil bo’lishini ta’minlaydi. Gormon esa a’zo va 
to’qimalarda yaxlit organizmning tegishli kimyoviy va fiziologik javob reaksiyasini 
keltirib chiqaradi. Oqsil va peptid tabiatli gormonlar uchun hujayralar sato’ida 
maxsus retseptorlar ( glikoprotein va gangliozidlarning uglevod ‘archalari) mavjud 
bo’lib, gormonlar shu retseptorlar orqali maxsus biokimyoviy o’zgarishlarni amalga 
oshiradi. Steroid gormonlarning retseptorlari esa sitoplazma va yadroda 
joylashgandir. 

---

Quyidagi jadvalda Gipofizning oldingi bo’lagi gormonlari, ularning 
molekulyar og’irligi hamda gormonlar yetishmasligi va ortiqcha hosil bo’lishida 
rivojlanadigan asosiy belgilar keltirilgan: