Reja: Moddalar almashinuvi va funktsiyalarning gormonlar ishtirokida idora etilishi

2. Gormonlarning tasnifi. Gormon ajratuvchi bezlar markaziy nerv sistemasi 
bilan anatomik jihatdan bog’langan markaziy va ‘eriferikka bo’linadi: 
Markaziy- Gipotalamus, Gipofiz, e’ifiz; 
Periferik - qalqonsimon bez, qalqonsimon oldi bezi, oshqozon osti bezi, 
buyrak usti bezi, jinsiy bezlar, timus. 
Sanab o’tilgan bezlardan tashqari gormonlar o’xshash biologik faol moddalar 
ajratuvchi boshqa hujayralar ham endokrin funktsiyani bajaradi. SHuning uchun 
ularni gormonsimon moddalar yoki gormonoidlar (mahalliy gormonlar, 
‘aragormonlar) deb atash qabul qilingan. Ular odatda o’zlari hosil bo’lgan joyga ta’sir 
etadi va boshqa organlarda (prostaglandinlar) ajralib chiqadi.
Kimyoviy tabiatiga ko`ra gormonlar uch guruhga bo`linadi: 
1. peptid (oqsil) tabiatli gormonlar: 
a) murakkab oqsillar – glikoproteinlar; bularga FSG, lyuteinlovchi gormon, 
TTG va boshqalar kiradi. 
b) oddiy oqsillar: prolaktin, STG, insulin va boshqalar kiradi; 
v) peptidlar: AKTG, glyukagon, kaltsiotonin, somatostatin, vashressin, 
oksitotsin va boshqalar kiradi.
2. Aminokislotalar unumlari: katexolaminlar, tireoid gormonlar, melatonin va 
boshqalar kiradi. 

---

3. Steroid birikmalar va yog’ kislotalar unumlari (prostaglandinlar). Steroidlar 
gormonlarning katta guruhini tashkil qiladi; ularga buyrak usti bezlari gormonlari 
(kortikosteroidlar), jinsiy 
gormonlar (androgenlar va estrogenlar), 1,25-
dioksixolekaltsiferol va boshqalar kiradi. 
Biologik 
funksiyasiga qarab gormonlar 5 guruhga bo’linadi:
1.Uglevod, yog’, aminokislotalar almashinuvini idora etuvchi gormonlar(insulin 
glyukagon, adrenalin, glyukokortikosteroidlar). 
2. Suv-tuz almashinuvini idora etuvchi gormonlar (mineralokortikoidlar, 
antidiuretik gormon).
3. Kaltsiy va fosfat almashinuvini idora etuvchi gormonlar (‘aratgormon, 
kaltsitonin, kaltsitrol). 
4. Reproduktiv funksiyaga aloqador modda almashinuvini idora etuvchi 
gormonlar (estradiol, progesteron, testosteron). 
5. endokrin bezlar funktsiyasini idora etuvchi gormonlar(kortikotro’in, 
tireotro’in, gonadotro’in).